Datum:            10 april 2013

Mevrouw Schouten (ChristenUnie): Voorzitter. Het is een bijzondere dag voor een AO over de koopmarkt. Allereerst dank voor het opleveren van het rapport met de mooie titel "Kosten Koper". We komen er nog uitgebreid over te spreken, maar vandaag is er nog een ander rapport verschenen, namelijk dat van de Europese Commissie betreffende de beoordeling van de Nederlandse woningmarktsituatie. Daarin wordt de hoge private hypotheekschuld nog steeds als een risico gezien. Tegelijkertijd constateert de Commissie dat er inmiddels wel goede stappen zijn gezet. Eindelijk, zou ik er aan willen toevoegen, want het werd wel hoog tijd. Ik snap ook wel wat de heer Knops zei, namelijk dat het steeds wikken en wegen is in welke tempo en op welke wijze je de maatregelen neemt voor de koopmarkt maar dat er iets moest gebeuren stond wel vast.

Ik wil een aantal punten inbrengen in dit AO waarvan wat mij betreft de belangrijkste is de restschuldproblematiek. Daarover heb ik eerder samen met de heer Klaver een motie ingediend. De minister heeft ook de gegevens over de nulmeting over de restschuld aan ons doorgestuurd. Ik schrok toch wel van die aantallen. Het CBS heeft het onlangs ook nog gememoreerd: 700.000 hypotheken die nu onder water staan. In 2012 werden 3.700 huishoudens met een restschuld geconfronteerd van gemiddeld €60.000. Dat loopt dus enorm op. Het is een gemiddelde en dat betekent dus dat er ook nog mensen zijn die met een hogere restschuld zitten. We hebben geprobeerd daarvoor maatregelen te nemen, zoals het meefinancieren van de restschuld in de hypotheek voor tien jaar. Zoals ook in allerlei artikelen wordt bevestigd, heb ik wel de indruk dat banken hier mondjesmaat werk van maken. In de motie die ik samen met de heer Klaver heb ingediend, wordt de minister gevraagd om met de banken in gesprek te gaan over wat er op dit punt verbeterd kan worden. Het briefje dat we daarop kregen, vond ik tamelijk teleurstellend. Er wordt gewoon opgesomd wat banken nu doen; het kan in voorkomende gevallen meegenomen worden in de volgende hypotheek. Waar we als overheid nu toch wel erg dicht op het Nederlandse bankenstelsel zitten, is mijn vraag of de minister nu wil doorpakken op dit punt. Dit is namelijk een reëel probleem. Mensen komen niet alleen in de problemen wat betreft hun huis, het heeft ook effect op hun totale mogelijkheden, zoals op de arbeidsmarkt. Er worden nu allerlei andere suggesties gedaan. Zo is gesproken over kwijtschelding. Dat gaat mij nu te ver. Ik wil eerst de bal bij de banken neerleggen. Ik vraag de minister wat er nog meer in zijn mogelijkheden ligt om banken te bewegen om na te gaan wat eraan gedaan kan worden om de restschuldproblematiek te verzachten.

Het volgende punt dat ik onder de aandacht wil brengen, betreft de executieveilingen. Er zijn inderdaad praktijken bekend waarvan je je afvraagt wat daar aan de hand is. Ook hier gaat het voor een deel om de zorgplicht. Wat is de zorgplicht van de banken op dit punt? Wat kan de minister er nog meer aan doen om de echt schrijnende gevallen te voorkomen? Hoe ziet hij de ontwikkeling op dit punt? Ziet hij ook nog mogelijkheden om wanneer mensen met een schuld blijven zitten omdat ze hun huis tegen een heel lage prijs hebben moeten verkopen en de woning daarna met een forse winst wordt doorverkocht, ervoor te zorgen dat een deel van die winst ten goede kan komen aan de eerste eigenaar of iets dergelijks? Wij behoeven er hier niet voor te zorgen dat allerlei huizen heel goedkoop op de executieveiling worden verkocht en vervolgens met een leuke winst worden doorverkocht; we moeten het probleem aanpakken.

Dan kom ik te spreken over de zogenaamde opeethypotheek. Onlangs heeft Tros Radar aandacht aan dit fenomeen besteed. Het leek een heel goed product. Je hebt een huis en je kunt dat gaan opeten, ook voor je oudedag, maar omdat de huizenprijzen nu hard onderuitgaan, blijkt dat je opeens ofwel met een kortere termijn wordt geconfronteerd ofwel zelfs een nieuwe hypotheek moet afsluiten om je opeethypotheek te financieren. Ik wil graag van de minister horen of hij de problematiek herkent die daar geschetst wordt en, zo ja, of hij daarover al contact heeft gehad met de banken om te kijken welke verzachtende maatregelen genomen kunnen worden.

De heer Paulus Jansen (SP): Mevrouw Schouten is ook woordvoerder financiën, dus zij heeft volgens mij een heel degelijk profiel. Juist om die reden vind ik haar bijdrage nu al opmerkelijk. Die opeethypotheek is volgens mij een vorm van consumptief krediet op het huis dat je eerst hypotheekvrij gemaakt hebt, waarna je de schuld weer laat oplopen. Dat associeer ik dan niet zo erg met degelijk financieel beleid. Waarom zou de overheid op dat punt dan toeschietelijk moeten zijn? We zouden er als overheid toch veeleer voor moeten waarschuwen, in de zin dat men voorzichtig moet omgaan met deze optie?

Mevrouw Schouten (ChristenUnie): Er zijn wel degelijk situaties waarin mensen wel het vermogen dat in het huis zit, te gelde willen maken, maar niet willen verhuizen. Ik kan mij voorstellen dat je dan kijkt welke mogelijkheden er op dat punt zijn. Alleen, ik constateer nu dat die hypotheken vrij ruimhartig verstrekt zijn in de periode 2005-2008 en dat de banken nu als gevolg van de dalende huizenprijzen op de rem gaan staan. Er zit natuurlijk voor een deel ook een risico aan voor de banken. Ze weten dat het risico er is dat de huizenprijzen kunnen dalen. In de tijd dat die hypotheken verstrekt werden, was het bijna nog een soort fata morgana; het zou niet gebeuren want de prijzen zouden alleen maar stijgen. Nu dat niet zo is, wordt de schuld in zijn geheel neergelegd bij de mensen die deze hypotheek toch vrij gemakkelijk hebben verkregen. Ook dan kom ik weer op het punt van de zorgplicht. Wat kun je van de banken vragen om hieraan te voldoen?

De heer Paulus Jansen (SP): De waarschuwing die bij alle financiële producten gegeven wordt, luidt: geld lenen kost geld. In dit geval zou ik verwachten dat een degelijke partij als de ChristenUnie ook van oordeel is dat we als overheid die eigenwoningbezitter toch iets beter moeten waarschuwen dat dit product toch een bepaald risico met zich brengt, in de zin dat als de waarde van de woning daalt, men van een koude kermis kan thuiskomen. Zou dat dan niet de boodschap moeten zijn die de minister voor Wonen afgeeft aan de eigenwoningbezitter?

Mevrouw Schouten (ChristenUnie): E is een zorgplicht voor banken. Dat is de kern van mijn vraag aan de minister. Zij moeten er als eerste op wijzen dat er een risico aan dit product is verbonden. Alleen, ik constateer dat er nu een groep in de problemen komt, die in de periode waarin die hypotheken heel ruimhartig verstrekt werden, weinig is gewezen op dat risico, althans die indruk bestaat. Ik wil graag van de minister weten of hij dat probleem herkent en of hij wil nagaan welke verzachtende maatregelen mogelijk zijn. Dus ik wijs in de eerste plaats heel nadrukkelijk op de zorgplicht van de kredietverstrekkers, want dat doen we in al dit soort gevallen. We zeggen ook bij normale hypotheken niet: let op, u loopt een risico. Dat risico is er nu ook en daarom zitten nu ook een heleboel mensen voor een deel met een restschuld.

Er is inmiddels een aantal rapporten verschenen. Naast de WRR heeft de SER een zeer lezenswaardig rapport gepresenteerd. Volgens mij is de SER ook nog aan het kijken naar de koppeling tussen pensioenen en woningen. Ik wil echter graag van de minister weten welk beeld hij heeft waar het gaat om de samenhang der dingen. Ongetwijfeld zullen we er in het kader van het rapport "Kosten Koper" ook nog wel over komen te spreken, maar ik wil graag dat de minister zelf er wat proactiever een richting en visie op gaat ontwikkelen voor de komende jaren. Dan zou daar ook het credo bij zijn: stapje voor stapje.

Voor meer informatie: www.tweedekamer.nl.