Datum:                        4 december 2012

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):

Voorzitter. De begroting van het ministerie van VWS die wij vandaag bespreken, is atypisch. Het is een begroting die door het vorige kabinet is opgesteld, waarin maatregelen van het Lenteakkoord zijn verwerkt en die nu door het nieuwe kabinet wordt verdedigd.

Bezuinigingen zijn onvermijdelijk om de zorg ook voor volgende generaties betaalbaar en toegankelijk te houden. Solidariteit is en blijft voor de ChristenUnie een belangrijke pijler van ons zorgstelsel. Het is de taak van de overheid om kwetsbaar leven te beschermen en ervoor te zorgen dat mensen de zorg krijgen die zij nodig hebben als zij daarin zelf niet kunnen voorzien. Met die bril heeft de fractie van de ChristenUnie de plannen van het nieuwe kabinet beoordeeld.

Ik benadruk vandaag nogmaals dat het ratificeren van het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap niet een klein lichtpuntje aan de horizon is, maar een grote schijnwerper. De kansen die dit verdrag met zich brengt, zijn enorm. Ik vraag het kabinet om deze kansen niet als een bedreiging te zien, als een financiële bedreiging, maar als nieuwe maatstaf voor een inclusieve samenleving.

Uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau bleek onlangs dat mensen vaak geen idee hebben van hun zorgkosten. Mensen weten vaak niet wat een behandeling kost en wat zij vergoed krijgen. Mensen zijn wel bereid om meer bij te dragen als het geld maar op de juiste wijze wordt besteed. De fractie van de ChristenUnie ziet daarom een forse uitdaging voor het kabinet. Geef de samenleving inzicht in de kosten van de zorg. Deze transparantie is belangrijk voor het behoud van solidariteit en voor het draagvlak voor onvermijdelijke bezuinigingen. Het woord "kostenbewustzijn" is ook door andere woordvoerders gebruikt. Hoe pakt de minister deze handschoen op?

Besparingen in de zorg beginnen met preventie. Ik heb met belangstelling geluisterd naar andere woordvoerders die het idee van een nationaal preventieplan opperden. Ik kan daar namens mijn fractie van harte bij aansluiten. In het Lenteakkoord is door de inzet van de ChristenUnie 90 miljoen beschikbaar gesteld. Ook het kabinet erkent dat preventie belangrijk is. Ik complimenteer de staatssecretaris met de voortvarendheid waarmee hij de leeftijd voor de verkoop van tabak wil ophogen naar 18 jaar. Zal hij nu ook het rookbeleid in de horeca weer handhaven conform de oorspronkelijke bedoelingen van de wet?

Mijn fractie is geschrokken van de berichten afgelopen zomer dat het aantal jongeren met blijvende gehoorschade ieder jaar toeneemt. Als wij niets doen, groeit er een nieuwe generatie op met blijvende gehoorschade. Ik ben blij dat de staatssecretaris dit probleem erkent en het niet links laat liggen. Hij wil serieus met de sector zoeken naar oplossingen om gehoorschade te voorkomen als blijkt dat de huidige aanpak niet werkt. Mijn fractie houdt dit goed in de gaten. Wanneer kunnen wij hierover meer horen?

In het Lenteakkoord zijn op voorstel van de ChristenUnie afspraken gemaakt over palliatieve zorg voor mensen die aan het einde van hun leven staan. Wanneer kunnen wij hierover een uitgebreide brief ontvangen? Hoe zit het met de besluitvorming over de ondersteuningsstructuur palliatieve zorg? Voor de ChristenUnie is het belangrijk dat palliatieve zorg niet wordt overgeheveld naar de Wmo, maar onderdeel wordt van het basispakket. Hoe denkt het kabinet hierover? Ik nodig de staatssecretaris uit om met mij mee te gaan op een werkbezoek in Amsterdam om de palliatieve sector beter te leren kennen.

De grootste uitdaging voor de komende jaren ligt waarschijnlijk in de hervorming van de AWBZ. De ChristenUnie onderschrijft de richting die wordt ingeslagen: de zorg dicht bij mensen vormgeven in hun eigen omgeving, meer gebruikmaken van sociale netwerken, een koppeling maken met de Wmo en de AWBZ terugbrengen tot een kerngroep. Er zitten echter nogal wat haken en ogen aan de maatregelen die het nieuwe kabinet voorstelt. Gemeenten maken zich terecht grote zorgen of zij taken als de dagbesteding, adequaat kunnen uitbesteden nu de korting van 5% onder Rutte I is opgehoogd naar maar liefst 25% onder Rutte II. Hoe denkt de staatssecretaris de VNG achter zich te krijgen? En hoe voorkomen we dat er straks, in het overgangsjaar 2014, twee soorten cliënten in de dagbesteding zitten?

Dankzij mantelzorg en vrijwilligerszorg verbetert de kwaliteit van leven van kwetsbare mensen, en doen dezen minder snel een beroep op professionele zorg. Het is verontrustend dat in het regeerakkoord geen aandacht is voor de grenzen van mantelzorg en vrijwilligerswerk. Deze grenzen zijn echter de realiteit van elke dag, voor veel mantelzorgers. Natuurlijk zijn er creatieve initiatieven die laten zien dat het anders kan, zoals de website wehelpen.nl. Maar zoiets biedt natuurlijk geen oplossing voor gezinnen die structureel tegen grenzen aanlopen. Daarom had de ChristenUnie het idee om onderzoek te doen naar de belasting van mantelzorgers. Het was verheugend om in de media te zien dat D66 exact hetzelfde idee had.

Graag vraag ik aandacht voor de situatie van Mentorschap. Ik vraag de minister om vandaag de onzekerheden rondom de financiering van Mentorschap Netwerk Nederland weg te nemen. Het moet geen gewoonte worden dat we hierover tijdens de begrotingsbehandeling met elkaar van gedachten wisselen.

Op de valreep kregen wij een brief over de contractering van kleinschalige wooninitiatieven. Ik ben blij dat de staatssecretaris heeft gekozen voor een oplossing waarbij ook pgb-gefinancierde wooninitiatieven als de Thomashuizen kunnen blijven bestaan. De ChristenUnie vindt het belangrijk dat een solide persoonsgebonden budget via de AWBZ en de Wmo blijft behouden voor ieder die dat nodig heeft. Overigens is de ChristenUnie zeer content met de inzet om fraude met persoonsgebonden budgetten te bestrijden. Wij kunnen van harte aansluiten bij de woorden van andere fracties over de aanpak van fraude, niet alleen bij de pgb's, maar ook bij zorg in natura. De persoonsgebonden budgetten zijn een prachtig instrument, dat mensen de keuzevrijheid biedt om zelf de zorg in te kopen die zij nodig hebben. Het zou uitermate jammer zijn als dit mooie instrument door de fraude in een negatief licht komt.

Het is mooi dat het vorige kabinet een start heeft gemaakt met het meldpunt regeldruk in de zorg. Het terugdringen daarvan was een van de speerpunten van het vorige kabinet. Hoe zit dat met dit team? Is het wellicht al tijd om te evalueren wat er uit het project regelarme instellingen is gekomen? Zijn er al regels die sectorbreed kunnen worden geschrapt? Graag een reactie.

Tot slot iets over medisch-ethische ontwikkelingen. Wat zijn de plannen van dit kabinet? In het regeerakkoord staat klip-en-klaar dat de beschermwaardigheid van het leven ondergeschikt is aan het beginsel van zelfbeschikking. "Vol gas vooruit", sprak Rutte over immateriële zaken op zijn VVD-congres. Ik vind dat geen uitspraak die past bij vraagstukken van leven en dood. Bij het aanpassen van de abortusgrens worden medische feiten genegeerd. Prenatale screening en diagnostiek worden een instrument op weg naar de maakbare mens. Onlangs stond in NRC Handelsblad een ingezonden brief met als strekking: vrouwen hebben de morele plicht om een kind met Down te laten aborteren. Welk signaal gaat hiervan uit naar mensen met Down en naar mensen met een andere geestelijke of lichamelijke aandoening? Hoe leest de minister een dergelijk artikel? Volgens de ChristenUnie draait het uiteindelijk om de vraag hoe we als samenleving omgaan met de gebrokenheid van het leven. Zijn we nog in staat om een plek te geven aan mensen met een handicap?

De ChristenUnie ziet het leven als door God gegeven. Dat leven, kostbaar en kwetsbaar, willen wij voluit beschermen. Jaarlijks worden ongeveer 32.000 zwangerschappen afgebroken, een op zeven. De ChristenUnie ziet uit naar de uitkomsten van een langjarig onderzoek naar de oorzaken van abortus. Klopt het dat deze gegevens in 2015 beschikbaar komen? Wij hechten hier een groot belang aan, omdat een beter inzicht in de problemen van vrouwen noodzakelijk is om hen gericht te kunnen ondersteunen bij hun afweging. Bovendien is bij wet bepaald dat vrouwen die een abortus overwegen, goede voorlichting krijgen over andere oplossingen voor hun noodsituatie dan het afbreken van hun zwangerschap. Bijna de helft van de vrouwen gaf in 2005 financiële redenen voor het afbreken van hun zwangerschap. Zou dat nu, in 2012, anders zijn? De evaluatie van de Wet afbreking zwangerschap laat zien dat de twintigwekenecho ervoor heeft gezorgd dat in 2010 het aantal abortussen tussen 20 en 24 weken is toegenomen. Ik vraag de minister om een onderzoek naar de informatieverstrekking rond de twintigwekenecho. Ouders moeten breder dan alleen door de gynaecoloog of echoscopist worden geïnformeerd. Zo kunnen ouders de mogelijkheid aangereikt krijgen om in gesprek te gaan en hun ervaringen te delen met andere ouders, bijvoorbeeld ouders met een kindje met een open ruggetje.

Mevrouw Voortman (GroenLinks):

Het volgende punt heb ik ook met de voorganger van mevrouw Dik en anderen besproken. Ik weet daarom niet zeker of mevrouw Dik ervan op de hoogte is dat in het Lenteakkoord is afgesproken dat de aanspraak op een pgb alleen mogelijk is voor zorg die langer duurt dan een jaar. Er is in dit verband wat onduidelijkheid over terminale zorg. Voor zover ik mij herinner, hebben we afgesproken dat het sowieso mogelijk moet blijven dat mensen terminale zorg in de vorm van een pgb krijgen. Deelt de ChristenUnie mijn standpunt dat het mogelijk moet zijn om voor terminale zorg alsnog een pgb te krijgen?

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):

Mijn grondhouding hierover is positief. Ik hoop dat mevrouw Voortman het mij vergeeft dat ik er niet bij aan tafel zat toen het Lenteakkoord werd gesloten. Ik ga dit even checken. Ik kom hierop in de tweede termijn terug.

Mevrouw Voortman (GroenLinks):

Dank u wel.

Voor meer informatie: www.tweedekamer.nl.