Datum:           9 februari 2017

De heer Voordewind (ChristenUnie):
Voorzitter. Europa was na de Tweede Wereldoorlog een continent van hoop, een continent van vrede, van veiligheid en van democratie. Europa was een continent van economische ontwikkeling. Decennialang heeft Nederland geprofiteerd van de Europese samenwerking. Het Europa van vandaag wordt echter gekenmerkt door breuklijnen, door een kloof tussen de elite en de bevolking, tussen noord en zuid, tussen de Britten en de EU, tussen anti- en pro-Europa. Europa worstelt met zichzelf en met haar idealen. We zien een grote onvrede onder de bevolking. Ergens onderweg is de Europese Unie de burgers vergeten, terwijl de trein van de Europese integratie doordenderde. Juist die vervreemding is de grootste bedreiging voor de toekomst van Europa.

De ChristenUnie is voor een serieuze reset van de Europese Unie. We moeten terug naar de bedoeling: een unie van soevereine, samenwerkende lidstaten, een unie die een meerwaarde heeft voor de belangrijke grensoverschrijdende thema's, zoals migratie, handel, klimaat, energie, veiligheid en welvaart. Maar ook een Unie die haar plek kent, als het gaat om de nationale bevoegdheden. Minister Koenders lijkt dat realiteitsbesef nu ook te hebben. In zijn open brief aan Donald Trump zet de minister een radicale hervorming van de Europese Unie uiteen. Zo wil hij een leidende rol van de lidstaten en een dienende rol van de Europese Commissie. Hij wil geen Europees leger en hij wil zaken als onderwijs, zorg en pensioenen aan de lidstaten overlaten. Had hij die brief niet beter aan een andere Donald kunnen sturen, aan Donald Tusk? Tusk pleit juist onomwonden voor meer Europa en meer integratie. Bovendien is minister Dijsselbloem een van de ondertekenaars van het zogenaamde Five Presidents' Report, dat ook een tegenovergestelde richting opgaat: meer Europese integratie, een Europese minister van Financiën, Europese belastingen, eurobonds en een begrotingsunie. Wat wordt nu de radicale hervorming van minister Koenders? Of gaat het richting de verdere integratie van minister Dijsselbloem? Neemt het kabinet expliciet afstand van het Five Presidents' Report? Ik hoor daar graag ook de reactie van de minister-president op.

Ik kom te spreken over migratie. Een prominent onderdeel van de Bratislavaverklaring is het thema "migratie en buitengrenzen". En terecht! In de brief wordt benadrukt dat de lidstaten voldoende herplaatsingsplekken beschikbaar zouden moeten stellen, in het bijzonder voor de kwetsbare vluchtelingen. Dat blijft nu achter. Op dit moment zijn er nog maar 12.000 vluchtelingen verdeeld over de lidstaten terwijl het de intentie was om er 160.000 te verdelen. Eurocommissaris Timmermans liet gisteren weten dat hij juridische stappen overweegt tegen lidstaten die tegenwerken. Hij liet ook weten dat er een politieke groepsdruk vanuit andere lidstaten nodig is. Wat gaat Nederland doen om die weigerachtige lidstaten wel over de streep te trekken? En wat gaat Nederland doen om de eigen toezegging dat het 5.900 vluchtelingen zou opnemen, te realiseren?

In de afgelopen week heeft de informele Europese top plaatsgevonden, met de Verklaring van Malta. We hebben vorige week aandacht gevraagd voor de mensenrechtensituatie, met name voor de rechten van vluchtelingen. We hebben gevraagd om de veiligheidsscreening en de selectie goed op orde te brengen en om de meest kwetsbare vluchtelingen te herverdelen naar Europa. Wat gaat er nu concreet gebeuren om de mensen uit de schrijnende situatie in de detentiecentra in Libië te halen? Ik heb gelezen dat UNHCR betrokken zal worden bij de opvang in Libië. Welke rol krijgt UNHCR dan specifiek? Ik hoop dat het een belangrijkere rol is dan UNHCR op dit moment heeft in Turkije. Wat gaat de Europese Unie nu concreet doen om die migranten humaan op te vangen in plaats van in die gevangeniskampen daar?

Ik sluit af. De Europese Unie is gebouwd op christelijke kernwaarden: vrijheid, menselijke waardigheid en verdraagzaamheid. De ChristenUnie wil terug naar de kern: Europese samenwerking om vrede, veiligheid en welvaart te bereiken. Deze samenwerking kan alleen tot stand komen met draagvlak onder de burgers. Dat draagvlak zal echter verder afbrokkelen als we richting een federaal Europa gaan. Het zal vergroot worden als de Europese Unie doet wat ze moet doen. Kortom, samenwerken: ja, federale staat: nee.

De heer Grashoff (GroenLinks):
De heer Voordewind zegt: Europa moet terug naar de kern. Hoe groot is die kern? Valt milieu daaronder? Veiligheid? Het tegengaan van belastingontwijking? Migratie? Toezicht op de financiële sector? Hoeveel voorbeelden moet ik nog noemen van onderwerpen waarvan de ChristenUnie en wij zij aan zij vinden dat daarover op Europees niveau sprake zou moeten zijn van heldere afspraken en van helder beleid? Is het dan toch niet een beetje misleidend om het steeds maar weer te hebben over "terug naar de kern"? Misschien is de kern waar de Europese Unie zich mee zou moeten bezighouden, wel heel groot. Zou de heer Voordewind daarop willen ingaan?

De heer Voordewind (ChristenUnie):
Ja, heel graag. De taken van Europa zijn nu niet beperkt tot de kerntaken, zoals de heer Grashoff uiteenzet. Wij zien plannen voor de werkgelegenheid. Wij zien plannen voor toerismebeleid. Er zijn plannen voor het onderwijs. Dan gaat het niet alleen om afstemming op universiteitsniveau, maar ook om het middelbaar onderwijs en het lager onderwijs. De competenties moeten op elkaar worden afgestemd. Er zijn plannen voor een Europees pensioenstelsel. Er zijn plannen voor een Europees defensieapparaat. Ik mag toch hopen dat ook de woordvoerder van GroenLinks hier als Nederlands parlementariër nog iets te zeggen wil hebben over onze eigen begroting, onze eigen pensioenen en ons eigen onderwijsstelsel.

De heer Grashoff (GroenLinks):
In dat laatste komt een en ander direct tot uiting, namelijk dat ik misschien wel als Nederlands parlementariër nog ergens iets over te vertellen zou willen hebben. Is de heer Voordewind het met mij eens dat de echte kracht van een lidstaat zou kunnen zijn om niet elke keer weer moeilijk te doen over de eigen bevoegdheden, die vooral de eigen bevoegdheden moeten blijven, maar gewoon te kijken naar datgene wat je gemeenschappelijk moet regelen? Dat is bij elkaar een heleboel. Ik denk dat de heer Voordewind en ik het misschien wel eens kunnen worden over een aantal voorbeelden van zaken waarvan wij zeggen "doe er nu niets mee". Maar het gaat om de echte dingen, waarover wij hier met elkaar ons de blaren op de tong praten. Ik noem zaken als veiligheid, migratie en noem maar op. Dat zijn allemaal zaken waarvoor de EU van wezenlijk belang is. Waarom doet een zeer serieuze partij als de ChristenUnie mee aan het verhaal van het klein maken van de Europese Unie, terwijl zij weet dat die keihard nodig is?

De heer Voordewind (ChristenUnie):
Juist om het draagvlak voor de Europese Unie bij de burgers en de lidstaten in stand te houden, moet je bezien waartoe de Europese Unie is ontstaan en wat de kracht van de Europese Unie is. Daar waar er grensoverschrijdende problemen zijn — u noemt ze: milieu, terrorisme, veiligheid, handel en migratie, ten aanzien waarvan wij gezamenlijk optrekken — moet de Europese Unie handelen. Dat zijn de kerntaken. Wij hebben het over veel meer dan de grensoverschrijdende problemen. Ik heb daarvan een aantal voorbeelden gegeven. Wij hebben het over werkgelegenheid, over toerisme, over onderwijs, over zorg inmiddels. Dat hele pakket van die kerntaken is uitgedijd. De begroting neemt elk jaar toe. Terwijl veel lidstaten hun begroting op orde moeten krijgen, probeerde de Europese Unie haar begroting uit te breiden. Ik noem een Europees leger en Europese belastingen. Dat is toch niet de Europese Unie die GroenLinks voorstaat? Wij moeten toe naar de taken die nu onze aandacht vragen: veiligheid en migratie, waar wij beiden voor staan. Maar wij moeten niet toe naar een uitdijend Europa, dat veel te veel taken op zich neemt en een grote moloch gaat worden.

Mevrouw Maij (PvdA):
Een aantal dingen die de heer Voordewind noemt, worden toch helemaal niet Europees geregeld? Er zijn ongetwijfeld mensen die er hier en daar een keer een plannetje voor hebben, maar u doet alsof dat de waarheid is en alsof de Europese begroting aan het exploderen is. Het spijt mij enorm, maar volgens mij klopt dat echt helemaal niet.

De heer Voordewind (ChristenUnie):
Ik kan hier de verklaring van Bratislava voorlezen, waarin duidelijk werkloosheidsplannen voor jongeren staan. De Europese Unie is daar al heel lang mee bezig. Er wordt geprobeerd het toerisme te harmoniseren. Ik heb het over het onderwijs gehad. Niet alleen worden de curricula van de universiteiten op elkaar afgestemd, maar ook wordt er gesproken over het middelbaar onderwijs en het lager onderwijs. U "doet" Europa. U zult dit ongetwijfeld ook langs zien komen, namelijk hoe Europa zijn kerntaken probeert uit te breiden.

Mevrouw Maij (PvdA):
Volgens mij staat er in de Bratislavaplannen niet dat het lager onderwijs in alle Europese lidstaten identiek moet worden. Wat er wel in staat, om werkloosheid tegen te gaan, is bijvoorbeeld om te kijken naar mensen die in grensregio's wonen. Hun diploma's zouden erkend moeten worden aan de andere kant van de grens. Iemand die in Enschede woont, kan dan in Duitsland, in Münster, aan de slag. Dat is wat er staat. Maar uw verhaal, namelijk dat de Europese begroting explodeert, is gewoon onzin.

De heer Voordewind (ChristenUnie):
Ik denk dat mevrouw Maij nog eventjes de conclusies van de Bratislavaverklaring moet lezen. Daar staat wel degelijk niet alleen in dat in de grensstreken het onderwijs moet worden afgestemd; er staat ook heel duidelijk een plan van aanpak voor de jongerenwerkloosheid in. Ik heb andere lopende zaken genoemd die de Europese Commissie naar zich heeft toegetrokken. Laat de Europese Commissie nu eens teruggaan naar haar eigen kerntaken en laat haar proberen die dingen te doen die ze moet doen en die grensoverschrijdend zijn. En laat vooral de Europese Raad en de lidstaten leidend zijn bij de agenda.

De heer Verhoeven (D66):
Partijen als de ChristenUnie, de VVD en de SP zeggen altijd: samenwerken is goed, maar we moeten onze soevereiniteit behouden. Dat klinkt heel goed. Maar de heer Voordewind van de ChristenUnie zegt nu dat het erg is dat er dingen worden afgestemd. Hij vindt het nu ineens een groot probleem dat er tussen landen dingen worden afgestemd. Hij doet alsof afstemmen het Europees regelen van iets is. De heer Voordewind is toch zo'n voorstander van samenwerken en afstemmen? Dan moeten we niet doen alsof afstemmen ineens een soort nieuw Europees moloch is. Dan houd je de kiezer toch voor de gek?

De heer Voordewind (ChristenUnie):
Als het over afstemming zou gaan, konden we elkaar heel snel vinden. Daarvan ben ik ook enorm voorstander. Maar dat is wat anders dan de ideeën van de heer Verhoeven en zijn partij als het gaat om het maken van een federaal Europa. Dan moeten er Europese belastingen worden ingezet, dan moet er een Europese minister van Financiën komen en dan moet er een Europees defensieapparaat komen. Die dingen staat de heer Verhoeven voor. Dat mag; daar staat hij voor. Zijn partij is heel duidelijk voor een federaal Europa. Maar onze partij wil kijken naar de kern van de problemen en naar de uitdagingen die op ons afkomen. Laten we dat gezamenlijk doen, maar laat alle andere dingen alsjeblieft over aan de lidstaten! We kunnen nog niet eens de vergaderlocatie, waarover de collega's het net ook hadden, in Europa bepalen. We betalen 200 miljoen aan belastinggeld van de burgers omdat we daar niet uitkomen.

De heer Verhoeven (D66):
Dit verhaal rammelt echt aan alle kanten. De feiten kloppen ook niet. Ik wil echter terug naar het punt dat de ChristenUnie belangrijk vindt. Blijkbaar is het afstemmen van een aantal zaken ook al niet goed. Oké, prima.

De heer Voordewind (ChristenUnie):
Dat is wel goed.

De heer Verhoeven (D66):
De heer Voordewind noemde dat net als voorbeeld van iets wat ineens meer Europa was. De ChristenUnie zegt altijd heel duidelijk: dit willen we niet. En daarna: de kerntaken moet de Europese Commissie gaan doen. Noem nu eens één ding waarvan de ChristenUnie durft te zeggen dat het een kerntaak is en wat we dan ook echt Europees gaan regelen, met een Europese bevoegdheid, een Europese aanpak en een Europees succes. Eén ding, volmondig!

De heer Voordewind (ChristenUnie):
Ik zou zeggen: lees ons verkiezingsprogramma! Dat zijn geen 200 pagina's, dat hebben we beperkt tot zo'n 100 pagina's. Daarin staat wat de kerntaken van Europa zijn en hoe we een en ander zien. Dat heeft natuurlijk alles met de grensoverschrijdende noodzaak te maken waarin de lidstaten elkaar wel moeten vinden. Dat heeft te maken met handel, milieu, bestrijding van terrorisme, veiligheid, migratieproblematiek. Dat zijn grensoverschrijdende zaken waarvan we, behalve migratie, al eerder hebben besloten dat we die gezamenlijk moeten doen. Europa moet daar zijn inspanningen op richten en niet op die andere zaken waarover ik het net heb gehad. Die moet je echt overlaten aan de lidstaten, want anders hol je je eigen positie als parlementariër uit.

De voorzitter:
Dank u wel, mijnheer Voordewind. U was klaar?

De heer Voordewind (ChristenUnie):
Ja.

De voorzitter:
Dan geef ik nu, afwijkend van de sprekerslijst, het woord aan de heer Van Dalen namens de ChristenUnie en de SGP.

De heer Van Dalen (EP/CU/SGP):
Voorzitter. In Europa nemen de tegenstellingen toe. Gek genoeg zie je dat eigenlijk ook terugkomen in de persoon van de heer Rutte. Aan de ene kant zegt hij dat we moeten stoppen met dromen over meer Europa, maar aan de andere kant heeft hij steun gegeven aan de heer Guy Verhofstadt om voorzitter te worden van het Europees Parlement. Uiteindelijk is hij het niet geworden, maar is er een deal gekomen tussen de christendemocraten en de liberalen. Die deal, die door al die fracties mede is getekend, is echter wel de route naar een federaal Europa. Opmerkelijker kan het dus eigenlijk niet: in de persoon van de premier zie je de spagaat waarin Europa verkeert, terugkomen.

De hamvraag is natuurlijk of het nu meer of minder Europa wordt. De heer Rutte geeft daar geen antwoord op, maar zijn steun aan de heer Verhofstadt verontrust mij wel. De heer Verhofstadt is immers een fanaticus. Op elke vraag die over Europa wordt gesteld, geeft hij maar één antwoord: meer Europa. Dat is een achterhaald en een ouderwets concept. Zeker, na de Tweede Wereldoorlog was het nuttig om een vrij verkeer te hebben van personen, goederen, diensten en kapitaal, maar als je dat nog steeds onverkort gelooft, dan heb je toch gemist wat er de afgelopen jaren gebeurd is. Vraag het maar aan de chauffeurs die te maken hebben met wurg- en flexcontracten. Vrij verkeer van werknemers? No way! Vraag het aan de multinationals die soms minder belasting betalen dan de burgers. Vrij verkeer van kapitaal? No way!

Het wordt dus tijd dat we gaan kiezen en de eerste keuze die er gemaakt moet worden, ook door deze Kamer, gaat over het Five Presidents' Plan. Dat plan is een route naar een politieke unie in monetair, fiscaal en financieel opzicht. Dat plan moet van tafel. Dat is de eerste keuze. De tweede keuze is dat we niet mee moeten met bijvoorbeeld Le Pen en Wilders, want die hebben ook maar één oplossing als het gaat om Europa, namelijk Europa opblazen; geen EU meer. Dat is het kind met het badwater weggooien. Dat moet je ook niet doen.

Daarom pleit ik hier vanmiddag voor het Europa van het gezond verstand, de derde weg. Hoe ziet dat Europa er in een paar streken uit? In de eerste plaats — de heer Koenders schreef het al in het Algemeen Dagblad — is de Europese Commissie veel te politiek geworden. Daar moeten we vanaf. De Commissie moet dienstbaar zijn aan het parlement en aan de lidstaten. In de tweede plaats kan zo'n Commissie een stuk kleiner. Je kunt de Commissie op projectbasis weer wat groter maken, maar zo'n Commissie kan aanzienlijk kleiner dan die nu is. In de derde plaats: Europa is voor sommigen vooral meer, meer, meer, maar wij zien met de brexit dat dat helemaal niet vanzelfsprekend is. Daarom moeten we ook exitcriteria hebben voor landen om uit de EU te stappen of uit de eurozone.

In de vierde plaats: laten we, als we dan toch al nadenken over een ander Europa, een geografisch criterium introduceren. Een land waarvan het grondgebied voor de helft binnen de Europese Unie ligt, kan lid worden van de Europese Unie. Op die manier sluiten we voor altijd Turkije en Rusland uit. En last but not least: een stop op verdere integratie. Het gaat er nu om dat we gemaakte afspraken uitvoeren en nakomen. Denk aan de Stabiliteits- en Groeipact. Ontelbare keren is dat al geschonden. Laten we nu eindelijk met elkaar doen wat we met elkaar hebben afgesproken, en dat betekent kiezen. Kiezen voor een Europa van het gezond verstand, minder en beter. Het lijkt mij dat de premier dat wel moet kunnen steunen.

Tot slot nog een hartenkreet over een heel ander onderwerp: brexit en visserij. Als de Engelse brexiteers hun zin krijgen, gaat de Noordzee doormidden en moeten de Nederlandse vissers hun Britse visserijgronden gaan verlaten. Dat zal een faillissement betekenen voor de volledige Nederlandse visserij. Zowel dit kabinet als het volgende moet er bovenop zitten dat dat niet gaat gebeuren.

Voor meer informatie: www.tweedekamer.nl