Bijdrage Pieter Grinwis aan een commissiedebat met de staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat

20 mei 2021

De heer Grinwis (ChristenUnie):
Dank, voorzitter. Dank voor deze mogelijkheid, ook aan de collega's. Ik neem op dit moment ook deel aan een debat in de plenaire zaal. Of dat handig is, is een andere vraag, maar ik heb het vandaag nu eenmaal zo georganiseerd. Ik ga maar beginnen.

Voorzitter. Ik begin met glasvezel. In glasvezelland is het Haagse stadsdeel waar ik mag wonen, Segbroek, namelijk wereldberoemd. Als raadslid in deze mooie stad stelde ik er al vragen over. Wat was het geval? T-Mobile kondigde aan glasvezel aan te gaan leggen. Er werd begonnen met graven, de straat ging open en even later weer dicht — natuurlijk altijd weer net iets minder mooi dan die er daarvoor bij lag; zo gaat dat vaak — en vervolgens was daar KPN, dat ook wilde gaan graven in hetzelfde stadsdeel. Zo gingen die twee achter elkaar aan en maakten ze de markt daar voor elkaar stuk. KPN bewaakte op die manier zijn kopernet en drukte T-Mobile daarmee eigenlijk uit de markt, althans dat was het doel. Ondertussen lag de rest van de stad, ongeveer 80%, 90%, erbij zonder glasvezel. Het is mooi dat ik de frustratie en de irritatie van bewoners en gemeenten hierover nu landelijk mag vertolken.

Voorzitter. Waarom doen we dat nou eigenlijk in Nederland zo? Onze publieke ruimte wordt op basis van vrijwilligheid opengebroken en dichtgegooid en we kijken wat glazig toe. Voor mensen in het buitengebied is het überhaupt de vraag of ze ooit glasvezel krijgen. Dat vind ik eigenlijk niet kunnen. Uiteindelijk is het doel dat heel Nederland verglaasd wordt en niet dat aanbieders elkaar in één stadsdeel beconcurreren, waardoor ze beiden de penetratiegraad niet halen om het rendabel te kunnen doen en een deel van Nederland dus verkoperd achterblijft. Waarom werkt de staatssecretaris hierbij niet met een aanbestedingsmodel? Ziet zij mogelijkheden om meer regie te voeren? Hoe kijkt zij aan tegen zo'n concessiemodel waarin je bijvoorbeeld postcodes of wijken uitgeeft? Zou je dat niet kunnen doen in plaats van het over te laten aan de vrije krachten van de marktpartijen, zoals nu gebeurt?

De ACM is duidelijk: alle huishoudens in Nederland moeten in de nabije toekomst minimaal één glasvezelaansluiting hebben. Bewoners zien echter lijdzaam toe hoe de straatstenen in hun wijk meermaals worden gelicht en minder mooi achterblijven. De ACM stelt in een vrijblijvend advies voor om één jaar graafrust te betrachten. Ik heb daarover de volgende vraag aan de staatssecretaris: denkt zij dat dit vrijblijvende advies voldoende afschrikwekkend is voor operators? Is één jaar graafrust wel voldoende? Moet dat niet twee, drie of misschien wel vijf jaar zijn? Dan dwing je samenwerking immers echt de facto af.

Voorzitter. Dan de noodverlenging van FM-frequenties. Een publieke ruimte waarop wel regie wordt gevoerd, is de ether. De staatssecretaris heeft in een brief toegezegd dat de noodverlenging voor drie jaar wordt. Het is fijn dat de sector nu duidelijkheid heeft over de termijn en dat daarmee ook een motie van de Kamer wordt uitgevoerd, maar nu de vergoedingen daarvoor. De coronacrisis heeft een gat van 50 miljoen euro geslagen in een markt van in totaal 200 miljoen per jaar. Er zijn veel werknemers ontslagen en de markt krimpt de komende jaren door de komst van grote techplatforms. Het is echt een noodsituatie. Daarom is die noodverlenging hard nodig, maar ik hoor geluiden dat de conceptbedragen die de staatssecretaris van plan is in rekening te gaan brengen of eventueel in rekening te gaan brengen, erg hoog zijn. Hoe moet ik dat precies met elkaar rijmen? Is er uitvoerig overleg met de sector over de hoogte van de vergoedingen, conform de motie die daarover is ingediend? Dat wil dus zeggen: niet meedelen in een gesprek dat het dit bedrag wordt, maar echt overleggen om samen tot een goed bedrag te komen. Wat staat de staatssecretaris in de weg om de huidige vergoedingen aan te houden? Dat zou mijn voorstel zijn.

Voorzitter. Dan de 3,5GHz-veiling. Dit commissiedebat gaat over grote ordeningsvraagstukken onder de grond, in de ether en ook op de 3,5GHz-band. Ik wil het belang benadrukken van een goede balans tussen publieke en private kosten, baten en innovatiecapaciteit. Daarom heb ik een aantal vragen aan de staatssecretaris. Deelt zij met mij de opvatting dat helderheid over de totale vraag per biedronde leidt tot die goede balans? Deelt de staatssecretaris met mij de opvatting dat te hoge reserveprijzen niet leiden tot die goede balans? En deelt zij met mij de opvatting dat de gespreide betaling de innovatie ten goede zou komen? Wat staat de staatssecretaris in de in weg om de voorgestelde gespreide betaling van één jaar uit te breiden naar een langere periode van bijvoorbeeld vijf jaar?

Voorzitter. Dan mijn laatste onderwerp: de BES-eilanden. Een debat over telecommunicatie raakt ook de BES-eilanden. Door de coronasteun voor de eilanden worden de kosten van levensonderhoud tijdelijk verlaagd. Dat is goed. De staatssecretaris heeft echter aangegeven dat de telecomkosten daar niet op een substantieel lager niveau zullen komen te liggen zonder een structurele subsidie. De staatssecretaris weet dat armoede op de BES-eilanden een groot probleem is. Een alleenstaande moeder of een oudere met een klein pensioen kan er eigenlijk niet rondkomen. Mijn vraag aan haar is daarom: wat staat haar in de weg om de subsidies structureel te maken? Eerder heeft de staatssecretaris gezegd dat de verantwoordelijkheid voor de telecomdienstverlening bij de telecomaanbieders zelf ligt, maar welke andere manieren dan structurele subsidies ziet zij eigenlijk om de kosten van levensonderhoud te verlagen als het gaat om telecom?

Dat waren mijn vragen, voorzitter.