Bijdrage Don Ceder aan een plenair debat met minister-president Rutte, minister Kaag van Buitenlandse Zaken, minister Bijleveld van Defensie en staatssecretaris Broekers-Knol van Justitie en Veiligheid

15 september 2021

Kamerstuknr. 27925

De heer Ceder (ChristenUnie):
Voorzitter, dank u wel. De gebeurtenissen en beelden in Afghanistan hebben de wereld geshockeerd. Ik wil allereerst mijn dank uitspreken voor de troepen en het personeel, die zich in gevaarlijke tijden hebben ingezet in Afghanistan en in de afgelopen weken. Ik was een aantal weken terug in Harskamp en heb daar een Afghaanse tolk gesproken, die Engels met mij sprak en die heel dankbaar was. Zij sprak nogmaals dankbaarheid uit voor het feit dat zij nog leeft en voor de inzet van Nederland in die dagen.

Vandaag staat er wat de ChristenUnie betreft één vraag centraal: handelt de regering rechtvaardig in het Afghanistan-dossier? Dat is een serieuze en ook een ingewikkelde vraag, die niet zo makkelijk te beantwoorden is, maar wel eentje die aan de Kamer is, aangezien wij een controlerende taak hebben. Recht doen is een groot woord en ook een ongemakkelijk woord, omdat het impliceert dat we allemaal gehouden zijn tot een bepaalde maatstaf. Rechtvaardigheid komt in klassieke definities in ieder geval neer op eenieder geven wat hem of haar toekomt. Iemand iets onthouden of geen keuze maken wordt daarmee ook een morele keuze.

Voorzitter. In dit dossier vraag ik mij af of op een aantal gebieden recht is gedaan. Allereerst recht aan de lokale staf, waarvan sommigen zich al bijna twintig jaar inzetten voor de Nederlandse missie. Als ik naar de stukken van vandaag kijk, schrik ik ervan hoe lang zij al om hulp smeken. Daarbij ontstaat het beeld van een regering die daar langzaam mee omgaat. Hoe kan het dat de ambassadeur voor de keuze is gesteld om drie personen te kiezen? Waarom niet 60? Kan de minister daar duidelijkheid over geven? Wie heeft dat besloten? Welke ministers waren daarvoor verantwoordelijk?

Voorzitter. Is er recht gedaan aan de moties van de Kamer? Ook daar heb ik mijn twijfels over. Mijn motie om te evacueren in buurlanden lijkt niet meer te worden uitgevoerd. De motie-Piri om tolken weg te hebben voor de afwezigheid van de Nederlandse troepen lijkt niet volledig te zijn uitgevoerd, want er zijn nog steeds tolken. De motie-Belhaj is tot op heden nog niet volledig uitgevoerd.

Voorzitter. Is er in dit dossier recht gedaan aan de Kamer? Ook daar heb ik mijn twijfels over. Naast moties die niet uitgevoerd worden, blijkt ook vandaag weer dat we niet volledig geïnformeerd zijn. Hoe kan dat? Nadat wij een motie een vorige keer aangenomen hebben gekregen, willen wij graag dat de regering wat meer respect toont voor de parlementaire democratie en voor hoe zij met ons en informatieverstrekking omgaat.

Voorzitter. Ik maak mij zorgen. Wie heeft de regie genomen, met alle gevolgen van dien? Is er voldoende goed werkgeverschap getoond richting de lokale ambassade? Recht doen betekent in dit dossier dat we ook vooruit moeten gaan kijken. Naast een onafhankelijk onderzoek vinden wij het belangrijk dat de mensen die onder de motie-Belhaj vallen alsnog onze steun krijgen. We moeten alles doen om dat hoe dan ook mogelijk te maken.

Voorzitter. Ik heb nog een aantal vragen per bewindspersoon. Aan de minister van Buitenlandse Zaken: vond u het feitenrelaas dat naar de Kamer is gestuurd compleet? Vindt u dat u de Kamer volledig heeft geïnformeerd?

U had het tijdens een eerder commissiedebat over het kabinetsstandpunt dat gewijzigd zou zijn ten aanzien van terughoudendheid bij niet-tolken. Waarom was dat kabinetsstandpunt er in de eerste plaats? Wie gaf daar opdracht toe? Kunt u aangeven waarom dat besluit een paar dagen later gewijzigd is?

U heeft een bevoegdheid om consulair spoedvisa af te geven. Waarom heeft u dat richting het lokale ambassadepersoneel niet gedaan? Vanaf wanneer wist u dat de MIVD in januari de analyse maakte dat het onvermijdelijk zou zijn dat de taliban het bestuur van Afghanistan zouden overnemen?

Frankrijk bood Nederland vluchten aan. Er is geweigerd. Waarom is er geweigerd? U heeft de ambassadeur gevraagd om 3 mensen van de aangegeven 60 personen te selecteren. Was er voor de overige mensen geen plek in Nederland? Is dat in een kabinetsoverleg besloten? Kunt u er specifiek over zijn wie dat mede bepaald heeft? U zei voor de camera dat u geen kennis had van Franse evacuatievluchten in de maand juli. De e-mails wijzen echter wat anders uit. Heeft u hierover verkeerde informatie naar buiten gebracht?

Voorzitter. Ik zie dat ik nog maar weinig tijd heb, maar ik heb nog wel een paar vragen aan de minister van Defensie. Is het MIVD-advies van 14 januari ook met andere bewindspersonen gedeeld? Waarom heeft de minister van Defensie de Kamer hierover niet geïnformeerd? Denkt u dat de Kamer deze informatie in die periode nuttig had gevonden?

Voorzitter. Nog twee vragen.

De voorzitter:
Ja, heel snel.

De heer Ceder (ChristenUnie):
Aan de staatssecretaris, ook ten aanzien van het eerdere kabinetsstandpunt van terughoudendheid: hoe denkt de staatssecretaris de motie-Belhaj nu uit te voeren? Ik hoor haar daar graag over.

Aan de minister-president zou ik graag een vraag willen stellen over zijn rol ten aanzien van terughoudendheid om te evacueren, en zijn rol of gebrek daaraan in het nemen van de regie. Hoe kijkt hij daarop terug?

Dank u wel, voorzitter.