De 21 juni-brief van de minister klinkt somber. Iran heeft zijn verrijkinggerelateerde activiteiten niet opgeschort. Op verschillende fronten gaat het slechter met de relaties die de internationale gemeenschap heeft met Iran. Wij zijn de minister dankbaar dat hij al herhaaldelijk in internationaal verband heeft aangedrongen op verbeteringen van deze omstandigheden.

Nucleair verrijkingsprogramma
Herhaaldelijk is in internationaal verband aangedrongen op controle van Irans verrijkingsprogramma. Iran heeft hier (een onvervreemdbaar) recht op binnen het non-proliferatie verdrag, maar is daarbij wel onderworpen aan controle door het IAEA. Deze controle is de laatste tijd nogal moeizaam gegaan, en verschillende partijen (waaronder de VS) beweren dat Iran in het geheim werkt aan kernwapens. Op dit moment zijn er volgens de IAEA geen bewijzen van het maken van kernwapens, doch ze kan ook niet uitsluiten dat het programma alleen vreedzaam wordt gebruikt. Sinds de brief van de minister heeft er echter een interessante ontwikkeling plaatsgehad. Iran is met het IAEA overeengekomen dat ze gaan werken aan een actieplan om de problemen uit de weg te helpen. Wellicht geeft dit reden om even af te wachten. Wat is de reactie van de minister op deze laatste ontwikkelingen?

Mensenrechten in Iran
In de brief van de minister staat dat de mensenrechtensituatie verslechterd in Iran. Dit baart onze fractie bijzonder veel zorgen. In het bijzonder de situatie van christenen en homo’s vormt hier een probleem. Het verschenen ambtsbericht over Iran laat een gematigd beeld zien, maar informatie van Open Doors geeft wel aanleiding tot zorg en geeft aan dat de realiteit erger is dan het ambtsbericht doet vermoeden. Dit geldt met name voor christelijke bekeerlingen. Het gaat ook om willekeurige arrestaties van kerkleiders, invallen in kerken waarbij computers, boeken en dvd’s worden meegenomen. Ook het deze week verschenen rapport van Amnesty International draagt bij aan dit gevoel.
Goed om te lezen dat op Nederlands initiatief er een EU-verklaring is uitgegeven op 25 mei over de zorgelijke mensenrechtensituatie in Iran, ook over de etnische en religieuze minderheden.

Daarnaast is deze week ook een rapport verschenen van Amnesty International waarin duidelijk wordt dat in Iran nog kinderen worden veroordeeld tot de doodstraf. De titel: Iran; the last executioner of children verwijst naar het feit dat Iran dit jaar het enige land is waar nog kinderen zijn veroordeeld tot de doodstraf. Dit alles ondanks het feit dat Iran in internationaal verband ontkent dat deze executies plaatsvinden. Mijn fractie is daarom ook blij dat Iran op hoogambtelijk niveau is aangesproken op de mensenrechtensituatie. Maar hoe kan de minister dit verder onder de aandacht blijven brengen van het regime in Iran?
Waarom zit er eigenlijk nogal wat licht tussen het ambtsbericht en het Amnesty-rapport?

Rol in de regio
Iran profileert zich de laatste jaren binnen het Midden-Oosten. Met het aantreden van president Ahmedinejad in 2005 is Iran een andere weg ingeslagen. De president bedient zich handig van allerlei antiwesterse retoriek. Onduidelijk is of deze retoriek gericht is op de bevolking en dient om zijn eigen populariteit te verhogen, of daadwerkelijke bedreigingen zijn voor het Westen. In elk geval probeert Iran haar invloedssfeer uit te breiden binnen de Islamitische wereld. De brief van de minister maakt dit ook duidelijk. Zorgpunten hierin zijn de steun die Iran geeft aan Hamas en Hezbollah en de anti-Israël uitspraken die ermee gepaard gaan.

Ook duiken er regelmatig wapens op in Irak en Afghanistan die zeer waarschijnlijk uit Iran afkomstig zijn. Dit gaat verder dan “slechts” antiwesterse retoriek en de internationale gemeenschap dient hier ook tegen op te treden. Dit wordt ook nog eens duidelijk door het feit dat Iran (een 90% Shiitisch land) financiële steun verleent aan de (Soennitische) Hamas, terwijl binnen Iran vaak zelfs sprake is van discriminatie van Soennieten. Dit geeft aan dat het hier gaat om invloed uitoefenen.

Mijn fractie is zeer ontevreden met deze Midden Oosten politiek van Iran. Het steunen van terroristische organisaties, het uitzetten van duizenden Afghaanse vluchtelingen en het vermoedelijk smokkelen van wapens naar terroristische groeperingen in Irak en Afghanistan hebben volgens de fractie van de ChristenUnie een ontwrichtende werking op het gehele Midden Oosten. Ook de dreigementen die Iran heeft geuit richting Israël zijn onacceptabel.

Kamervragen exportsubsidies
In het debat wat recent heeft plaatsgevonden over de handelsmissie van Nederland naar Iran is uiteindelijk door het kabinet besloten steun in te trekken. In vragen die ik eerder heb gesteld vraag ik de minister of hij bereid is ook naar de exportsubsidies te kijken. Hiermee worden politieke risico’s afgedekt die het land zelf over zich afroept. De vraag is of Nederland hiervoor zich moet laten gebruiken.

De Volkskrant berichtte over 545 miljoen euro aan exportgaranties van Nederland. Het maximale bedrag is al teruggebracht tot 25 miljoen. Wordt het niet tijd om hier nog verder naar te gaan kijken, nu het kabinet ook actief zijn steun aan de handelsmissie heeft ingetrokken.
Naar de mening van mijn fractie zou het stopzetten van deze garanties in lijn zijn met de ingetrokken steun aan de handelsmissie. Ik hoop dat u de eerder gestelde vragen hierover zo snel mogelijk kunt beantwoorden.

Ik wil tot slot benadrukken dat de algehele situatie in Iran zeer zorgwekkend is. Er zijn echter enkele lichtpuntjes aan de horizon. De overeenkomst die enkele dagen geleden gesloten is tussen Iran en de IAEA om de problemen met het nucleaire programma van Iran uit de weg te ruimen, biedt hoop. Het toepassen van een volledige handelsembargo lijkt ons nog niet op zijn plaats. Ook het afsnijden van de diplomatieke banden leidt naar het idee van mijn fractie niet tot een oplossing. Sterker nog, het maakt de dialoog onmogelijk. Hoe verwerpelijk en zorgelijk de acties van Iran ook mogen zijn, op dit moment heeft een diplomatieke oplossing de prioriteit.

Alleen de uitgesproken tekst geldt