Datum:            23 januari 2013

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):

Voorzitter. Allereerst richt ook ik een warm woord van welkom tot de staatssecretaris bij haar eerste landbouwdebat, dat door Boerderij Vandaag al het koningsdebat is genoemd. Dat schept natuurlijk verwachtingen. Ik kijk in ieder geval uit naar de samenwerking met de staatssecretaris en naar haar visie op de landbouw in Nederland.

In het Bijbelboek Spreuken staat: doe eerst je werk op het land, maak eerst je akker gereed en bouw daarna pas je huis. Ja, er is zeker werk aan de winkel. In de afgelopen jaren is het debat over landbouw en natuur sterk gepolariseerd geraakt. Er ligt dan ook een schone taak voor de nieuwe staatssecretaris. Er zijn nog heel wat bruggen te slaan, bijvoorbeeld tussen landbouw en natuur en tussen boeren en natuurbeschermers. Ik zie de mooie plaatjes van de staatssecretaris in laarzen en overall al voor me.

In de discussie over de toekomst van de landbouw in ons land staat voor de ChristenUnie de economische, ecologische en sociale veerkracht van individuele bedrijven in de sector centraal. Als geen ander weten boeren dat hun bedrijfsvoering afhankelijk is van de schepping. Tegelijkertijd zijn er grenzen aan de draagkracht van die schepping. Goed rentmeesterschap vraagt om een zorgvuldig evenwicht tussen economie en ecologie. Dit betekent niet alleen verdere intensivering, maar ook het sluiten van nutriëntenkringlopen en het verminderen van het gebruik van antibiotica en gewasbeschermingsmiddelen. Het gaat dus vooral om kwaliteit. De ChristenUnie wil daarin investeren zodat Nederland zijn toppositie in de landbouw behoudt en vooroploopt als het gaat om dierenwelzijn en milieu. Daarvoor is het belangrijk dat de boeren een sterkere positie in de keten krijgen, waarbij er een eerlijke vergoeding staat tegenover maatschappelijke prestaties. De ChristenUnie wil gezinsbedrijven en bedrijfsopvolgers perspectief bieden en heeft vertrouwen in hun inspanningen om de reguliere landbouw te verduurzamen. De investeringsregel voor jonge agrariërs moet dan ook in stand blijven. Kan de staatssecretaris toezeggen dat het budget van 5,3 miljoen euro dat staatssecretaris Verdaas heeft toegezegd voor 2013, ook in 2014 beschikbaar is?

Ik ben geschrokken van de omvang van de voedselverspilling in Nederland. We gooien met elkaar 14% van wat we kopen weg. Dat is 100.000 vuilniswagens vol. Dit gebeurt terwijl de voedselprijzen stijgen en er wereldwijd schaarste van grondstoffen -- ik denk aan fosfaat -- ontstaat. Dat valt niet met elkaar te rijmen. Welke afspraken gaat de staatssecretaris maken met producenten, supermarkten en horeca om deze voedselverspilling te verminderen?

Ik hoop dat de staatssecretaris zich persoonlijk sterk gaat maken voor verdere verduurzaming van de voedselketen in Nederland. In de afgelopen jaren heeft het Platform Verduurzaming Voedselketen een goede start gemaakt. Nu gaan de ketenpartijen zonder de overheid verder in een alliantie. Daarnaast wordt er een Regiegroep Duurzame Veehouderij en Agroketens gevormd. Hoe zal de samenwerking tussen het platform en de regiegroep verlopen? Hoe zal de staatssecretaris ervoor zorgen dat de energie die er nu is, niet verloren gaat? Ik vraag niet om regelgeving of subsidies, maar om duidelijke doelstellingen en een rol van de overheid als netwerkpartner.

De ChristenUnie kiest ook voor regionalisering van de voedselproductie in Europa, dus zij ziet liever geen gesleep met soja van Brazilië naar Nederland om onze koeien en varkens te voeden. Wordt in de nieuwe strategische agenda biodiversiteit ook gekeken naar de effecten van voedsel- en veevoerproductie en -handel op internationale biodiversiteit? Graag krijg ik hierop een reactie.

Ik kom op Natura 2000 en de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS). De ChristenUnie vindt de huidige filosofie voor Natura 2000 te rigide. De nadruk ligt te sterk op instandhouding van natuurwaarden in plaats van op behoud van ontwikkeling. De praktijk laat dan ook zien dat het Natura 2000-concept in de huidige vorm slecht werkt. Door uitblijvende duidelijkheid over de beheerplannen en de Programmatische Aanpak Stikstof duurt de impasse al jaren voort. Agrariërs kunnen geen kant op. Ook de noodzakelijke investeringen in de natuur blijven achterwege. Hier wordt niemand beter van. Is de staatssecretaris bereid om in Brussel te pleiten voor herijking van Natura 2000, waarbij meer aandacht komt voor natuurontwikkeling?

Verder staan de PAS en het mestbeleid weer ter discussie door een recent onderzoek naar de hoogte van de ammoniakuitstoot. Ik ben blij met de brief van de staatssecretaris over de uitvoering van aanvullend onderzoek. Wat gaat de staatssecretaris doen om het geschonden vertrouwen van agrariërs terug te winnen?

Mevrouw Ouwehand (PvdD):

Ik schrik er een beetje van dat de ChristenUnie, die toch hart heeft voor natuur, wat ik erg waardeer, en die onze leefomgeving voor toekomstige generaties wil veiligstellen, vraagt om een aanpassing van Natura 2000.

Is de ChristenUnie niet op de hoogte van de analyses van ecologen en hoogleraren natuurbeschermingsrecht dat we in een vicieuze cirkel zijn geraakt? Zij zeggen dat onze natuur er zó slecht aan toe is dat de grens bereikt is en dat er daarom op dit moment niks kan met Natura 2000. De uitweg is dus ervoor te zorgen dat de natuur weer gezond wordt, maar niet het verder uithollen van het beschermingsregime.

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):

Ik wil heel duidelijk maken dat de ChristenUnie niet de intentie heeft om de bescherming via Natura 2000 op te heffen of te verminderen, laat staan uit te hollen. Dat is zeker niet mijn pleidooi. Ik zie dat allerlei ontwikkelingen worden tegengehouden doordat het Natura 2000-regime te rigide is. Als voorbeeld daarvan noem ik het compensatiebeginsel, wat mevrouw Ouwehand bekend zal zijn. Als een bepaalde soort in een Natura 2000-gebied voorkomt, kan dit betekenen dat ontwikkelingen helemaal op slot worden gezet omdat die soort anders wellicht verdwijnt. Als je het echter op een grotere schaal bekijkt, gaat het dan om die specifieke soort? Als je weet dat door die ontwikkelingen ook mogelijkheden voor andere soorten ontstaan -- het kan zijn dat één soort verdwijnt, maar dat er twee of drie andere soorten voor terugkomen -- dan moet je het totaal bekijken en niet specifiek op die ene soort focussen. Dat bedoel ik met mijn opmerking dat het Natura 2000-regime te rigide is.

Mevrouw Ouwehand (PvdD):

Wat de Partij voor de Dieren betreft hoeven wij ook niet op individuele soorten te sturen, maar de ellende is dat wij inmiddels zó ver van de oorspronkelijke biodiversiteit verwijderd zijn, van een gezonde natuur, dat we onszelf in die positie hebben gemanoeuvreerd. Het doet mij pijn, maar de ChristenUnie heeft daar steun aan verleend. Zij heeft steeds weer de ruimte voor ammoniakuitstoot groter gemaakt dan ons door deskundigen werd aanbevolen. Ik vind het vervelend dat de ChristenUnie, met haar groene hart, meehuilt met de wolven in het bos door te zeggen dat het regime dat wij hebben afgesproken voor het beschermen van de natuur, nu we onszelf tegen de grenzen hebben gedrukt, te strikt zou zijn. Mevrouw Dik moet de andere kant op. Zij moet zeggen: we moeten investeren in natuur. Dan komen we er namelijk pas uit.

De voorzitter:

Dat was geen vraag.

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):

Ik heb wel de behoefte om kort te reageren.

De voorzitter:

Dat mag.

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):

Ik word namelijk aangesproken als zou de ChristenUnie economie voor laten gaan op ecologie, maar dat is zeker niet aan de orde. Ik vind dat economie en ecologie hand in hand moeten gaan. Wat betreft Natura 2000 en de positie van agrariërs wijs ik heel graag op de achtergronddepositie, want die werkt ook verstorend voor Natura 2000. Ik vind dat wij ook daarnaar moeten kijken.

Mevrouw Van Veldhoven (D66):

Wij zitten in een soort vicieuze cirkel wat betreft Natura 2000-gebieden en de ondernemers daar in de buurt. Omdat bepaalde gebieden nog steeds niet zijn aangewezen, is er geen duidelijkheid voor de ondernemers. Zou de oplossing dan niet veel eerder liggen in het snel aanwijzen van gebieden in plaats van met Brussel een langjarig traject over de aanpassing van Natura 2000 in te gaan? Dan kunnen wij daarna met ondernemers concreet bekijken wat het voor hen kan betekenen en welke problemen er op te lossen zijn.

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):

Volgens mij moeten wij het een doen en het ander niet laten. Er moet gewoon heel snel duidelijkheid komen. Tegelijkertijd pleiten wij ervoor om ook in Brussel te spreken over het Natura 2000-regime.

Mevrouw Van Veldhoven (D66):

Mevrouw Dik zegt dus concreet: ik steun de opvatting dat de aanwijzingsbesluiten snel naar Brussel moeten gaan?

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):

Ik heb daarstraks in een interruptie al aangegeven dat partijen in het binnenveld -- de situatie daar ken ik goed -- tegenover elkaar staan. Agrariërs kunnen niet uitbreiden, maar ook de investeringen in natuur blijven uit. Dat komt allemaal door het uitblijven van duidelijkheid op rijksniveau. Wat mij betreft komt die duidelijkheid er nog liever vandaag dan morgen.

Mevrouw Jacobi (PvdA):

Ik dank de ChristenUnie omdat zij wil meehelpen aan het snel voor elkaar maken van aanwijzingen. Er heeft heel lang een patstelling bestaan. De ChristenUnie heeft ons er altijd in gesteund dat we gebieden sterker en robuuster moesten maken, waardoor zij een goede conditie krijgen. Wij pleitten ook voor het versnellen van wateropdrachten. Ik wil graag heel duidelijk weten of de ChristenUnie nog steeds met ons aan die kant staat.

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):

Als je aaneengesloten natuurgebieden in plaats van versnipperde natuurgebieden hebt, als je een robuust natuurwetwerk hebt, de ecologische hoofdstructuur, dan is het sterker, krachtiger, waardoor je minder beheermaatregelen nodig hebt. Ik heb het pleidooi van mevrouw Jacobi gehoord en ik ben het helemaal met haar eens.

De ChristenUnie ondersteunt dat ook en staat uiteraard aan die kant. Wij pleiten ook voor een krachtig en robuust natuurnetwerk.

Mevrouw Jacobi (PvdA):

Ik ben blij dat de ChristenUnie nog aan die kant staat, maar dan begrijp ik het voorstel van de ChristenUnie om naar Brussel te gaan om de rigiditeit aan de orde te stellen, niet zo goed. Ik kijk terug op zo veel parlementaire jaren waarin er almaar nieuw onderzoek was en er dan weer aan dit stukje, dan weer aan dat stukje werd getornd. Hierdoor zijn de mensen in deze gebieden alleen maar nog langer in onduidelijkheid gebleven. Ik wil de ChristenUnie dus wijzen op de gevolgen van dit voorstel.

De voorzitter:

Dat is een opmerking.

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):

Ja, dat is een opmerking.

De heer Litjens (VVD):

Mevrouw Dik-Faber zei net dat, wat haar betreft, het regime van Natura 2000 nog eens in Brussel aangekaart moet worden. Dat zal geen korte route worden. Ik heb zojuist in mijn eigen bijdrage aangegeven dat een snelle aanwijzing van Natura 2000-gebieden, wat de VVD betreft, noodzakelijk is om ervoor te zorgen dat er snel duidelijkheid kan worden gegeven. Er zijn aanwijzingen waarbij het Rijk het voortouw neemt. Wat ons betreft moeten de extra doelen die we hier beogen, en die men dus niet in Brussel beoogt, van die aanwijzingen af. Kan mevrouw Dik-Faber zich vinden in die opmerking?

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):

Ik ben het helemaal eens met iedereen die zegt dat we nu snel duidelijkheid moeten bieden. Dat heb ik al een paar keer naar voren gebracht. Ik weet niet precies welke extra eisen er nationaal worden gesteld. Daar wil ik me nader op beraden. Ik kom daar op terug.

De heer Litjens (VVD):

Dan wachten wij dat graag af.

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):

Mede door inzet van de ChristenUnie in het Lenteakkoord is er extra geld voor natuur, geld dat deels wordt besteed aan beheer en hydrologische maatregelen en deels aan aankoop van nieuwe natuur. Ik ben blij met de ambitie van dit kabinet voor een robuuste ehs, inclusief ecologische verbindingszones, waarbij de internationale doelen leidend zijn. Het natuurakkoord met een dikke plus. Samenwerking in regionale gebiedsprocessen is succesvol. Laten we daarom de tekentafel achter ons laten en aan de keukentafel werken aan een realistische ehs op basis van lokaal draagvlak. Het is nu zaak dat de provincies snel duidelijkheid krijgen over de nieuwe kaders. Het moet afgelopen zijn met het zwabberbeleid van het Rijk, zodat provincies het vertrouwen krijgen om met de ehs aan de slag te gaan.

De ChristenUnie betreurt het dat er flink wordt bezuinigd op educatie over natuur, milieu en voedsel. Ik ben blij dat de Partij van de Arbeid dit ook aanstipte. Voor 2013 is slechts 1,4 miljoen beschikbaar voor het programma Duurzaam Door. De rest van de 2,9 miljoen euro is namelijk bestemd voor de nationale parken. Juist nu is het belangrijk dat de burger en de consument meer begrip krijgen voor het nut van natuur en de prijs van verduurzaming. Is de staatssecretaris bereid om te bekijken of aanvullende financiering vanuit EZ en overige partijen mogelijk is?

Het kabinet wil de productschappen opheffen, waarbij alleen de publieke taken worden ondergebracht bij het ministerie. Om welke taken gaat het precies? Wat zijn de consequenties voor de EZ-begroting? Wat gebeurt er met de belangrijke bijdrage van de productschappen aan verdere verduurzaming en innovatie in de land- en tuinbouw en de visserij, onder andere via de topsectoren? Hoe wil de staatssecretaris voorkomen dat goedlopende projecten op deze terreinen abrupt zullen eindigen? Is er een overgangsperiode voorzien? Graag een reactie.

Nu ben ik precies binnen mijn tijd gebleven.

De voorzitter:

Absoluut.

Voor meer informatie: www.tweedekamer.nl.