Bijdrage van ChristenUnie Tweede Kamerlid Carola Schouten aan een plenair debat met minister-president Rutte en minister Timmermans van Buitenlandse Zaken

Onderwerp:   Debat over de agenda van Europese Top van 27 en 28 juni

Kamerstuk:    21 501 – 20

Datum:            26 juni 2013

Mevrouw Schouten (ChristenUnie):

Voorzitter. Dit zou dé top over de toekomst van de Economische en Monetaire Unie (EMU) moeten worden. Er ligt echter geen nieuw rapport van de heer Van Rompuy. In plaats daarvan werkt de Commissie achter de schermen rustig verder aan wat het kabinet de "vervolmaking van de EMU" noemt. Verwacht het kabinet nog een update van het rapport van Van Rompuy of de blauwdruk van Barroso? Of mogen wij concluderen dat nu gekozen is voor de tactiek: telkens een stapje verder zetten door nationale hervormingen te coördineren, lidstaatcontracten af te sluiten en geleidelijk nieuwe financieringsvormen voor de eurozone te introduceren?

Deze tactiek is de afgelopen jaren al beproefd. Telkens worden wij zo een stapje verder geholpen zonder dat er duidelijke uitspraken liggen over waar het kabinet eigenlijk naartoe wil met de EMU. Is de minister-president van plan om met zijn collega-regeringsleiders eerst een inhoudelijke discussie te voeren over de toekomst van de EMU, voordat Nederland verdere stappen zet? Ondertussen wordt wel gestaag gebouwd aan een van de vier pijlers van Van Rompuy. Ik heb het dan natuurlijk over de bankenunie. De eurogroep heeft donderdag een akkoord bereikt over directe steunverlening aan noodlijdende banken uit het noodfonds ESM. Hiervoor wordt maar liefst 60 miljard euro opzij gezet. Er is weliswaar een aantal voorwaarden aan de directe bankensteun verbonden, en er moet volgens Nederland eerst een aantal andere stappen worden gezet voordat banken rechtstreeks ESM-steun kunnen ontvangen, maar het getouwtrek hierover is zeker nog niet afgerond. De minister van Financiën is onderweg naar Brussel, of er misschien al aangekomen, om hierover verder te onderhandelen.

De ChristenUnie heeft grote moeite met directe bankensteun uit het ESM, omdat hiermee grote risico's worden genomen met het geld van de Europese belastingbetaler, risico's die veel groter zijn dan wanneer steun aan banken via landen wordt verleend. Directe bankensteun uit het ESM heeft grote consequenties voor de kredietwaardigheid en de leencapaciteit van het ESM, dat is opgericht voor steun aan landen. Van de 80 miljard euro die in het fonds gestort is, is momenteel 50 miljard al vastgelegd voor Spanje en Cyprus. Wat is er volgens de minister-president voor nodig om de kredietwaardigheid van het fonds te behouden, wanneer 60 miljard euro wordt gereserveerd voor bankensteun? Betekent dit dat de garantstelling voor de leencapaciteit omhoog moet? Betekent dit dan ook dat Nederland weer meer geld moet gaan inleggen, boven op de 4,6 miljard euro die reeds gestort is?

Ik kom toe aan de toetreding van Letland tot de eurozone. Formeel voldoet Letland momenteel aan de toetredingscriteria voor de eurozone. Het gaat echter niet alleen om de vraag of alle vinkjes op dit moment gezet kunnen worden, we moeten de grotere vraag beantwoorden of het verstandig is om Letland op dit moment toe te laten treden. Ik had het in het AO Ecofin over de foto die je op dit moment neemt, als alles koek en ei lijkt, maar als je de film gaat afdraaien, zie je een heel zwart scenario. De ECB heeft hier ook al op gewezen. Ik citeer uit het rapport van de ECB. "De structuur van de Letse economie en het bankensysteem vormen een probleem voor de duurzaamheid op langere termijn. Letland is voor een heel groot deel afhankelijk van buitenlandse deposito's. De buitenlandse spaartegoeden vormen de helft van het aantal deposito's dat uitstaat." Dat zijn doorgaans Russische deposito's. Waar hebben we dat eerder gezien? Ik denk dat we niet ver terug hoeven te gaan in de tijd om te weten waar het mis is gegaan met een aantal landen in de eurozone. Er is ook nog sprake van een fragiel economisch evenwicht in Letland. Het land komt net uit een buitensporige tekortprocedure en heeft tussen 2008 en 2012 4,5 miljard euro aan steun ontvangen. Bovendien staan de Letten zelf niet te trappelen om toe te treden. Waarom nu dan doorzetten, met de huidige zorgelijke situatie in de eurozone in het achterhoofd? Ik hoor graag van de minister-president of hij deze zorgen deelt, aangezien het kabinet ook heeft aangegeven, de kritische analyse van de ECB te delen. Verder hoor ik graag van de minister-president of hij met ons de conclusie trekt dat Letland nu niet toe zou moeten treden tot de eurozone.

De situatie in Griekenland is zorgelijk. We dreigen het IMF te verliezen als Griekenland niet snel de financiering voor komend jaar rond krijgt. De minister van Financiën zegt dat we ons geen zorgen hoeven te maken. Maar ik constateer dat de voortgangsmissie van de trojka voor de zoveelste keer is afgebroken. De trojka keert op 1 juli terug, en moet de missie dan binnen een week afronden. Het lijkt een onmogelijke opdracht. Ik vraag het kabinet, welke consequenties het eraan verbindt als het IMF op dit kritische moment afhaakt.

Juist op het moment dat de regering-Erdogan zich schuldig maakt aan buitensporig geweld tegen demonstranten, wordt de deur over het hervatten van de EU-toetredingsonderhandelingen met Turkije nadrukkelijk opengelaten. Het uitgangspunt van ons buitenlands beleid, more for more, less for less, wordt steeds verder uitgehold. Dat zagen we met de 1 miljard voor Egypte die zoek is geraakt en dat zien we nu ook bij Turkije. Kan de regering verantwoorden dat er jaarlijks 860 miljoen aan toetredingssteun wordt overgemaakt, terwijl Turkije alleen maar achteruit lijkt te hollen? Welk standpunt heeft de minister van Buitenlandse Zaken gisterenavond ingenomen over de heropening van de onderhandelingen?

Voor meer informatie: www.tweedekamer.nl.