Datum:           1 oktober 2014

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie): Voorzitter. De concessies zijn na het overleg in juni verbeterd. Mijn complimenten daarvoor. Ik stel ook vast dat de concessies op veel onderdelen nog niet scherp genoeg zijn. Ik lees nog veel mooie inspanningsverplichtingen die heel ruim interpreteerbaar zijn. Ik vrees dat dit zal leiden tot nieuwe discussies achteraf. Ik neem als voorbeeld de toiletten. Hoe vaak hebben we erover gesproken? Nu worden ze gerealiseerd. Ik wil voorkomen dat we in de toekomst weer dit soort discussies hebben, zoals over wifi in de trein en over stopcontacten. Waarom regelen we dat niet goed in de concessie, zodat we al deze debatten over voor de reiziger belangrijke, maar toch ook relatief kleine onderwerpen met elkaar kunnen voorkomen? Waarom staat in de concessie niets over de ombouw van infrastructuur en materieel naar kilovolt? Waarom stelt de Staatssecretaris niet expliciet dat een achteruitgang van de frequentie overdag niet is toegestaan? Dat dreigt nu tussen Alkmaar en Haarlem te gebeuren. Waar zijn de concrete afspraken over de verbinding Dordrecht-Breda? Daar dreigt toch ook verslechtering? Ik ga een paar thema’s langs waarop de concessie scherper moet. In de eerste plaats is dat de fiets. Ik constateer dat gemeenten nu voor meer dan 50% opdraaien voor de kosten van fietsenstallingen, terwijl hier een integrale verantwoordelijkheid ligt, ook van de NS. De NS betaalt nu slechts 2% mee. Dat moet anders. De afspraken in de concessie hierover zijn te vrijblijvend. Deelt de Staatssecretaris mijn mening dat de zinsnede hierover in artikel 29 van de concessie verduidelijkt moet worden? De ChristenUnie wil in de nieuwe concessie een modern en transparant tariefsysteem. Hierin past geen hsl-toeslag tussen Schiphol en Rotterdam voor een trein die gewoon een intercity wordt en op de rest van het traject geen toeslag kent. Hierin past ook geen compensatie voor NS voor vraaguitval als NS de tarieven verhoogt. Er moeten ook betere abonnementen komen voor scholieren. In de bus krijgen zij 40% korting, ook tijdens de spits. Waarom doet de NS dit niet voor de paar honderd scholieren in de trein? Ik ben benaderd door een trotse vader van drie tienermeiden die alle drie naar de dansacademie in Amsterdam gaan. Zij moeten elke dag 60 kilometer heen- en 60 kilometer terugreizen. Dit zijn zeer getalenteerde meiden, maar de kosten zijn bijna niet op te brengen. Moeten we voor deze scholieren en de middelbare scholieren een regeling treffen?

NS-topman Timo Huges wil dat de ov-chipkaart klantvriendelijker wordt. Prima. Ik wil echter concrete afspraken hierover in de concessie, dus niet alleen over technische betrouwbaarheid, maar ook over de wijze waarop de klant het betaalgemak ervaart. Wanneer wordt het woud aan paaltjes, die reizigers hinderen bij het overstappen, afgeschaft? Hierover wordt al vijf jaar gesproken, als het niet langer is. Het moet binnen twee jaar zijn geregeld, zeker nu Limburg wordt gedecentraliseerd. Ook moeten alle reizigers uiterlijk 1 januari 2017 kunnen reizen op rekening. Nu is dat alleen mogelijk voor de zakelijke klanten. Waarom lees ik in de concessie niet over de uitvoering van de motie over de ov-chipkaart 2.0 van de fracties van de VVD en de ChristenUnie?

We hebben eerder gesproken over de tariefeenheden. Ik hoop dat de Staatssecretaris weet wat ik bedoel. Ze zijn niet logisch en niet transparant. Wat de ChristenUnie betreft wordt in de concessie geëist dat voortaan het tarief wordt gebaseerd op het aantal kilometers volgens de kortste route.

Dan kom ik op de prestaties per lijn. Mooi dat de NS zich aansluit bij de onafhankelijke OV-Klantenbarometer, die de klantoordelen meet. Gaat dit ook per lijn gebeuren? Het is goed dat de Staatssecretaris strenger gaat kijken naar de tien drukste lijnen en de tien slechtst presterende lijnen. Ik neem aan dat dit niet tien jaar lang dezelfde lijnen zijn. Waarom maakt de Staatssecretaris niet alle vervoersprestaties en beheerprestaties per lijn openbaar? Waarom worden er geen bodemwaarden per lijn vastgesteld? Ook zie ik nog allerlei voorbehouden ten aanzien van vertrouwelijkheid van gegevens. De NS en ProRail hebben toch niets te verbergen op dit punt? De ChristenUnie wil alle brondata van alle vervoerders nog dit jaar openbaar, zoals ook staat in de aangenomen motie van mijn hand en zoals geadviseerd door de commissie-Kuiken. Gaat de Staatssecretaris de concessie op dit punt aanpassen?

Er zijn nog te veel storingen en spoedreparaties. Er lopen verbeterprogramma’s, maar is de Staatssecretaris ook bereid om een prestatie-indicator te introduceren die storingen vertaalt naar het aantal uitgevallen treinen? Is zij bereid een plafond te stellen aan de reizigershinder die het gevolg is van geplande werkzaamheden?

Ik ga verder met het grensoverschrijdend treinverkeer. Ook de reiziger naar het buitenland hoort op één te staan. Daarom pleit de ChristenUnie ervoor om het overleg met en adviesrecht van consumentenorganisaties op al het grensoverschrijdende vervoer op te nemen in de concessie. Ook moeten de grensoverschrijdende abonnementen in de concessie geregeld worden. Er moeten ook nieuwe verbindingen komen. De tekst over de intercity Eindhoven-Düsseldorf is te vaag. De ChristenUnie wil een harde afspraak over deze verbinding, vergelijkbaar met de verbinding Heerlen-Aken. Ook bij andere verbindingen is nog te veel sprake van een inspanningsverplichting in plaats van een resultaatsverplichting. Wanneer komt de NS met voorstellen over de bediening van bijvoorbeeld Luik? Waar moeten die plannen aan voldoen? Hoe stuurt de Staatssecretaris daarop? Of krijgt de NS onbeperkt de ruimte?

Dan kom ik op het punt van de reisinformatie. Ook die afspraken kunnen duidelijker. Dat is van belang voor alle reizigers, maar nog extra voor de incidentele reizigers en voor mensen met een beperking. De ChristenUnie mist de afspraken over het automatisch omroepen van stations en bestemmingen in de trein, over een betere herkenbaarheid van treinen, bijvoorbeeld met lijnnummers, en over instapinformatie op aansluitende bussen.

Ik kom op de samenwerking met andere vervoerders. De Staatssecretaris stelt voorwaarden aan de uitbreiding van de samenloop met regionale vervoersconcessies. De ChristenUnie wil dat de reiziger hierin centraal komt te staan. Als meer dan een bepaald percentage van de reizigers per spoor verder reist dan het eindstation van de regionale lijn, dan moet de regionale trein kunnen doorrijden. Nog niet overal in Nederland zijn goede afspraken met andere vervoerders over omreizen bij verstoringen. Is de Staatssecretaris bereid dit concreet te benoemen als verbeterpunt in artikel 57?

De NS gaat veel meer overleggen met reizigersorganisaties en regionale overheden, bijvoorbeeld in het NOVB. Maar wat als dit overleg geen resultaat heeft? De ChristenUnie wil heel graag een escalatiemodel in de concessie, zodat de Staatssecretaris dan beslist. Waarom mogen decentrale overheden slechts over een deel van het vervoersplan adviseren? Wat ons betreft krijgen ze volledig adviesrecht. Ik ben bijna aan mijn einde. Ook in de aangescherpte concessie ... Ik bedoel aan het einde van mijn tekst, maakt u zich geen zorgen. Dan heb ik nog heel veel energie voor de rest van het debat en de tweede termijn.

De voorzitter: En nog vele jaren daarna, mag ik aannemen?

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie): Zeker, dat komt helemaal goed. Ook in de aangescherpte concessie kan de NS nog steeds de opening van nieuwe stations tegenhouden door het niet afgeven van een bedienings-garantie. De Kamer heeft eerder in moties gevraagd dit veto te schrappen. De Staatssecretaris moet als concessieverlener beslissen over nieuwe stations en de NS hoort dit uit te voeren en heeft hooguit een adviserende rol.

Mijn allerlaatste punt betreft het rijden van 200 km/u. Hierover heeft de Kamer een motie aangenomen van de ChristenUnie en GroenLinks. De Staatssecretaris heeft beloofd hiernaar te kijken in de concessie. De concessie is echter op dat punt niet gewijzigd en dat zou toch bijzonder jammer zijn, want decennialang investeren in het spoor heeft amper geleid tot rijtijdwinst naar de landsdelen. Daar moeten we met elkaar mee aan de slag.

Mevrouw De Boer (VVD): Er is net geopperd om de mogelijkheid die al bestaat in de Wet personenvervoer, op een of andere manier een invulling te geven, zodat duidelijk is wanneer er sprake is van wanprestatie. Dat is echter geen doel op zich. Laten we hopen dat er helemaal geen wanprestatie is, want dat lijkt me het allerbeste voor de reiziger. Het lijkt me dat de NS daarnaar zal streven. Dat zal het punt niet zijn. Is mevrouw Dik-Faber bereid om mee te denken over three strikes and you’re out? Als de NS dan drie keer achter elkaar onder de bodemwaarde presteert, dan kun je delen van lijnen van de hoofdrailnetconcessie afknippen om die aan te besteden. De Staatssecretaris kent zelf het succes van de Valleilijn.

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie): De ChristenUnie denkt altijd graag mee en bij ons staat het denken ook niet stil. Als het het nader preciseren van bestaande wet- en regelgeving betreft, dan wil ik daar zeker naar kijken. Als het de berichten betreft die vandaag in de media stonden en die vandaag ook weer over tafel zijn gegaan, over het bestraffen van de NS door het afpakken van delen van de concessie en het eruit halen van delen van het hoofdrailnet, dan vind ik dat veel te ver gaan. Dat is niet in het belang van de reiziger. Daarom ben ik ook terughoudend. De ChristenUnie zal niet meewerken met het uit de concessie halen van trajecten als Amsterdam-Utrecht en Amsterdam-Groningen. Dat zijn elementen waarbij ik wil wegblijven. Regionale vervoerders kunnen een belangrijke rol vervullen aan de randen van de hoofdrailnetconcessie. De hoofdrailnetconcessie ligt weer voor tien jaar bij NS. Daarover hebben we ook afspraken gemaakt. Daarin moet je ook een betrouwbare overheid zijn.

Mevrouw De Boer (VVD): Ik vind die uitleg wel juist. Ik kan me ook niet voorstellen dat we de belangrijkste en drukste trajecten er zomaar uit pakken. Dat lijkt me onuitvoerbaar. Je kunt wel kijken naar een ultimum remedium, want wij hebben ook gezegd dat boetes niet werken. Die werken zelfs averechts. Ze gaan van het ene ministerie naar het andere ministerie. We kunnen elkaar misschien wel vinden wat betreft de uitwerking van een reeds bestaand artikel in geval er onder de maat wordt gepresteerd. Laten we hopen dat dat niet het geval is, maar dan hebben we dat als stok achter de deur.

De voorzitter: Het was meer een oproep dan een vraag.

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie): De ChristenUnie denkt altijd graag mee en bij ons staat het denken niet stil. Ik heb gezegd wat ik wilde zeggen.

Voor meer informatie: www.tweedekamer.nl.