Datum:             2 november 2011

Mevrouw  Schouten (ChristenUnie):

Voorzitter. Dit is mijn eerste begrotingsbehandeling EL&I. Het is dan ook zo wat om meteen in mineur te beginnen, maar ik kan helaas niet anders dan stellen dat het onzekere tijden zijn, juist voor ondernemers. De europerikelen trekken hun wissel op het consumentenvertrouwen en ondernemers kunnen steeds moeilijker aan financiering komen. In 2009 hebben wij gezien hoe snel een bankencrisis om kon slaan in een crisis in de reële economie. Destijds werd met een crisispakket -- de minister kan zich dat waarschijnlijk nog goed heugen -- de grootste klap opgevangen. Mede hierdoor is de crisis achteraf minder diep gebleken.

Ik zei het al: ik wil niet doemdenken. Maar ik hoor toch graag hoe hij de huidige situatie taxeert. Zijn wij voorbereid op de mogelijkheid dat de reële economie zwaar wordt geraakt? In dat licht verbaas ik mij over de wijze waarop het kabinet omgaat met succesvolle crisismaatregelen. De ChristenUnie heeft al vaker gewezen op het lage btw-tarief in de bouw. Dat heeft de sector erg geholpen in slechte tijden. Deze tijden zijn helaas nog niet voorbij, maar desondanks het kabinet de tijd rijp om bouwwerkzaamheden weer tegen 19% te belasten.

Een foute keuze op het foute moment. Wat zijn de banen in de bouw deze minister waard?

Een andere crisismaatregel die zijn dienst meer dan ooit heeft bewezen, is de willekeurige afschrijving. Ondernemers vragen met klem om deze maatregel nog een jaar te verlengen. Bij het Belastingplan zal de fractie van de ChristenUnie hiertoe een amendement indienen. Deelt de minister mijn mening dat de willekeurige afschrijving een bijzonder goede crisismaatregel is gebleken die in deze economische tijden nog hard nodig is? Wil hij met mij aan de ondernemers tegemoet komen en zich in het kabinet hard maken voor de willekeurige afschrijving?

Het kabinet wil opkomen voor de mkb'ers. De ChristenUnie wil dat ook. Mijn fractie is echter ronduit ontstemd als zij hoort dat nota bene de overheid zelf een van de slechtste betaler is. Zo betaalt 80% van de gemeenten te laat de rekeningen. Dan kun je nog zo genereus zijn met kredietgaranties zoals de borgstellingregeling mkb, als de overheid gewoon op tijd zou betalen, dan zou de kredietwaardigheid van ondernemers er al een stuk beter uitzien.

De heer  Van Vliet (PVV):

Ik hoor mevrouw Schouten spreken over de willekeurige afschrijving. Ik denk dat heel Nederland daar sympathiek tegenover staat, maar daarvoor moet wel dekking orden gevonden. "Tjing, tjing", waar komt die dekking vandaan?

Mevrouw  Schouten (ChristenUnie):

De heer Van Vliet heeft een terecht punt. Wij vinden die dekking in het schrappen van twee belastingmaatregelen. Een daarvan is de grondwaterbelasting. Die worden een jaar opgeschoven, tot 2013. Dat zou gebeuren met alle kleine belastingen behalve met deze twee.

Uiterlijk in 2013 wordt de Europese "late payment act" van kracht die erop neerkomt dat er binnen 30 dagen moet worden betaald. Ik roep de minister op om deze wet al in 2012 in te voeren zodat gemeenten en provincies snel worden gedwongen om op tijd te betalen. Gaat hij dat doen? Overheden blijken overigens trucs te verzinnen om de termijn van 30 dagen op te rekken. Zo wordt nog wel eens begonnen met het tellen van 30 dagen nadat de ambtenaar de envelop heeft geopend in plaats van de factuurdatum als uitgangspunt te hanteren. Op deze manier wordt beloond dat de rekening een tijdje blijft liggen. Is de minister bereid om af te dwingen dat de factuurdatum als dag één gaat gelden?

Ik stel nog een korte vraag over oneerlijke concurrentie in Europa in de scheepsbouwsector. De Europese Commissie heeft de Spaanse belastingconstructie die de eigen scheepswerven bevoordeelt "ongeoorloofde staatssteun" genoemd. Gaat de minister zich ervoor inzetten dat deze staatssteun met terugwerkende kracht wordt terugbetaald? Hoe gaat de minister zich ervoor inzetten om oneerlijke concurrentie hoog op de EU-agenda te plaatsen en ervoor te zorgen dat er veel sneller actie wordt ondernomen? Dit akkefietje heeft echt jaren gelegen.

Het nieuwe bedrijfslevenbeleid biedt kansen om internationaal onderscheidend te blijven binnen de thema's van de topsectoren. De fractie van de ChristenUnie ziet bètatechniek als de bron van innovatie in Nederland. Nu wij weer focus aanbrengen in het topsectorenbeleid moet ook het krimpende onderzoeksbudget gerichter worden besteed. Onderkent de minister met mij het grote belang van bètatechniek? Als hij dat doet, hoe kan hij dan verkopen dat juist bètatechniek meer dan de helft van de middelen kwijtraakt?

Het onderwijs- en innovatiebudget wordt vervangen door fiscale aftrekmogelijkheden. Er dreigen binnen de bètatechniek daardoor 3000 postdocs en aio's te verdwijnen. De minister stelt dat er niet minder middelen komen maar meer generieke middelen. Kan hij garanderen dat het bedrijfsleven het fiscale voordeel grotendeels terugsteekt in onderwijs en onderzoek? Wil hij een deel van de verschuiving naar generieke belastingmaatregelen via de RDA alsnog gebruiken om voldoende geld voor bètatechniek in de publieke sector te garanderen? Ik heb begrepen dat de voorzitter van VNO-NCW hier ook positief tegenover staat.

Succesvolle kennisinfrastructuur mag niet verloren gaan. In 2012 wil de minister nog aan de topinstituten tegemoet komen maar ook vanaf 2013 moeten goedfunctionerende topinstituten behouden blijven. Dat kan via de RDA-plus. Wij moeten daarbij voorkomen dat topinstituten slechts geldverdelende instanties worden. Hoe garandeert de minister dat RDA-plus direct terechtkomt bij onderzoek door zowel universiteiten als bedrijven?

Ik kom te spreken over mvo. Transparantie in de productieketen door multinationals is nog steeds ver onder de maat. Wanneer wordt het maatschappelijk jaarverslag onderdeel van jaarverslagen van bedrijven in lijn met de aangenomen motie van begin dit jaar? De ChristenUnie-fractie vindt dat bedrijven die overheidssteun ontvangen de mensenrechten moeten respecteren. De nieuwe OESO-normen vragen om de hele toeleveringsketen te laten voldoen aan de fundamentele arbeidsrechten.

Staatsssecretaris Knapen zei een paar weken geleden dat bedrijven die niet voldoen aan de nieuwe OESO-richtlijnen, niet langer in aanmerking komen voor publiek-private samenwerking in ontwikkelingslanden. Zal het kabinet dit nu ook toepassen als voorwaarde voor overheidssteun in brede zin? Zal het kabinet "kennisnemen van" de OESO-richtlijnen als de voorwaarden voor overheidssteun veranderen in "voldoen aan" de OESO-richtlijnen? Mogelijk kan de praktische toepassing hiervan ook via de zelfverklaring van ISO 26000 plaatsvinden. Ik krijg graag een reactie hierop.

Tot slot vraag ik aandacht voor het effect van koopzondagen op de kleine zelfstandigen. Weliswaar is in de Winkeltijdenwet terechtgekomen dat de belangen van winkeliers met weinig of geen personeel moeten worden meegewogen, maar in de praktijk walsen gemeenten daar vaak dwars overheen. Bovendien lijkt oneigenlijk gebruik van de toerismebepaling niet te worden afgestraft en ook niet te worden gecorrigeerd door de minister; ik noem de voorbeelden van Zoetermeer, Rheden en Zaanstad. Het is tijd voor duidelijkheid voor de groep winkeliers die volgens onderzoek van Deloitte worden weggedrukt door grote winkelketens. Afgelopen weekend heeft het CDA-congres een resolutie aangenomen om paal en perk te stellen aan de uitbreiding van koopzondagen. Hoe wil de minister dit voor elkaar krijgen? Wil hij met de ChristenUnie dan ook echt gaan staan voor de belangen van zelfstandigen en werknemers die nu telkens opnieuw een beroepsprocedure moeten starten?

Mevrouw  Gesthuizen (SP):

Om op dat laatste punt aan te sluiten: ik vraag mij dan wel een beetje af waar de ChristenUnie was ten tijde van het debat over de koopzondagen met het vorige kabinet. Toen zijn er twee wetsvoorstellen behandeld, maar heb ik de fractie van de ChristenUnie nadrukkelijk niet gehoord met dit standpunt.

Mijn vraag betreft echter een van de eerdere opmerkingen van mevrouw Schouten. Zij heeft zich hardgemaakt voor een laag btw-tarief in de bouw. Dat begrijp ik, want de bouw is in Nederland een heel grote banenmotor. Dat geldt echter ook voor de culturele sector. Mevrouw Schouten maakt zich nu hard voor een laag btw-tarief in de bouw, maar waarom was de fractie van de ChristenUnie dan wel voor een btw-verhoging in de culturele sector, waar ook heel veel mensen werken?

Mevrouw  Schouten (ChristenUnie):

Wij zijn an sich niet tegen een btw-tarief van 19% in den brede, want dat geldt natuurlijk voor heel veel sectoren. Je zou dus kunnen stellen dat de cultuursector daarvan altijd min of meer geprofiteerd heeft. Mevrouw Gesthuizen zei terecht dat de bouw een enorme banenaanjager is. In deze tijden is het vooral van belang dat in die sector, en daardoor ook in heel veel aanpalende sectoren, de werkgelegenheid behouden wordt. Bij de cultuursector gaat dit inderdaad ook spelen. Alleen worden op dat punt allerlei voorstellen gedaan door het kabinet -- ik sta het bijna te verdedigen! -- om de cultuursector financiële ruimte te geven. Wij zijn niet voor een generiek laag tarief voor alle werkzaamheden van wie dan ook, want dan zou iedereen naar het lage btw-tarief moeten. Juist in de bouw, omdat die sector zoveel banen genereert, vinden wij het van groot belang dat de klap nog eventjes wordt verzacht.

Mevrouw  Gesthuizen (SP):

Ik vind dat onvoldoende hout snijden. Iedereen weet namelijk dat in de culturele sector ontzettend veel mensen werken, waarvan velen een relatief laag inkomen hebben. Dat is ook het mooie van de culturele sector: er werken heel veel mensen voor een relatief laag loon omdat ze er passie voor hebben. Ik snap gewoon niet dat de ChristenUnie deze fundamentele keuze maakt door wel op te komen voor een laag tarief in de bouw en daar specifiek een punt van te maken, en tegelijkertijd vrolijk in te stemmen met een btw-tariefverhoging voor de kunsten. Ik vind dat onverklaarbaar.

Mevrouw  Schouten (ChristenUnie):

Voor bijna alle producten geldt een btw-tarief van 19%. Wij hebben inderdaad de keuze gemaakt om de bouw te ondersteunen om door deze slechte periode heen te komen, omdat daar de klap heel groot is.

De heer  Van Bemmel (PVV):

Had u uw betoog afgerond, mevrouw Schouten?

Mevrouw  Schouten (ChristenUnie):

Ja.

De voorzitter:

Mijnheer Van Bemmel, wilt u via de voorzitter spreken?

De heer  Van Bemmel (PVV):

Ik heb één woord gemist in het betoog van mevrouw Schouten en dat is "consumenten". Ik ben bang dat dit geen toeval is. Ik heb met mevrouw Schouten wel eens gesproken over het cookies-amendement inzake netneutraliteit. De fractie van de ChristenUnie stemt daar altijd tegen.

Is het beleid van de fractie van de ChristenUnie om de belangen van consumenten niet zo belangrijk te vinden? Staat mevrouw Schouten sympathiek tegenover ons voorstel om geen kosten te berekenen aan consumenten als er geen gesprek plaatsvindt met dure servicenummers? Zij heeft mijn voorstel daarover tijdens mijn inbreng gehoord. Is dat dan eindelijk iets om het goed te maken voor de consument?

Mevrouw  Schouten (ChristenUnie):

Ik ben mij er niet van bewust dat wij de consumenten bewust aan het benadelen zijn. Het voorstel zal ik bekijken. Ik wil graag ook de reactie van de minister daarop horen. Ik ben wel benieuwd wat het betekent voor de kosten die na de wachttijd worden berekend, want ik kan mij voorstellen dat de bedrijven die het betreft wel kostendekkend willen werken. Wellicht zal het consequenties hebben voor de prijs per minuut die zij daarna gaan berekenen. Maar goed, ik wacht het antwoord van de minister op dit punt af.

De heer  Van Bemmel (PVV):

Ik dank mevrouw Schouten voor haar antwoord. Wellicht heb ik een mentaliteitsverandering bij u veroorzaakt.

De voorzitter:

Ik heb nog steeds dezelfde mentaliteit. Het woord is aan de heer Verhoeven.

De heer  Verhoeven (D66):

Mevrouw Schouten maakte ook nog een punt van de koopzondagen. Zij maakt zich ook zorgen over de positie van bepaalde ondernemers, die weggeconcurreerd worden door het grootbedrijf. Dat de ChristenUnie moeite heeft met koopzondagen, vanuit een andere invalshoek, kan ik mij voorstellen. Daar komen wij vandaag niet uit. Maar als mevrouw Schouten zich zo zorgen maakt over de positie van die kleine bedrijven, wat vindt zij dan van het feit dat er op zondag bij tankstations broodjes worden verkocht, terwijl de bakker dicht moet? De museumboekwinkel is open, terwijl andere boekwinkels dicht moeten. Het internet is op zondag ook gewoon open. Daarover heb ik haar nog nooit gehoord. Op een bepaalde manier is dat ook oneigenlijke concurrentie. Kan mevrouw Schouten daar eens iets over zeggen?

Mevrouw  Schouten (ChristenUnie):

Als het aan de ChristenUnie lag, zouden op zondag ook de tankstations natuurlijk niet open moeten gaan. Je zou kunnen stellen dat er bij internet altijd sprake is van oneerlijke concurrentie, want daar kun je ook midden in de nacht terecht. Als je de lijn van D66 doortrekt, zou je kunnen zeggen: waarom hebben wij überhaupt een Winkeltijdenwet? Want internet gaat altijd door. Ik dat opzicht zou ik mij niet op de glijdende schaal van D66 willen begeven.

De heer  Verhoeven (D66):

Dat begrijp ik wel, maar wil mevrouw Schouten dan met mij meedenken over het feit dat al die ondernemers over wie zij zich zo zorgen maakt, op een heleboel andere fronten ook worden beconcurreerd op een manier waartegen zij zich niet kunnen verzetten, omdat zij dicht moeten zijn -- om een heel andere reden dan mevrouw Schouten zegt -- terwijl anderen open mogen zijn? Dat zou ik dan ook wel willen weten. Eigenlijk zegt mevrouw Schouten het zelf: de benzinestations gaan wij op zondag dichtgooien. Misschien is dat een manier van denken die ervoor zorgt dat je wat meer gelijke concurrentie krijgt.

Mevrouw  Schouten (ChristenUnie):

Volgens mij is de ChristenUnie nooit onduidelijk geweest over de openstelling op zondag. Wij hebben nooit actief ervoor gepleit om bepaalde bedrijven wel toe te staan om op zondag open te zijn en andere niet. Wij hebben altijd aangegeven dat het wat ons betreft "niet" is. Volgens mij kan de heer Verhoeven dus beter aan andere collega's vragen waarom zij in het ene geval wel kiezen voor openstelling en in het andere geval niet, want de ChristenUnie is wat dat betreft altijd heel duidelijk geweest.

De heer  Verhoeven (D66):

Is het dan niet veel slimmer om iedereen zelf te laten bepalen, ook op zondag, ook in de avond en wat mij betreft 24/7, wanneer men open is? Degene die dicht wil, mag gewoon dicht, om welke reden dan ook. Dat is toch een veel elegantere oplossing?

Mevrouw  Schouten (ChristenUnie):

Daarmee suggereert u dat er dan geen oneerlijke concurrentie zou ontstaan, maar ik wil er toch wel op wijzen dat er ondernemers zijn, met name zelfstandigen of ondernemers met één of twee personeelsleden, die daarvan heel erg de dupe zijn. Uit onderzoek van Deloitte blijkt ook dat juist kleine ondernemers met weinig of geen personeel van dit beleid de dupe zijn.