De heer Voordewind (ChristenUnie): Voorzitter. Wij spreken vandaag over evaluaties uit 2007 en 2008. Sommige informatie uit de eerdere evaluaties is al achterhaald. Dat maakt het soms lastig om een goede beoordeling te maken. Desalniettemin zal ik een aantal zaken langslopen.

Ten eerste de EUFOR-missie in Bosnië. Daar zijn 85 militairen gestationeerd. Ik ben met name geïnteresseerd in de LOT's, de Liaison and Observation Teams die verdeeld zijn over Bosnië. Het gaat om 38 militairen. Uit de verslagen over hun werkzaamheden blijkt dat zij zeer nuttig werk doen. Dat doen zij al een aardige tijd. Tegen de achtergrond dat er in het verleden weinig incidenten zijn geweest, is het de vraag tot wanneer wij deze missie door laten lopen. Ook is het de vraag in hoeverre deze waarnemende missie door militairen moet worden uitgevoerd. Kunnen deze taken niet worden overgenomen door de EUPM, de European Union Police Mission of door civiele waarnemers van Buitenlandse Zaken? Graag een reactie van de minister hierop. Is er al in EU-verband sprake van een eventuele collectieve beëindiging van de EUFOR-missie?

Sinds de erkenning van Kosovo is er sprake van een nieuwe constellatie. Het blijft spannend hoe KFOR zich daar inzet. In hoeverre is KFOR nog nodig om de stabiliteit in de Servische enclave te handhaven? Er zitten daar vier militairen. In hoeverre is die missie daar zinvol? In de evaluatie staat dat het wel zinvol is om daar aan de militaire tafel te zitten om de informatie te achterhalen die via diplomatieke kanalen niet te achterhalen valt. Klopt dat? Hebben wij die vier militairen nodig om die informatie te achterhalen of kunnen wij die informatie ook via onze EU-partners krijgen?

Dan kom ik bij Afrika. Uit de evaluaties blijkt dat wij in aardig wat landen mensen hebben zitten. Het doet een beetje denken aan de ontwikkelingssamenwerking in de jaren negentig onder de toenmalige minister Pronk. Wij gaven toen aan rond de 65 landen versnipperd hulp. Dat is inmiddels teruggeschaald naar rond de 35. Hier zie je hetzelfde beeld. In hoeverre komt onze algemene doelstelling onder druk als het gaat om 3D? Bij het debat over Tsjaad is aan de orde gekomen dat het niet altijd lukt om het perspectief van 3D volledig uit te nutten, vooral als de stationering maar een halfjaar of een jaar duurt. In hoeverre kunnen wij met zo'n versnipperde aanwezigheid in Afrika substantieel bijdragen aan versteviging van de stabiliteit, met name door het defensieapparaat. Graag krijg ik daar een algemene reactie op van de minister.

Aan de situatie in Sudan wordt anderhalve pagina gewijd, met name over UNAMID. Wij hebben daar op dit moment geen actieve deelname. Wel hebben wij net van de minister gehoord dat het veldhospitaal dat in de lucht hing van de baan is. Daarmee is onze volledige participatie zo'n beetje van de baan als het gaat om UNAMID. Klopt dat? Zijn er nog andere activiteiten? Worden er nog andere scenario's in het achterhoofd gehouden om bij te dragen aan UNAMID? Eerder is geopperd om een operatie-unit te leveren voor een van de veldhospitalen. Het voordeel daarvan is dat er niet een hele protection force geleverd hoeft te worden. Er is, zoals bekend, een grote behoefte aan helikopters. Ik hoor graag of wij op de een of andere manier nog betrokken zijn bij UNAMID.

Dan de EU BAM en de Rafah border mission. De minister van Buitenlandse Zaken heeft naar aanleiding van de oorlog in de Gazastrook zijn ontevredenheid over die missie geuit. Er is nu een heel nieuwe situatie ontstaan, waarbij alles openligt. Ik wijs op de onderhandelingen in Caïro. Wij hebben daar bij het algemene overleg over de Razeb ook over gesproken en gevraagd hoe het staat met het Nederlands/Deense voorstel. Ik heb toen aangegeven dat het misschien mogelijk is om Israël aan te bieden, mee te doen aan een maritieme missie. De Fransen, Duitsers en Britten overwegen om een fregat te sturen. Is een maritieme missie voor de kust van de Gazastrook een serieuze optie naast de Rafah border mission?

Is er meer duidelijkheid over Libanon? Toen wij het fregat bezochten, werd duidelijk gemaakt dat de situatie wel dertien keer was onderzocht voordat de schepen werden overgedragen aan de Libanese kustwacht. Er werd echter niet teruggekoppeld of dat schepen waren met wapens of aanverwant materiaal dat Libanon niet in mag. De minister zegt dat die missie succesvol was. In hoeverre hebben wij daadwerkelijk bijgedragen aan het voorkomen van de invoer van wapens? Is het mogelijk om in vervolgmissies aan de manschappen die zich daar dagelijks voor inzetten meer openheid te geven? Ik mis wat deze missie betreft informatie over de lessons learned. Ik begrijp wel dat het strategisch-operationele informatie is, maar ik zou toch graag uit de evaluaties willen opmaken welke lessen wij uit de missie kunnen trekken.

Tot slot nog een opmerking over Somalië. Wij hebben daar het WFP ondersteund. Er hoefde geen gebruik gemaakt te worden van geweld. Klopt mijn conclusie dat de missie vooral een preventieve werking had?