Bijdrage Eppo Bruins aan een algemeen overleg met minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Kamerstuknr. 32163

De heer Bruins (ChristenUnie):
Dank u wel, voorzitter. Een jongedame vroeg mij laatst of er ook een partij is die opkomt voor de pensioenbelangen van jongeren. Ze zei me: voor pensioen betaal je toch gewoon je premie, en als je stopt met werken dan krijg je toch je eigen geld weer terug? Als het zo simpel was, zou het onderwerp pensioenen een heel saai onderwerp zijn en dan zaten we hier niet. Toch is dat voor veel mensen van oudsher het beeld: je legt in en dan krijg je gewoon je eigen geld terug. Alleen al vanwege het verschil tussen dat beeld en de werkelijkheid is het goed dat we vandaag zo veel aandacht hebben voor pensioenen.

Al hebben we een heel goed pensioenstelsel en al hebben we internationaal gezien de minste armoede onder ouderen, ons pensioenstelsel staat wel degelijk onder druk voor toekomstige generaties. Er is de veranderende arbeidsmarkt, er is de gestegen levensverwachting, er zijn de ontwikkelingen op de financiële markten en de lage rentes van de ECB, en veel mensen dreigen gewoon het vertrouwen te verliezen. Ouderen zijn bang dat er niet wordt geïndexeerd of dat er wordt gekort. Jongeren, zelfs mensen van mijn leeftijd, zeggen: weet je wat, als ik met pensioen ga, is er al helemaal geen pensioen meer. Er is gewoon geen vertrouwen meer en dat is een heel groot probleem.

Veel pensioenfondsen blijken momenteel de dekkingsgraad niet te halen, waardoor er de komende jaren zal moeten worden gekort als we niets doen. Dat maakt de roep om modernisering van het stelsel alleen maar groter. Voor de ChristenUnie stond en staat als een paal boven water dat er een pensioenakkoord nodig is. Polder en kabinet zouden schouder aan schouder moeten staan bij het werken aan de vernieuwing van ons stelsel, om zo er samen voor te zorgen dat er geen pensioenkortingen hoeven plaats te vinden. Het blijft nog steeds jammer dat het in het najaar niet gelukt is een akkoord te sluiten, ondanks het aanbod van het kabinet, juist ook op de aanpalende terreinen waarover al eerder is gepraat.

Voorzitter. De brief van minister Koolmees. Hij wil de eerste stappen zetten in de richting van een toekomstgericht, robuust stelsel. Maar een stelselverandering is heel complex en vraagt om een integraal pakket aan maatregelen, zoals de heer Gijs van Dijk ook al meldde, die in zijn totaliteit evenwichtig moeten uitpakken. Draagvlak is daarbij onmisbaar. Er ligt dus een grote verantwoordelijkheid bij werkgevers en vakbonden, maar ook bij de minister. Ik vraag de minister hoe hij zijn eigen rol in dat hele spel ziet. De eerste reacties van de bonden en de gepensioneerdenkoepels op de brief waren niet mals; dat hebben we allemaal al geconstateerd. Opvallend vond ik dat de gepensioneerdenkoepels eisen dat er eerst zicht komt op voorkoming van de dreigende korting op de pensioenen en verruiming van de mogelijkheden tot indexatie. Maar dat is nou toch juist waar we een pensioenakkoord voor nodig hebben? De volgordelijkheid van die eisen is mij dus duister. Als de minister het wel snapt, mag hij het mij uitleggen. Als hij het ook niet snapt, mag hij dat ook zeggen.

Voorzitter. Het pakket dat in het najaar voorlag, zou juist een ander type pensioencontract introduceren waardoor kortingen voorkomen konden worden. Ik hoop daarom dat de gesprekken snel weer opgestart zullen worden. Ik hoop dat de polder en ook de minister niet zo lang wachten dat de druk eind dit jaar weer zover oploopt dat er opnieuw een probleem komt met de indexatie, want die luxe hebben we gewoon niet met z'n allen; de minister niet, de vakbonden niet en de werkgevers niet. Laten we alsjeblieft eerder bij elkaar komen dan weer op het laatste moment, wanneer de druk weer oploopt. Het had allang geregeld moeten worden. Laten we niet weer tot het laatste moment wachten.

Voorzitter. Afschaffing van de doorsneesystematiek zorgt voor een fors transitievraagstuk. Er werd al gesproken van 60 tot 100 miljard. Dat moet onderdeel van de gesprekken zijn. Kan de minister duidelijk maken wat in het aanpakken van een eerlijke transitie voor hem de leidraad zou zijn? Wat zouden voor hem de kaders zijn? Wat zou voor hem de rode lijn zijn? Hoe ziet hij die transitie? Welke grenzen stelt hij daar ideologisch voor zichzelf aan?

Voorzitter. Het is nodig dat mensen beter inzicht krijgen in wat er met hun pensioenpremie gebeurt. In die zin is de ChristenUnie wel voorstander van stappen op weg naar een persoonlijker pensioen. Maar vindt de minister dat hij in zijn brief nu de juiste balans heeft gevonden als het gaat om de collectiviteit? Worden in zijn denkrichting de voordelen van collectieve risicodeling wel voldoende behouden? De minister neemt als uitgangspunt dat het beleggingsbeleid wordt gebaseerd op het lifecycleprincipe. Al lijkt dit een logisch uitgangspunt bij de moderne premieregeling zoals het kabinet die voor ogen heeft, is dit voldoende doordacht vanuit het oogpunt van collectiviteiten?

Wat de verplichtstelling betreft: vanwege EU-regels is het nodig dat er genoeg solidariteit en collectiviteit in het pensioenstelsel blijven bestaan. Kan de minister nader ingaan op de Europese houdbaarheid van de verplichtstelling in het voorgestelde nieuwe systeem?

Voorzitter. De ChristenUnie is zeer te spreken over de mogelijkheid die het kabinet wil introduceren om een deel van het pensioen te gebruiken om de hypotheek af te lossen. Dit kan een goede investering zijn. Ook vergroot het de keuzevrijheid. Ik ben wel benieuwd naar de uitwerking van dit plan, want wat betekent het bijvoorbeeld belastingtechnisch als je ineens een fors bedrag opneemt? En wat doet het met de stabiliteit van pensioenfondsen? De ChristenUnie is er voorstander van dat dit kan, maar niet alleen op de pensioendatum maar juist ook in het spitsuur van het leven. Hoe zou de minister dat zien?

Voorzitter. Het is goed en nodig dat de minister erop inzet om meer zzp'ers pensioen te laten opbouwen. Maar het gaat hier niet alleen om de zzp'ers, maar ook om een derde van de uitzendkrachten en 100.000 andere werknemers die werken bij een werkgever die niet aan een pensioenregeling meedoet. Kan de minister toelichten hoe hij hier in vredesnaam een deuk in een pakje boter denkt te gaan slaan, nu deze groep schrikbarend veel groter blijkt te zijn dan we altijd dachten?

Tot slot nog twee korte punten, te beginnen met het nabestaandenpensioen. Samen met collega Omtzigt heb ik vorig jaar zomer een initiatiefnota over dit onderwerp gepubliceerd, waarin we ingingen op de samenhang in de eerste en tweede pijler. Goed dat minister Koolmees in zijn reactie het belang van dit onderwerp onderstreept en dat hij de Stichting van de Arbeid om advies heeft gevraagd. Ik zie uit naar de uitkomsten. Het is hoog tijd dat er een uniforme regeling komt die een einde maakt aan de schrijnende situaties die ontstaan wanneer mensen hun dierbaren verliezen.

Tot slot het pensioen bij scheiding, het wetsvoorstel waarvan je wilde dat het niet nodig was. Het is een verstandig idee om over te gaan op automatische conversie om onnodige bureaucratie en nare situaties te voorkomen. Maar nu lees ik dat de pensioenfondsen en verzekeraars willen dat er een verplicht pensioenplan komt bij scheidingen, waarbij de partners expliciet bespreken wat de keuzemogelijkheden zijn en wat de financiële consequenties zijn van elke keuze. Ik ben benieuwd hoe de minister aankijkt tegen dit idee van een verplichting. Graag een reactie.

Tot zover, voorzitter. Dank u wel.

De voorzitter:
Dank u wel.

Meer informatie