De heer Voordewind (ChristenUnie):

Voorzitter. Het Ierse "nee" hangt ook voor mijn fractie als een groot vraagteken in de lucht. De indruk wordt gewekt dat "wij er samen uitkomen", zo laat de minister-president in ieder geval in het Nederlands Dagblad optekenen. Ook zegt hij "Het is aan de landen samen om een oplossing te vinden en daarvoor zullen wij de tijd nemen." Ook in de brief met het verslag van de raadsbijeenkomst meldt de minister-president dat gezocht wordt naar een gemeenschappelijke weg vooruit; er moet een gezamenlijke oplossing worden gevonden. Wat houdt dat in?

Alleen Ierland vier maanden bedenktijd geven? Welke oplossingsrichtingen liggen er nog op tafel en in het verschiet?

Mijn volgende punt betreft de uitbreiding. De redenen voor het Ierse "nee" zijn erg diffuus. Recent werd echter via enquêtes wel duidelijk dat de Europeanen uitbreidingsmoe zijn. Tijdens de bijeenkomst van ministers van Buitenlandse Zaken, anderhalve week geleden, zei parlementsvoorzitter Pöttering dat de EU-leiders eerst maar eens duidelijk moeten maken waarom steeds meer nationale bevoegdheden aan Europa moeten worden overgedragen. Tijdens de Top worden er echter voorstellen verwelkomd over een unie voor de mediterrane regio ter versterking van de oostelijke dimensie van de EU. De conclusies bleken gelukkig wat genuanceerder dan het beeld dat ik uit de media oppikte. Toch blijft het beeld hangen dat er weer gesproken wordt over uitbreiding, terwijl burgers daar nu juist moeite mee hebben. Is dit een punt van aandacht geweest?

Dit brengt mij op het punt van de brandstof. Het algemene gevoel binnen de EU is dat burgers en bedrijven in de eerste plaats hun gedrag dienen aan te passen aan de gewijzigde omstandigheden. Er moeten geen cadeautjes worden uitgedeeld die de prikkel daartoe wegnemen. Premier Balkenende zei hierover: "het kunstmatig omlaag brengen van de prijzen lost niets op." Barroso benadrukte dat energiebesparingen en diversificatie van bronnen het antwoord zijn op de structurele problemen. Bij dit laatste denkt hij aan het vergroten van de inzet van hernieuwbare, duurzame stroom. Een dergelijk beleid levert tevens een bijdrage aan de strijd tegen de klimaatverandering. Fiscale maatregelen zijn welkom, mits zij de overschakeling bevorderen naar een economie met minder CO2-uitstoot. De ChristenUnie is het van harte eens met deze lijn. Er dient volop te worden ingezet op energiebesparing door innovatie en ontwikkeling van duurzame alternatieven. Ik hoor graag of er nog concrete ideeën zijn hoe dit gerealiseerd kan worden. Wordt er inderdaad extra ingezet op besparingen en ontwikkelingen van duurzame energie?

De EU heeft haar zorgen geuit over Birma en opnieuw opgeroepen om buitenlandse hulpverleners toe te laten tot dit land. Wat betekent dit uiteindelijk, gezien het punt dat nog steeds de helft van de hulpverleners niet wordt toegelaten? Ik heb begrepen dat er mogelijk verkiezingen aankomen en dat de militaire machthebbers spelen met de gedachte om zich te laten vertegenwoordigen door een politieke partij. Welke mogelijkheden geeft dit de EU om het democratiseringsproces eventueel te stimuleren?

Over de kwestie van Zimbabwe is eerder deze middag redelijk uitgebreid gesproken. Wij zijn blij dat de ambassade de nek heeft uitgestoken om Tsvangirai op te vangen. Ook zijn wij blij dat de minister van Buitenlandse Zaken vanmiddag heeft gezegd dat als er een verkiezingsuitslag is na de tweede ronde aanstaande vrijdag, Nederland deze niet zal accepteren. Ik begrijp dat dit voor meer landen geldt. Dit is een sterk signaal. Meer dan dit kunnen wij op dit moment niet doen, behalve de voorstellen van Tsvangirai morgen afwachten. Dat doet mijn fractie dan ook maar.

De fractie van de ChristenUnie hoort graag of er in de Raad nog gesproken is over Turkije. De onderhandelingen met dit land gaan door, maar ondertussen worden wij met de neus op de feiten gedrukt. Turkije is niet welwillend om mee te werken aan de erkenning van de Armeense genocide. Sterker nog, een Turkse uitgever van een boek over de Armeense genocide is inmiddels alweer veroordeeld, op basis van een artikel dat onder druk van de EU is aangepast. Mijn fractie heeft hierover samen met andere fracties Kamervragen gesteld. Welke rol speelt de erkenning van de Armeense genocide in de onderhandelingen? Ik verwijs hierbij naar de motie-Rouvoet. Mijn fractie maakt zich nog steeds grote zorgen over dit onderwerp.

De heer Ten Broeke (VVD):

Is de heer Voordewind van mening dat het goed zou zijn, niet alleen voor Kroatië, dat echt aan de deur klopt, maar voor alle landen, inclusief Turkije, om de onderhandelingen op dit moment even op ijs te zetten en in elk geval geen nieuwe hoofdstukken te openen? Ik vraag dit gegeven de door hemzelf geschetste situatie in Turkije, en gezien het feit dat het Verdrag van Lissabon zoals het er nu naar uitziet per 1 januari niet kan worden ingevoerd en er dus geen nieuwe staten lid kunnen worden.

De heer Voordewind (ChristenUnie):

Ik heb daarover tijdens mijn inbreng een vraag aan de minister gesteld. Ik heb ook gezegd dat, gelet op de uitslag in Ierland, het voor de hand ligt dat wij niet naar het oosten of een mediterrane regio kijken, maar dat wij ons eerst afvragen wat wij moeten doen. Hoe moeten wij de nieuwe situatie interpreteren? Wat mij betreft maken wij een pas op de plaats. Ons standpunt met betrekking tot Turkije is bekend. De onderhandelingen lopen, maar wij kiezen voor een kritische blik bij die onderhandelingen, met name als het gaat om de erkenning van de Armeense genocide.

De heer Ten Broeke (VVD):

Maar als de onderhandelingen lopen is een pas op de plaats heel lastig. Die twee gaan moeilijk samen. U zult moeten kiezen. U stelt een vraag aan de regering en ik stel een vraag aan u.

De heer Voordewind (ChristenUnie):

Het lijkt mij goed dat wij een pas op de plaats maken en dat wij eerst duidelijk krijgen hoe wij de uitslag in Ierland moeten duiden.

De voorzitter:

Op verzoek van het kabinet schors ik de vergadering voor ongeveer vijf minuten. Met uw medewerking kunnen wij voor de avondpauze het debat afronden.

De vergadering wordt van 18.11 uur tot 18.19 uur geschorst.