Datum:           2 september 2015

De heer Segers (ChristenUnie): Voorzitter. Een paar helden die in de Thalystrein ingrepen, hebben levens gered. Dat laat ook zien dat burgers die uit hun ogen kijken en om zich heen kijken, soms nog effectiever zijn dan alles en iedereen beveiligen, maar veiligheid kan nooit alleen afhangen van burgers die dapper genoeg zijn om in te grijpen en scherp genoeg zijn om te zien wanneer er gevaar dreigt. Daarvoor hebben wij diensten nodig. De suggestie om alles en iedereen te gaan beveiligen en om overal politie rond te laten lopen, zal een schijnveiligheid creëren omdat je altijd letterlijk één stap achter jihadisten aanloopt. Waar net een aanslag gedreigd heeft, ga je beveiligen, terwijl jihadisten alweer een stap verder zijn en op zoek zijn naar een nieuwe plek. Dat is dus geen effectieve methode.

Er is vanaf deze kant van de tafel een- en andermaal uitgebreid een streep onder het belang van de diensten gezet. De vraag naar de samenwerking tussen de diensten blijft toch een heel indringende vraag, want wij hebben nu een paar aanslagen en dreigende aanslagen gehad waarbij bleek dat degene die daarvoor verantwoordelijk was, in het vizier was bij andere diensten, maar dat er voldoende zicht op was zodra iemand de grens over was. Dat gold bijvoorbeeld voor degene die de aanslag op het Joods Museum in Brussel heeft gepleegd. Hij was bekend in Frankrijk, maar zodra hij de grens over was en zich in Brussel bevond, was hij uit het zicht. Ik weet niet of een Europolachtige constructie zoals de PvdA-fractie die voorstelt, de oplossing is, maar die uitwisseling blijft een ontzettend belangrijk punt.

Ook over Schengen heb ik een heel praktische vraag aan de minister van Veiligheid en Justitie. Ik ben geen dogmaticus op dat punt, maar waar houdt Schengen ons tegen in het zoeken naar meer veiligheid en betere bescherming van burgers? Is er nog ruimte binnen Schengen die nog verder opgevuld kan worden? Kan de minister daarover helderheid scheppen? De ministers verklaarden dat zij voluit gebruik zullen maken van alle middelen die het verdrag biedt. Waar moeten wij dan precies aan denken? Zijn dat meer maatregelen dan er nu worden getroffen of knelt het? Ik zou daar graag een eerlijk antwoord op horen.

Misschien een klein beetje in aansluiting op mijn collega van de PVV-fractie, maar in wat andere bewoordingen wil ik toch ook mijn zorgen uiten over mogelijke infiltratie van vluchtelingenstromen door ISIS. Er zijn heel veel mensen die huis en haard verlaten en die dolgraag in Syrië waren gebleven, maar deze kant op moeten komen omdat zij geen andere uitweg zien. Wij moeten ruimhartig en barmhartig opvang voor die mensen verzorgen, maar er zijn ook zorgelijke geluiden dat er ook mensen met andere motieven zijn. Hebben wij dat scherp? Ik wil die zorg in ieder geval uiten. Wat wordt er op dit punt gedaan?

Ik kom nu bij mijn vragen aan de minister van Binnenlandse Zaken. Wij hebben het uitgebreid gehad over de bezuinigingspolitiek en de bezuinigingen bij de AIVD. Ik laat dat verder rusten, want wij hebben die discussie al eerder gehad. Wij kunnen heel lang nakaarten, maar ik wil echt vooruitkijken. Kunnen wij ons tegen onszelf in bescherming nemen als er toch een te gemakkelijke streep door het budget dreigt te worden getrokken? Kunnen er extra drempels worden opgeworpen? Kan er bijvoorbeeld een rol weggelegd zijn voor de CTIVD, waarbij je voordat je besluit om 20 of 30% te schrappen, de CTIVD laat bekijken in hoeverre dat de staatsveiligheid raakt? De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft namelijk gezegd dat het de veiligheid raakt. Dit is ook een oproep aan mijn collega's. Ik denk dat het goed zou zijn om hierover een Kameruitspraak neer te leggen waarin wij ons committeren aan het uitgangspunt dat veiligheid vooropgaat en belangrijker is dan de vraag of een begroting uiteindelijk tot achter de komma klopt. Veiligheid moet vooropgaan in de prioriteit die wij geven aan onze diensten.

Hoe kijkt de minister naar de aard van de diensten? Is het alleen maar een soort politiedienst, alleen maar opsporing? Traditioneel is er ook een heel belangrijke rol voor de AIDV weggelegd op het gebied van analyse. Nu is het studiecentrum van de AIVD wegbezuinigd; de D66-collega wees daar al op. Dat raakt de kennisoverdracht en de kennisfunctie van de AIVD. Kan de minister daarop ingaan? Worden nieuwe middelen ook besteed aan de inrichting van eigen onderwijs en een eigen opleiding, aan serieuze analyse en studie binnen de dienst?

Er stond vanochtend in de Volkskrant een heel aardige column over de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten en het mogelijke aftappen. Daarin werd het grappige beeld opgeroepen van een man die iedere tien seconden klapt. Dan wordt aan hem gevraagd: "Waarom doe je dat?"

"Dat is om olifanten weg te jagen!", antwoordt hij.

"Maar er zijn helemaal geen olifanten!"

"Zie je wel dat het werkt?"

Het moet dus proportioneel zijn. Als wij inderdaad uitgebreid aftappen en inbreuk doen op de privacy, moet dat proportioneel zijn. Ik hecht daarom erg veel waarde aan het privacy impact assessment. Ik wil daar graag een nadere toelichting op. Wie gaat dat assessment doen? Hoe serieus is dat? Zijn dat meerdere experts? Wat zijn de uitgangspunten daarbij? Ik ben heel benieuwd naar het antwoord op die vraag.

Ik las in de vooruitblik dat economische veiligheid niet zozeer een prioriteit van de AIVD is, terwijl dit toch ook van groot belang is. Ik denk aan de manier waarop China over grenzen kijkt en meekijkt met allerlei bedrijven; daar zijn in ieder geval aanwijzingen voor. Waarom is economische veiligheid geen prioriteit? Zou dit geen prioriteit moeten zijn? Welke waarde wordt hieraan gehecht?

Van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, die over integratie gaat, zou ik willen weten hoe het staat met de exitfaciliteit op het gebied van deradicalisering. Ik neem tenminste aan dat ik daarvoor bij de minister van Sociale Zaken moet zijn. Ik neem aan dat de inrichtingsfase nu wel voorbij is. Wat is de huidige stand van zaken? Nu wij wat verder zijn in de hele ellende van uitreizende jihadisten en radicalisering, vraag ik de minister om ook eens te kijken naar de verschillen tussen Europese landen. Hoe komt het dat er vanuit België en Frankrijk meer mensen uitreizen dan vanuit sommige andere landen? Wat zijn de oorzaken daarvan? Wat is de achtergrond van die jihadisten? Welk integratiebeleid zou mogelijk invloed kunnen hebben op de mate waarin het kalifaat aantrekkingskracht heeft of niet? Kan de minister daar een studie van maken en ons daarover meer vertellen?

Ik denk dat ik ook aan het goede adres ben bij deze minister als het gaat over de motie van ChristenUnie en VVD over mogelijke banden tussen buitenlandse financiers en specifieke salafistische instellingen en organisaties.

De voorzitter: U bent door uw tijd heen, mijnheer Segers.

De heer Segers (ChristenUnie): Dan zou ik graag heel kort deze vraag afmaken. De brief van de minister formuleerde het wel heel losjes: we gaan kijken of er aanwijzingen zijn en of dat wat oplevert, en als dat wat oplevert, hoort u het wel. Ik denk dat de motie van collega Tellegen en mij scherper geformuleerd was. Wij hebben de minister gevraagd om hier heel specifiek naar te kijken. Ik hoop dus dat deze motie iets serieuzer wordt uitgevoerd.

Ik sluit mij aan bij de vragen van collega Bisschop van de SGP over de inperking van het kiesrecht en het Nederlanderschap in relatie tot jihadisme.

Voor meer informatie: www.tweedekamer.nl.