Je zou toch denken dat als er in een rapport cijfers worden gegeven, dat die cijfers verhelderend werken. Dat er meer duidelijkheid komt. Maar soms ontstaat er door en over cijfers juist meer onduidelijkheid.
Het debat over de JSF vandaag gaat voor een deel over cijfers. De Rekenkamer heeft onderzocht wat de ontwikkeling van het gevechtsvliegtuig tot nu toe heeft gekost en wat het het aan opdrachten voor het Nederlandse bedrijfsleven heeft opgeleverd. Die cijfers zijn overigens nog niet definitief.

Volgens de Rekenkamer heeft onze deelname aan de ontwikkeling van de JSF nog maar 300 miljoen euro aan opdrachten opgeleverd. Volgens de staatssecretaris inmiddels 700 miljoen euro. Dat is al een verschil. En daarnaast zijn er de ontwikkelingskosten. Volgens het rapport van de Rekenkamer zijn die kosten sinds 1996 met 80 procent gestegen. Maar Nederland doet pas sinds 2002 aan het project mee. In de laatste vier jaar zijn de kosten met 23 procent gestegen, zo heeft de Rekenkamer berekend. Volgens het kabinet zijn de kosten in die jaren met 30 procent gestegen.

Het is al moeilijk om de juiste cijfers op tafel te krijgen, maar vervolgens is de vraag wat je ermee doet. PvdA en GroenLinks hebben het in het debat vooral over de 80 procent kostenstijgingen, zonder zich te realiseren dat dit gaat over jaren waarin Nederland helemaal niet bij het project betrokken was. En bovendien: de VS dragen de risico’s voor die kostenstijging. Minister Kamp heeft ons verzekerd dat er geen financiële risico’s voor Nederland zijn.

De linkse oppositiepartijen blijven volhouden dat de minister het rapport van de Rekenkamer niet serieus neemt. Maar naar mijn idee halen zij juist de cijfers uit hun verband. Ze grijpen de cijfers aan om het kabinet ertoe te bewegen om uit het JSF-project te stappen. Ze zeggen dat het kabinet zo vlak voor de verkiezingen niet mag beslissen om door te gaan met de volgende ontwikkelingsfase van de JSF. Dat is volgens hen een te ingrijpende beslissing in dit stadium. Maar ik vind het een nog ingrijpender beslissing om nu af te haken. Want afhaken kun je maar één keer. En we kunnen er altijd nog uitstappen, ook in een komende kabinetsperiode, als blijkt dat de kosten en opbrengsten tegenvallen.


Cijfers, je kunt ze naar eigen inzicht gebruiken. Ik zie het ook gebeuren bij de begrotingsbehandelingen Buitenlandse Zaken en Ontwikkelingssamenwerking. Volgens de twee CDA-woordvoerders staat Nederland qua buitenlands beleid weer helemaal op de kaart. We staan op nummer 1, we tellen weer mee. En op het gebied van ontwikkelingssamenwerking zijn we een voorbeeld voor andere landen. Uit onderzoek blijkt namelijk dat Nederland op dit gebied het best presteert. Tsja, jarenlang stond Denemarken op de eerste plek, maar dat land laat het nu afweten. Zonder dat we in Nederland iets hebben veranderd, staan we nu bovenaan de lijst. Dat kun je een verdienste noemen, maar het is in ieder geval geen bijzondere inspanning geweest.

Het vermelden en interpreteren van cijfers is een kunstje waar politici op weg naar verkiezingen graag gebruik van maken. Je kunt cijfers laten buikspreken, maar het is aan de kiezer om te bepalen of de cijfers de waarheid verhelderen of niet.