Bron: Nederlands Dagblad

door Herman Veenhof

Vertegenwoordigers van christelijke politieke partijen in Europa hebben gisteren de Verklaring van Lakitelek onderschreven. Het document vermeldt uitgangspunten en doelen die de partijen verbinden. Zowel partijen als individuen kunnen zich bij de verklaring aansluiten. Het vergroot de kans op de vorming van een nieuwe christelijke fractie in het europarlement. De verkiezingen voor dat parlement vinden plaats in juni 2004. Inwoners van de nieuwe lidstaten van de Europese Unie nemen er dan voor het eerst aan deel.

De Verklaring van Lakitelek is genoemd naar het Hongaarse dorp waar het stuk werd opgesteld. De ondertekenaars hebben centrale christelijke waarden geformuleerd die ze in de 25 lidstaten van de unie willen nastreven. Het gaat onder meer om de integriteit van het leven, de rol van het gezin, sociale rechtvaardigheid en de gelijkwaardigheid van naties en mensen. Fundament is de Bijbel, als Woord van God, de christelijke waarden die daaruit voortvloeien en de 'cultureel-spirituele' tradities die daarop gestoeld zijn.

De Verklaring moet de vloer vormen onder praktische christelijke politiek op Europees niveau en voorkomen dat de partijen blijven hangen bij aparte issues of een politiek van eenzijdige belangenbehartiging.

,,Het stuk is ook bedoeld om de veranderde houding te illustreren die bijbelgetrouwe christenen innemen jegens Europa'', zeggen Herman Bouma en Gerard Geijtenbeek, vice-voorzitter en internationaal secretaris van de ChristenUnie. ,,Bij christenen in Nederland, maar ook elders in Europa, was er angst voor Europa, daarna scepsis en toen acceptatie van de feiten. Tenslotte komt binnenkort driekwart van onze wetgeving uit Brussel. Daar kun je je voor afsluiten, maar je kunt er ook actief op in spelen. Er is veel meer mogelijk dan we nu beseffen.''

Losweken
De ondertekenaars willen met het stuk de boer op om er meer Europese politici achter te krijgen. Drie politici in het Europees Parlement zijn nu actief voor de ChristenUnie-SGP: Hans Blokland, Rijk van Dam en Bas Belder. Ze zitten er tamelijk ongemakkelijk in de groep Europese Democratie in Diversiteit, met acht Fransen die voor jacht en natuur zijn, Denen, Britten en Ieren. De eerste prioriteit is, zegt Rijk van Dam, in het nieuwe parlement een christelijke groep te vormen. Dat kan pas met zestien leden uit minimaal vijf Europese landen.

Bouma oppert het losweken van behoudende christen-democratische parlementariërs uit de EVP, die niet altijd oog heeft voor echt bijbelse waarden en nogal wat kadaverdiscipline kent. ,,Misschien zijn er heel wat serieuze rooms-katholieke politici uit Zuid-Europa die zich bij ons beter thuis zouden voelen dan bij het pragmatisch conservatisme van de EVP. Je hebt meer vrienden dan je denkt.'' En ook onder Scandinavische europarlementsleden zitten bijbelgetrouwe christenen die over te halen moeten zijn.

De Verklaring van Lakitelek is echter in belangrijke mate gericht op de christelijke partijen uit de nieuwe lidstaten. ,,Estland krijgt zes en Letland tien zetels in het nieuwe parlement. En daar is de vorming en herbronning van christelijke partijen druk bezig'', zegt Rijk van Dam.

Een voorbeeld is de Eesti Kristlik Ráhvapartei (EKR); de Estse Christelijke Volkspartij scoorde weliswaar slechts anderhalf procent in eigen land, maar heeft intussen op plaatselijk niveau al tientallen raadszetels. De website van de partij citeert - in het Ests en Russisch - de tien geboden als 'beschermingsregels' voor een gezonde maatschappij. Peeter Vösu - hij werkt bij een christelijke omroep in het land - geeft aan dat de partij in de lift zit omdat echt op de mensen wordt ingegaan. Afzonderlijke partijleden hebben een van de veertien regio's van Estland 'geadopteerd'. Door aan te dringen op zorg voor de zwakken, naastenliefde jegens de grote Russische minderheid en mentale naast economische groei, valt de partij op. Niet door de macht van het getal, maar door zorgzaamheid in een land dat een halve eeuw een geestelijke woestijn was.

Appels en peren
Geijtenbeek gaat binnenkort naar Polen, waar drie christen-democratische partijen actief zijn, variërend van een beginnende getuigenisclub tot de invloedrijke Partij voor Recht en Rechtvaardigheid. Dat is de machine van de broers Lech en Jaroslaw Kaczynski, voortgekomen uit de rooms-katholieke dissidentie in de jaren tachtig. De partij scoort momenteel vijftien procent in de Poolse opiniepeilingen en levert de burgemeester van Warschau.

Aan de andere kant van het spectrum staat een Duitse splinter als de Partei Bibeltreuer Christen. Die club van Gerhard Heinzmann uit Karlsruhe gaat het vooral om getuigen, tegen abortus en voor een Groot-Israël. De partij spleet bijna over de kwestie of verkiezingsposters nu wel of geen bijbelteksten moesten hebben. ,,Gênant'', zegt Geijtenbeek.

Toch staat ze samen met de ChristenUnie onder de Verklaring van Lakitelek. Appels en peren, rijp en groen? ,,In zekere zin wel'', erkent Bouma. ,,Je kunt niet verwachten dat alle Europese christelijke partijen de Dordtse Leerregels kennen en beamen. We zoeken steun en samenwerking en dan moet je kijken naar wat verbindt en niet of de herkomst van een juiste kerk of geloofstype is. Dit is een start, het moet groeien.''

Jongeren
Geijtenbeek geeft aan dat naast de directe ondertekenaars van de Verklaring een groot aantal waarnemers, waaronder de SGP, ondertekenaar overwegen te worden. Daarom is een platform opgericht, de European Christian Political Movement. Opvallend aan de bijbehorende website www.ecpm.info is het grote aantal jongerenafdelingen van politieke partijen die deelnemen.

Prof.dr. Miklos Tomka vindt dat niet zo gek. Hij is socioloog aan de katholieke Peter Pasmany Universiteit in Boedapest en hield enkele grote enquêtes over geloof en welbevinden bij de burgers van het voormalige Oostblok. De resultaten daarvan lieten onder meer zien dat jongeren in Oost-Europa in groten getale willen geloven. In een staafdiagram laat Tomka zien dat het percentage jongeren in de nieuwe landen van de Europese Unie dat zegt God 'gevonden' te hebben, groter is dan het getal van hen die God 'verloren' zijn.

,,Daar is best een verklaring voor'', zegt de kwieke 'power-pointer' met een bas die kathedralen vullen kan. ,,Jullie in het Westen hadden een ononderbroken economische groei en een rustig maatschappelijk klimaat. Dat leidde evenwel tot consumentisme en ik-gerichtheid. Wij in het Oosten hadden na de oorlog dictaturen die de boel lamlegden. In 1989 volgde een plotselinge overgang, waarna alle zekerheden verdwenen en de maatschappij polariseerde. Wij zoeken onszelf nog als naties en moeten dan ook nog eens Europa in. Angst regeert, pessimisme heeft de overhand; dan zoek je houvast en jongeren herontdekken kerk en geloof.''

Hongaars huis
Nederlandse christenen voelen zich het beste thuis in Hongarije. De Verklaring is dan ook een vrucht van de samenwerking die ChristenUnie en het Hongaarse Magyar Demokráta Forum (MDF) al een aantal jaren hebben. Het MDF werd in 1987 in Lakitelek opgericht door Sándor Lezsak, 'in mijn eigen achtertuin'; het was de eerste christelijke partij in wat toen nog het Oostblok was.

Lakitelek, een dorp van 4000 zielen op 120 kilometer ten zuidoosten van Boedapest, staat model voor het nieuwe Europa. Het dorp begon in de elfde eeuw als klooster, bloeide vanwege de visserij in de Tisza, kweekte eeuwenlang abrikozen en perziken, Nu is de poesta leeg en zijn de meeste woningen vakantiehuisjes van Duitsers.

Met verdwenen boeren en de opkomst van het toerisme als melkkoe kijkt Lakitelek uit naar de Europese subsidiestroom. Toch zal de teleurstelling over Brussel snel komen, als de spoeling dun blijkt. Europa is onontkoombaar, maar geen garantie voor succes.

Dat weet de christelijke Hongaarse partij ook. Parlementslid László Szászfalvi zegt dat juist vanuit de nieuwe lidstaten is aangedrongen op het vermelden van christelijke waarden als fundament voor Europa. ,,Denk niet dat die race al gelopen is. Er volgt nog zoveel overleg voordat er een Europese Grondwet is; er kan nog van alles veranderen.''

Aan de andere kant heeft de Hongaar liever ,,dat christelijke waarden de hele Europese Unie doordesemen, dan dat er een of andere formele alinea in wordt gelijmd''.

Kerstening
Zijn partij - een mix van rooms-katholieke en protestantse politici - won in 1990 de verkiezingen en leverde premier Jozsef Antall, die vroeg stierf en nu nog wordt vereerd. Inmiddels is de MDF in het Hongaarse parlement voorbijgestreefd door Fidesz, meer conservatief dan christelijk. Die partij doet niet mee aan de Verklaring. Dat geldt wel voor de jongerenbeweging Fidelitas wel. ,,Die is voluit christelijk en heeft ook zeven zetels in het parlement.'', zegt een betrokkene, László Erhardt.

Hij geeft aan dat ChristenUnie en MDF hard werken aan kadervorming en training. In Tihany, een eilandje in het Balatonmeer, is een jongereninstituut voor politieke vorming gaan draaien. ,,Dat is de plek waar ruim duizend jaar geleden de kerstening van Hongarije begon.''