Bijdrage van ChristenUnie Tweede Kamerlid Carla Dik-Faber als lid van de vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport aan een notaoverleg met staatssecretaris van Rijn van Volksgezondheid, Welzijn en Sport 

Onderwerp:   Langdurige zorg

Kamerstuk:    30 597

Datum:            10 juni 2013

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie): Voorzitter. Onlangs was ik in Tynaarlo in Drenthe, waar de bakkerswinkel wordt gerund door mensen met een zorgindicatie en vele vrijwilligers. Dit is ook een ontmoetingsplek voor de ouderen in het dorp. Er lopen gesprekken met de gemeente om hier ook een verzamelpunt voor voedselpakketten te maken. Een prachtig voorbeeld van lokaal initiatief, maar wat gebeurt er als door de bezuinigingen de professionele begeleider straks niet vier maar drie dagen beschikbaar is? Gaat de gemeente dit opvangen?

Het is een megaoperatie. Er gaat 27 miljard om in de AWBZ. Ruwweg de helft daarvan wordt overgedragen aan de gemeente via de Wmo. En dat niet alleen. Er wordt flink bezuinigd. Veel meer dan voorheen worden mensen voortaan aangesproken op wat zij zelf kunnen, al dan niet samen met hun eigen omgeving. Daar hoort bij dat mensen worden aangesproken op wat zij kunnen betekenen voor hun medemens. Is dat nieuw? Bepaald niet. We verhouden ons allemaal tot onze medemensen. Zeer veel mantelzorgers en vrijwilligers dragen bij aan de zorg voor hun medemens. Het heeft iets heel moois om die onderlinge verbintenissen tussen mensen meer te benadrukken. In een samenleving waarin de solidariteit tussen burgers geïnstitutionaliseerd is, is de zorg voor elkaar te veel op de achtergrond geraakt.

Er is ook een keerzijde, namelijk dat mensen die niemand hebben die zich om hen bekommert, tussen wal en schip kunnen vallen. Van veel maatregelen weten we niet hoe ze zullen uitwerken, maar we kunnen wel met elkaar afspreken dat deze megaverandering zo wordt vormgegeven dat we er alles aan doen om te zorgen dat niet meer, maar juist minder mensen tussen wal en schip terechtkomen.

De ChristenUnie heeft veel zorgen over de uitwerking. Ik zal een aantal punten langslopen die volgens ons cruciaal zijn om de hervorming te laten slagen en waarmee het kabinet aan de slag moet gaan. Via de voorzitter bied ik ons zevenpuntenplan aan de staatssecretaris aan.

Ik begin met de informele zorg. Om mantelzorgers en vrijwilligers te ondersteunen is het belangrijk dat de reguliere zorg daar veel beter op gaat aansluiten. Hoe gaat de staatssecretaris dit organiseren? Gaat hij met de sociale partners om de tafel zitten om de combinatie van werk en mantelzorg beter bespreekbaar te maken? Hoe ziet hij de rol van de Stichting Present, Humanitas en vele andere organisaties die vrijwilligers werven? Hoe kijkt de staatssecretaris aan tegen de spreidzorg en logeerhuizen? Kortdurend verblijf is een belangrijk onderdeel van de zorg en ondersteuning, omdat ouders het door deze logeermogelijkheid langer volhouden om hun kind thuis te laten wonen. De ChristenUnie vindt dat dit binnen de AWBZ geregeld moet worden. Deelt de staatssecretaris onze mening?

Ik heb ook gezien hoe belangrijk dagbesteding is voor de cliënt en voor de mantelzorger. Het is mooi dat er een overbruggingsregeling is voor 2014, maar er is nog veel onzekerheid over de periode daarna. Met het oog op de doelgroep is het belangrijk dat gemeenten hierover snel duidelijkheid geven.

Realiseert de staatssecretaris zich dat buurten niet altijd sociale verbanden zijn en dat burenhulp dus helemaal niet vanzelfsprekend is? Rekent hij zich hiermee niet rijk? Buren zijn in de eerste plaats gewoon buren. Zij kunnen best de was of een boodschap doen, maar zij kunnen niet voor langere tijd zorg verlenen. Hoe wil hij nabuurschap weer laten groeien in de samenleving?

Ik ga in op de keuzevrijheid. Het merkwaardige doet zich voor dat de decentralisatie naar de gemeenten, naar de burger toe, gepaard gaat met druk tot opschaling in de zorg, van de burger af. Gemeenten zullen immers steeds vaker kiezen voor één grote zorgaanbieder. Kleinere en identiteitsgebonden zorginstellingen hebben daardoor moeite om een plek in het zorgaanbod te krijgen. Daarmee komt de keuzevrijheid in de knel. Eerder heeft de Kamer een motie hierover aangenomen. Hoe gaat de staatssecretaris deze verschraling in het zorgaanbod voorkomen?

De geïnstitutionaliseerde zorg sluit niet altijd aan op de behoefte van burgers. Mensen willen langer zelfstandig blijven wonen. Zij willen zelf hun zorg inkopen. Zij willen niet om 22.00 uur naar bed, maar op een tijdstip dat zij zelf bepalen. Persoonsgebonden en persoonsvolgende budgetten zijn belangrijk voor keuzevrijheid in de zorg. Gaat de staatssecretaris het recht op een pgb in de AWBZ, de Wmo en de Zorgverzekeringswet verankeren? Kan hij onderbouwen waarom hij denkt dat na alle bezuinigingen op het pgb weer een korting van 5% mogelijk is?

De staatssecretaris is bekend met de onrust over het 10 uurscriterium. Toch lees ik er niets over in zijn brief. Is deze onrust ook doorgedrongen tot het ministerie? Welke maatregelen heeft de staatssecretaris voor ogen?

Ik ga in op de doelgroepen. Ik wil de aanwezigen graag Rik voorstellen. Rik is meervoudig complex gehandicapt. Hij woont thuis bij zijn broertje en zusje, die dol op hem zijn. Ik was bij hem op bezoek. Hij was onder de indruk van de inzet binnen en rondom het gezin. Rik heeft een indicatie in functie en klassen met enige ondoelmatigheid. De ChristenUnie wil dat de zorg voor Rik en 2.000 andere kinderen in een vergelijkbare situatie, die levenslang en levensbreed op zorg zijn aangewezen, gefinancierd blijft worden uit de AWBZ. Wij zullen op dit punt indien nodig een motie indienen.

Palliatieve zorg is belangrijk in de laatste levensfase van mensen, maar wordt in de brief niet genoemd. Kan de staatssecretaris duidelijk maken hoe de toegang tot palliatieve zorg wordt verankerd?

De ChristenUnie wil de financiering van het focuswonen gelet op de doelgroep en een sterke afhankelijkheid van 24 uurszorg, ook in de toekomst in de AWBZ houden.

Verder noem ik nog de tieneropvang in Gouda. Laat deze meiden niet tussen wal en schip vallen.

De grote vraag is of de gemeenten de bezuinigingen kunnen opvangen. Alom klinkt de roep om beleidsvrijheid en die steun ik. Laat bijvoorbeeld de sociale wijkteams lokaal ontstaan en ga deze niet institutionaliseren. Waarom schrijft de staatssecretaris in zijn brief dat er geen sprake is van overheveling van rijkstaken? Een punt van zorg is of gemeenten voldoende tijd hebben om zich voor te bereiden. De ChristenUnie vraagt de staatssecretaris om bij de RIBW's de komende tijd uit te gaan van een structuur van centrumgemeenten. Samenwerking met zorgverzekeraars komt moeizaam van de grond. Hoe gaat de staatssecretaris dit oplossen? Ook financiële duidelijkheid is van belang.

Bij de extramuralisering vraag ik om aandacht voor de woningcorporaties. Zij komen nauwelijks aan bod. Minister Blok ziet geen noodzaak voor een hernieuwd actieplan ouderenhuisvesting in de zin van een rijksprogramma gericht op het bouwen van meer woningen voor ouderen en mensen met een beperking. Deelt de staatssecretaris mijn mening dat de extramuralisering zonder gericht beleid door het Rijk vastloopt?

Gelet op de tijd zal ik niet ingaan op de financiën. Door andere fracties zijn hierover al vragen gesteld. Ik wacht even op de antwoorden van de staatssecretaris hierop.

Mevrouw Voortman (GroenLinks): Ik heb een vraag over het wonen. Naar aanleiding van het woonakkoord zou er voor chronisch zieken en gehandicapten een hardheidsclausule komen betreffende de inkomensafhankelijke huurverhoging. Nu blijkt in de praktijk dat deze clausule voor heel weinig mensen een echt verschil maakt. Ik heb van verscheidene kanten gehoord dat de ChristenUnie hier kritisch naar wil kijken. Is de ChristenUnie net als GroenLinks van mening dat deze hardheidsclausule veel te krap wordt ingevuld?

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie): Ik wil GroenLinks graag beloven dat ik hiernaar zal kijken.

Mevrouw Voortman (GroenLinks): Dank u wel.

Voor meer informatie: www.tweedekamer.nl.