Datum:           26 januari 2016

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):
Voorzitter. "Ik ben enorm ongerust als de kleinkinderen blijven slapen." Of: "we zitten gevangen in onze eigen woning". Of: "na een beving zien we de schoolprestaties van onze kinderen achteruitgaan". Dat zijn zomaar een paar uitspraken bij mijn werkbezoek een paar weken geleden in Loppersum en uit het rapport van vorige week over leefbaarheid. Een op de drie huishoudens voelt zich onveilig. Mensen kampen met stress, slaapproblemen en andere psychische klachten. Ze voelen zich machteloos tegenover de NAM, GasTerra en de overheid. Voor de ChristenUnie is deze situatie onbestaanbaar.

Vertrouwen op herstel, herstel van vertrouwen. Dat was twee jaar geleden het motto en het begint anno 2016 cynisch te klinken. De ChristenUnie ziet hiervoor vier belangrijke oorzaken. De veiligheid, staat die nog op nummer een bij de winningsplannen van vorig jaar en dit jaar? Waarom is er weer veel meer gas gewonnen dan nodig? Ten tweede worden de impact en de waardedaling in het gebied, binnen en buiten de contouren, onderschat door de minister en de Nationaal Coördinator. Een eerste stap is wat de ChristenUnie betreft het voortzetten van de waardevermeerderingsregeling. Ten derde is de onafhankelijke afhandeling van complexe schades nog steeds niet op orde. Ten vierde is en blijft de afhankelijkheid van gas veel te groot. Als het aan de minister ligt, blijven we tot na 2020 ook zwaar afhankelijk van Gronings gas.

De veiligheid staat op één. Het dreigt holle retoriek te worden als de gasproductie niet snel fors omlaaggaat. Afgelopen jaar waren het mondige burgers die tweemaal een uitspraak van de Raad van State wisten af te dwingen, maar dit jaar is het aan de minister zelf. Waarom heeft de minister dan GasTerra niet opgedragen om de conversiecapaciteit maximaal in te zetten? Volgens GasTerra was — ik citeer — "de inzet van de minister om maximaal 33 miljard kuub te verkopen". Waarom kiest de minister voor een gasproductie die volgens het Staatstoezicht leidt tot meer en intensievere bevingen in de komende jaren? De seismische dreiging neemt nog steeds jaarlijks toe. Waarom is in 2014 en 2015 veel meer gas geproduceerd dan nodig voor de leveringszekerheid? Halverwege 2015 was toch wel duidelijk dat het plafond veel te hoog gezet was? Waarom speelt de NAM nog zo'n grote rol bij het onderzoek naar de veiligheid? Volgens het SodM heeft de NAM zelfs verzuimd een aantal onderzoeken uit te voeren. Dit onderzoek wordt wat ons betreft voortaan onafhankelijk van de NAM uitgevoerd.

De winning in kleine gasvelden en de opslag van gas is trouwens flink opgevoerd, zo merken ook de bewoners van Assen en Langelo in Drenthe. Maar geldt voor hen ook dat mijnbouwschade wordt vergoed? Voorlopig wordt, zelfs door de minister, nog ontkend dat er een verband is met mijnbouwactiviteiten. Ik dacht dat juist de bewoners centraal zouden staan. Is de Nationaal Coördinator er ook voor hen? Is de minister bereid ook met hen een schadeconvenant af te laten sluiten?

Terwijl de huizenbezitters in Groningen de waarde van hun huis zien dalen, kondigt de minister aan dat hij de waardevermeerderingsregeling stopzet. Ik refereerde er al even aan. De reden: de pot van 125 miljoen is helaas al leeg. Het is een typische kruideniersmentaliteit. Sinds de jaren zestig heeft Nederland meer dan 250 miljard euro verdiend aan het Groningse gas. Maar een klein beetje erkenning voor mensen die niet hebben gevraagd om schade, onveiligheid en waardedaling is kennelijk te veel gevraagd. De waardevermeerderingsregeling is juist een mooie tegemoetkoming aan huizenbezitters om hun woning te verduurzamen en de waardedaling te compenseren. De ChristenUnie wil dan ook heel graag de regeling voortzetten.

Er is geen sprake van een normale woningmarkt in het gebied. Dat komt door de combinatie van mijnbouwschade en krimp. Het rapport van de TU Delft doet de aanbeveling om aanvullende maatregelen te nemen boven op de maatregelen van de Nationaal Coördinator Groningen. Denk aan het verbeteren van de leefbaarheid, maar ook aan een goede uitkoopregeling voor mensen die vastzitten in hun woning. Bovendien moet het aantrekkelijk zijn voor mensen om zich in Groningen te vestigen. Daar hoort zekerheid op de woningmarkt ook bij. Gaat de minister aan de slag met zo'n aanvullend pakket, inclusief extra geld?

In het bijzonder vraag ik aandacht voor immateriële schade, waaronder ook de psychische belasting. De Rijksuniversiteit Groningen doet onderzoek naar de maatschappelijke gevolgen van de aardbevingen. Ik denk dat het goed is om ook specifiek te kijken naar de psychische belasting. Is de minister bereid om het onderzoek daarnaar te koppelen aan het onderzoek dat de Rijksuniversiteit Groningen doet? Is hij ook bereid om daarover het gesprek aan te gaan met zorginstellingen, kennisinstellingen en het platform Kerk en Aardbeving waarmee ik onlangs gesproken heb?

Mijnbouwschade houdt zich niet aan een op papier opgestelde contourenkaart. De ChristenUnie pleit daarom voor ruimhartige schadevergoeding binnen en buiten de contouren, dus ook voor Woldendorp, Bedum, Delfzijl en de stad Groningen. Het gekke is dat de contourenkaart het afgelopen jaar juist is verkleind, terwijl volgens het SodM een opvallend groot aantal gebouwen met een hoog risico aan de randen of zelfs buiten de contouren staat. Kan je dan nog spreken van een kerngebied als het om versterking van huizen gaat? Hoe betrouwbaar is de verstevigingsoperatie op basis van deze contourenkaart? Graag een reactie.

Ook vraag ik een reactie op het tempo en de omvang van de versterkingen. Vorig jaar zouden 3.000 huizen worden versterkt. In december zijn slechts 23 woningen verstevigd opgeleverd. Bovendien leveren constructeurs kritiek op de nieuwe NPR. Ze vinden deze te beperkt. Wil de minister daarop reageren?

Anderen spraken al over de scholen. Ik noem ook de zorginstellingen. Ouders willen hun kinderen naar een veilig schoolgebouw sturen. Gemeenten moeten nu versneld anticiperen op demografische ontwikkelingen. Ik heb begrepen dat er nog regelmatig discussie is met de NAM over de te nemen maatregelen en over de vraag wie welke maatregelen moet betalen. Dat kan echt niet. De minister moet ervoor zorgen dat scholen maar ook zorginstellingen zo snel mogelijk versterkt worden.

Dan het cultureel erfgoed, waar ik al eerder over gesproken heb. Ik dank de minister voor de uitvoering van mijn motie over het cultureel erfgoed. Uit het gebied hoor ik helaas dat er niet heel veel haast wordt gemaakt met het herstellen van schade en het verstevigen van monumentale kerken en boerderijen. De unieke waarde van monumenten moet behouden blijven, ook als dat meer geld kost. Daar is de minister volgens de Monumentenwet ook toe verplicht. Gaat de minister hier snel mee aan de slag en wil hij bijvoorbeeld een Brim-plusregeling in overweging nemen?

Ik rond af. Bij de productiescenario's voor de toekomst rekent de minister alleen modellen door boven de 21 miljard kuub. Ik roep de minister op om niet de gasvraag als uitgangspunt te nemen, maar een snelle verlaging van de gasvraag. 12 miljard kuub en lager moet dan zeker de komende periode het richtpunt worden. In het energierapport van vorige week wordt vol trots gesproken over de gasrotonde. Tot 2029 is Nederland netto-exporteur van gas en produceert het meer dan nodig is voor de gasvraag. Bovendien rekent de minister tot 2020 jaarlijks op net zo veel gaswinning als het afgelopen jaar. Mijn vraag is dus: hoezo minder gaswinning?

De ChristenUnie voelt meer urgentie en wil die die urgentie ook graag zien bij de minister in het belang van de veiligheid van de Groningers, maar ook in het belang van het klimaat. Met de klimaattop nog vers in het geheugen wil ik veel meer ambitie en versnelde energiebesparing bij gebouwen. Maak nieuwe woonwijken onafhankelijk van gas en zorg voor meer duurzame warmte. Wat de ChristenUnie betreft wordt Groningen in Nederland koploper op het gebied van duurzame energie. Als wij het dan over Groningen hebben, denken wij niet meer aan het Groninger gas, maar dan weten we: Groningen, daar moet je zijn voor je schone energie.

Voor meer informatie: www.tweedekamer.nl.