Bijdrage van ChristenUnie Fractievoorzitter Gert-Jan Segers aan een plenaire begrotingsbehandeling met minister-president Rutte       

Onderwerp:   Begroting Algemene Zaken (34 550-III) + Begroting Koning (34 550-I)

Kamerstuk:    34 550 III en I

Datum:           27 oktober 2016

De heer Segers (ChristenUnie):
Mevrouw de voorzitter. Het is volgend jaar de 100ste verjaardag van de Pacificatie van 1917, het jaar waarin wij in Nederland algemeen kiesrecht en volledige onderwijsvrijheid kregen, waarmee grote maatschappelijke en politieke tegenstellingen werden overbrugd. Ik heb begrepen dat dit gevierd gaat worden en dat lijkt mij terecht. Kan de minister-president alvast een tipje van de sluier oplichten? Ik wil ook graag weten of het bijzondere karakter van de Pacificatie centraal staat in de vieringen. Democratische vrijheid en onderwijsvrijheid zijn beide een beschaafde manier om met verschillen om te gaan. Ik geloof dat de Pacificatie ook zeggingskracht heeft in deze tijd, in onze soms verdeelde samenleving van vandaag. Daarop krijg ik graag een reactie.

Ik heb bij de behandeling van deze begroting verder twee thema's: lekken en het koningshuis. Ook dit jaar is er weer gelekt voor Prinsjesdag; dat is inmiddels een heuse traditie. Heeft de minister-president nog de ambitie om het lekken te bestrijden? Heeft hij hier na zes jaar discussie met de Kamer nog nieuwe inzichten over of gooit hij zijn handen in de lucht en geeft hij zich over aan deze kwalijke praktijken?

Mijn tweede onderwerp is het koningshuis. Ook het afgelopen jaar hebben Zijne Majesteit en zijn familie weer bewezen op een zeer warme en bevlogen wijze ons land te dienen. Ik wil hem daar hartelijk voor danken. Waar Nederland in toenemende mate verdeeld is geraakt, is het koningshuis een belangrijk symbool van eenheid en saamhorigheid. Het verbindt ons met ons gezamenlijke verleden. Daarmee is het koningshuis, wat de ChristenUnie-fractie betreft, een zegen. Tegen de openlijke en latente republikeinen onder ons zou ik willen zeggen: vergelijk dat eens met een presidentieel stelsel dat nu bijvoorbeeld de Verenigde Staten tot op het bot verdeelt.

Juist vanwege die belangrijke functie van het koningshuis wil ik de minister-president vragen om voorzichtig met de leden daarvan om te gaan. Het is buitengewoon schadelijk als incidenten en discussies over financiële afspraken zich aaneenrijgen, bijvoorbeeld over de toelage van de kroonprinses. Wij vragen de prinses om zich voor te bereiden op een zware taak en haar leven in dienst te stellen van ons allemaal. Ik vind dat daar een gepaste financiering van haar staf bij hoort.

Mevrouw Voortman (GroenLinks):
De heer Segers maakte een koppeling met de republiek. Hij zei: kijk eens naar republieken en naar hoe het daar geregeld is. Presidenten zijn echter politici. Zij zijn vaak aan veel verdergaande regels ten aanzien van transparantie verbonden dan ons koningshuis. Vindt ook de ChristenUnie niet dat er, nog even los van de hoogte van de kosten, meer transparantie moet komen rond de uitkeringen aan het Koninklijk Huis?

De heer Segers (ChristenUnie):
Transparantie is altijd een belangrijk criterium geweest bij de regeling voor het Koninklijk Huis. Dat moet het ook blijven. Als er mist ontstaat, bijvoorbeeld over de belastingafspraken uit de jaren zeventig, dan moet dat op tafel komen. Daar moet volstrekte helderheid over bestaan. Vervolgens kan het debat plaatsvinden dat vandaag met de minister-president plaatsvindt. Hij moet dan voor het Koninklijk Huis staan. De feiten moeten op tafel. Het moet volstrekt helder en transparant zijn, want het is belastinggeld. Mijn vergelijking betrof echter de functie van het koningshuis. Een koningshuis is namelijk veel samenbindender dan een presidentieel stelsel, dat veel meer verdeelt.

Mevrouw Voortman (GroenLinks):
Volgens mij had de heer Segers het ook over de kosten van een republiek en van het Koninklijk Huis, maar wellicht heb ik hem daarin verkeerd begrepen. Ik ben blij dat hij ook vindt dat er meer transparantie moet komen. Hij noemde het voorbeeld van de belastingdeal. In de Wet normering topinkomens hebben wij regels voor declaraties van bestuurders. Vindt de heer Segers dat we soortgelijke regels voor het Koninklijk Huis zouden moeten hebben?

De heer Segers (ChristenUnie):
Ik begin even met het eerste punt. Ik refereerde niet aan de kosten. Ik had het meer over de functie en de werking van het koningshuis. Maar vergelijk de kosten maar eens met een land als Frankrijk. Daar heb je niet één koningshuis, maar meerdere koningshuizen, want iedere president houdt zijn entourage en toelage. Dat is vele malen duurder dan het koningshuis dat wij hebben. Bovendien is de werking van ons koningshuis ook nog eens veel heilzamer en samenbindender vergeleken met wat we in Frankrijk en zeker in de Verenigde Staten zien. Dat was mijn hartenkreet.

Over transparantie maak je heldere afspraken, maar ergens ligt een grens. Als de oproep is dat de koning met een kilometervergoeding zijn declaraties moet gaan indienen, gaat me dat echt te ver. Gelijke gevallen moet je gelijk behandelen, maar dit is een heel bijzonder geval. Dit is een bijzondere familie met een bijzondere taak. Daar hoort ook een eigen regeling bij.

Mevrouw Voortman (GroenLinks):
We hebben wel te maken met mensen die een publieke functie vervullen. Wij verwachten van mensen in andere publieke functies dat zij transparant zijn. We weten van de leden van het Koninklijk Huis niet eens precies wat er uit de post personele kosten betaald wordt. We weten wel wat er niet uit betaald wordt, want dat staat op de begroting, maar niet welke dingen er wel uit betaald worden. Dat is toch gek?

De heer Segers (ChristenUnie):
Het moet transparant, uitlegbaar en verdedigbaar zijn — dat moet de minister-president vooral doen — maar het heeft wel een grens. Wij vragen een familie om zich levenslang en ook nog eens generaties lang te committeren aan de nationale zaak en het publieke belang. Wij vragen van een heel jong meisje — tenzij mevrouw Voortman zegt: ik heb daar geen zin in — om zich te committeren aan het dienen van ons land. Dat is een grote, indringende en belangrijke vraag. Dat is een taak die de huidige koning en koningin met verve verrichten. Daar hoort een speciale regeling bij. We moeten dit niet eindeloos tot aan de kilometervergoeding aan toe vergelijken met mensen die vrijwillig toetreden tot een raad van bestuur of een raad van toezicht.

Ik vind dat de minister-president ervoor moet zorgen dat dit soort regelingen ook bij het verstrijken van de tijd voldoende politiek draagvlak hebben en houden, anders maakt hij het koningshuis kwetsbaar, nog los van het feit dat je vanuit het oogpunt van soberheid op zich opmerkingen kunt hebben over de hoogte van de toelage. In dezelfde lijn was ik verbaasd over de manier waarop de minister-president bij de persconferentie sprak over de veronderstelde belastingkorting die de koning zou krijgen en de wetenschap die de koning daarbij zou hebben. Ik snap dat hij de behoefte voelde om daarover te spreken, maar door zo frank en vrij te spreken over wat de koning wel en niet wist maakt de minister-president het wel heel kwetsbaar. Ik vind dat zorgelijk. Ik ben blij dat de minister-president nu nader onderzoek laat doen naar de afspraken die zijn gemaakt, om te kunnen beoordelen wat er precies aan de hand is. Dat lijkt mij inderdaad belangrijk.

Tot slot. Wat ons wellicht echt zou kunnen helpen is een kritische doorlichting van het stelsel van financiering dat alweer decennia oud is. Wat ons ook zou kunnen helpen is wat ik maar even een "nieuwe pacificatie" noem. Dat verlost ons van de incidenten rond een verbouwing, vergoedingen, koetsen, boten en huizen. Het helpt de koninklijke familie om te doen wat ze nu al zo geweldig doet, namelijk onze samenleving verbinden en ons land elders vertegenwoordigen.

De heer Van Raak (SP):
Wij spreken vandaag over het koningschap. Ik hoorde de VVD zeggen dat ze heel blij is met ons Koninklijk Huis en onze monarchie, omdat die belangrijk zijn voor de BV Nederland. Het is fantastisch dat alle staatsbezoeken ook altijd handelsmissies zijn. De minister-president vindt het altijd belangrijk om samen geld te verdienen in de hele wereld. Ik erger me daar een beetje aan. Ik ben benieuwd naar de opvatting van de heer Segers hierover. Ons Koninklijk Huis, onze koning, is toch meer dan het verlengstuk van het nationale bedrijfsleven? Koningschap is toch meer dan alleen geld verdienen? Voelt de heer Segers ook het ongemak dat ons Koninklijk Huis eigenlijk onderdeel is geworden van BV Nederland?

De heer Segers (ChristenUnie):
Ik voel het ongemak al bij de term "BV Nederland". Daar voel ik al ongemak bij. Wij zijn geen bv. Wij zijn geen handelsmissie. Wij zijn een rechtsgemeenschap. Wij zijn een samenleving. Wij hebben iets met elkaar. Dus mijn waarderende woorden over het koningshuis betroffen de rol die het speelt in onze samenleving, namelijk verbinden. Het verbindt ons met het verleden en met elkaar. Nieuwkomers identificeren zich heel snel met het koningshuis. Het is ook hun koning. Dit helpt nieuwkomers om zich echt Nederlander te gaan voelen. Wij zouden het zo nooit hebben uitgevonden, maar het functioneert in alle opzichten fantastisch. Ik ben er ongelooflijk dankbaar voor en ik heb het zelfs een zegen genoemd. De manier waarop wij de leden van het Koninklijk Huis kunnen inzetten ten dienste van de samenleving, moet niet controversieel zijn. Verbinden is niet controversieel. Meegaan met een handelsmissie en deuren openen die anders dicht blijven, vind ik ook niet controversieel. Ik ben het helemaal met de heer Van Raak eens dat dat niet het primaire doel van het Koninklijk Huis is. Als het Koninklijk Huis helpt om deuren die voor onze minister-president dicht blijven, te openen, tel ik ook in dat opzicht mijn zegeningen en vind ik het een prima toevoeging.

De heer Van Raak (SP):
Ik vind het moeilijk om te praten over de wijze waarop de koning zijn ceremoniële rol vervult, want het lukt niet om het daar met elkaar over eens te worden. Ik gun de koning ook heel veel ruimte om dit op een manier in te vullen die goed bij hem als persoon past. Maar de minister-president hoort natuurlijk wel wat regie te voeren en een helpende hand te bieden. Ik zie wel erg veel Rutte en VVD terug in het Koningshuis, omdat ik het gewoon plat vind. Altijd maar wordt er als volgt over het Koningshuis gepraat: het levert geld op en het opent deuren bij bedrijven. Als we een staatshoofd hebben, is dat natuurlijk veel meer. Ik zie dat de heer Segers het daarmee eens is. Ik ben ook benieuwd naar de opvatting van de minister-president. Hoe ziet hij het koningschap eigenlijk? Is dat het verlengstuk van het Nederlandse bedrijfsleven of is het toch wat meer? Ik hoor dat graag in zijn termijn.

De heer Segers (ChristenUnie):
Ik zie dit niet als een tegenstelling. Het verbinden van de samenleving en het helpen om deuren elders te openen gaan wat mij betreft hand in hand. Maar de primaire functie is wat ik als eerste en ook hier weer heb genoemd, namelijk dat het koningshuis een instituut van binding is in een soms heel verdeelde samenleving. Dat is de zegening die ik heb geteld. Dit staat niet op gespannen voet en ook is ook niet tegenstrijdig met een dienende functie in het openen van deuren in het buitenland. Dat is echter niet het primaire doel. Dat ben ik met de heer Van Raak eens.

Mevrouw Van der Burg (VVD):
Ik maak er bezwaar tegen dat er in dit debat heel selectief wordt geciteerd. Dat gebeurde nu weer. Ik ben heel duidelijk begonnen met het feit dat ons koningshuis een verbindende factor is. Daarnaast speelt het koningshuis een andere rol. Wij kunnen verschillen van mening over de bewoordingen in dat verband, maar laten wij dat vooral erkennen. Dit is niet de eerste keer dat in dit debat "belastingontwijking" wordt genoemd. Dat gebeurde net ook. Het leek net alsof mijn fractievoorzitter dat gezegd zou hebben, maar hij heeft gezegd: eerst de feiten op tafel en dan het oordeel. Uiteraard is de VVD tegen belastingontwijking.

De voorzitter:
U hebt uw punt gemaakt.

Voor meer informatie: www.tweedekamer.nl