Datum:            7 maart 2013

De heer Voordewind (ChristenUnie): Voorzitter. Ik dank de minister voor haar brieven, en met name voor de ambitie die zij daarin verwoordt. Ik vond dat een verademing. De minister wil hier echt aan gaan trekken. Dat was de afgelopen twee jaar echt anders. Ik ben daar enorm blij mee en dankbaar voor.

Om aan te tonen hoe ingewikkeld het dossier is, heb ik maar eens een pot chocoladepasta gekocht, met een keurmerk waarop staat dat de pasta verantwoord is geproduceerd. Je moet echter wel naar de kleine lettertjes kijken. Er staat namelijk een klein sterretje bij het UTZ-keurmerk. Verderop lees je vervolgens dat het product niet geheel duurzaam is. Wat blijkt? De hazelnoten, uit Turkije, zijn niet gecertificeerd. Die zijn dus nog afkomstig van de hazelnootpluk, waar hele families, inclusief kinderen van 9 of 10 jaar, aan meewerken. Daar zijn een aantal documentaires over gemaakt. De minister heeft daar ook aandacht voor gevraagd toen zij in Turkije was. Dit toont aan dat je je door een keurmerk niet moet laten verleiden om te denken dat het product helemaal in orde is. Dat geeft de ingewikkeldheid van deze problematiek goed weer.

In de aanloop naar dit debat heb ik ook eens de vragenlijst op slaveryfoot-print.org ingevuld. Het is heel aardig maar ook schokkend om die in te vullen. Je kunt dan namelijk zien hoeveel slaven worden ingezet om jouw consumentengedrag te ondersteunen. Ik moet tot mijn verdriet zeggen dat mijn consumentengedrag een score van 62 slaven opleverde. Dat gebeurt al heel snel. Als je wat fruit gebruikt, een iPhone of een iPad hebt of in een auto rijdt, tikt dat enorm aan. En dan heb ik nog een groot gezin met een zoon met een scooter. Het is moeilijk in de hand te houden allemaal. De site maakt ontnuchterend duidelijk dat wij in het Westen enorm veel gebruikmaken van slavenarbeid. In de afgelopen zes, zeven jaar ben ik mij daarvan steeds meer bewust geworden. Ik heb een aantal landen bezocht die ervan gebruikmaken. Ik ben ook in steenkolenmijnen en silicium-mijnen in India geweest. Daar heb ik de schrijnende situatie gezien van kinderen van een paar jaar oud die dagenlang in de hete zon betaald werk moeten doen.

Het is niet alleen kommer en kwel. In de zes, zeven jaar dat ik dit dossier doe, heb ik ook positieve ontwikkelingen gezien. De VN-guidelines zijn er gekomen en de OESO-richtlijnen zijn aangescherpt. In Nederland is breed een motie aangenomen, ook ondersteund door onze partij, waarmee de regering ertoe wordt aangezet om overheidssteun afhankelijk te maken van de misstanden in de keten. Daar moet dan een bestuurlijke boete op volgen. Dat zijn positieve stappen, maar ik zeg erbij dat ook voor deze maatregelen geldt dat papier geduldig is. Dat bleek ook uit de hoorzitting. The proof of the pudding is in the eating. Mijn rode draad van afgelopen maandag was dan ook dat de handhaving enorm belangrijk is. De richtlijnen zijn er. Nu komt het ten eerste aan op de handhaving, en ten tweede op de toezichthouder, waar de collega van de Partij van de Arbeid al over heeft gesproken. Op die twee punten wil ik dan ook kort ingaan.

Ik begin met de transparantie en de naleving. Het schokte mij dat de vertegenwoordiger van VNO-NCW hier maandag rookgordijnen optrok door te zeggen dat transparantie in de keten het bedrijfsleven miljarden gaat kosten. Wij vroegen daarop even door. Was hij aanwezig geweest bij de SER-onderhandelingen over het advies? Dat was het geval. Stond hij daarachter? Ja, hij stond daarachter. Betrof het alleen risicoproducten? Ja, zei hij. Dat rookgordijn kon dus gelukkig snel weer worden neergehaald, maar je ziet de pavlovreactie van het bedrijfsleven. Dat is zeer terughoudend als het gaat om transparantie.

We hebben hier eerder gesproken over een risicolijst. De Amerikanen hebben ook zo’n lijst. Wij hebben daarover ooit een motie ingediend, die is aangenomen. Blijkbaar hebben we in Nederland ook een risicolijst. Hoe werkt zo’n lijst actief richting bedrijven en overheid? En richting ambassades? In die lijn verwijs ik ook naar de Dodd-Frank Act. Ik ben blij dat de Partij van de Arbeid daar positief over is. Hoe denkt de minister daarvoor steun te krijgen binnen de EU? Wordt rekening gehouden met de kanttekening ...

De voorzitter: Wilt u afronden?

De heer Voordewind (ChristenUnie): Dat gaat wel heel snel. Ik maak snel nog wat punten. Het punt van het toezicht hebben we al in een interruptiedebatje behandeld. Mijn fractie pleit ervoor om niet een heel nieuw systeem op te richten, maar te kijken naar het NCP, en het mandaat daarvan uit te breiden met het recht op initiatief, een sanctioneringsmandaat en een onderzoekstaak.

Mijn volgende punt betreft eerlijke supermarkten. Wij hebben een brief van de minister ontvangen over de motie-Voordewind c.s., die bijna Kamerbreed is aangenomen, met uitzondering van de VVD. Is de minister bereid om de ambitie uit de motie na te streven dat in 2015 de huismerken in de supermarkten eerlijk en kinderarbeidvrij zijn? Kan de minister die ambitie beamen?

Tot slot ga ik in op het revolverend fonds. Er zijn steeds meer geluiden dat met name het grote bedrijfsleven daarvan gebruik wil maken. Kan de minister bevestigen, in de lijn van de motie-Slob, dat dit expliciet ten goede moet komen aan het mkb in Afrika? Het gaat immers om ontwikkelingsgelden. Ik hoop dus dat de minister daar ja op zegt.

Voor meer informatie: www.tweedekamer.nl.