Er is volgens Rouvoet 'achterstallig onderhoud' nodig. Cultuurrelativisme heeft de afgelopen tijd het geloof in de waarden van de Westerse beschaving verzwakt. "Decennialang achterstallig onderhoud op dit punt heeft de Westerse cultuur kwetsbaar gemaakt. Cultuurrelativisme zorgt dat mensen nergens meer in geloven, het inspireert niet en biedt geen verweer tegen een groep nieuwkomers met een krachtige overtuiging", aldus Rouvoet. Dat verklaart ook dat sommige politieke stromingen nu de godsdienstvrijheid willen beperken, voor moslims alleen, of dat ze geloof en religie in het algemeen naar het privédomein willen verbannen. Dit zijn reacties uit angst, waarmee men het wezen van de rechtsstaat aantast.

Volgens de minister moeten de waarden van de rechtsstaat niet worden beperkt, maar juist met overtuiging worden overgedragen op nieuwe generaties. "Niet voor niets is het vak burgerschap op scholen belangrijk geworden, niet voor niets is er een canon van de vaderlandse geschiedenis gekomen, niet voor niets werkt het kabinet aan een Handvest voor Verantwoordelijk Burgerschap."

Wel waarschuwde Rouvoet voor een verkeerd gebruik van de term 'joods-christelijke beschaving', namelijk om minderheden met afwijkende overtuigingen buiten te sluiten. "Dat vormt feitelijk een belediging voor wezenlijke noties ervan, zoals verdraagzaamheid en naastenliefde."

Reactie partijleider Rouvoet bij aanbieding WI-islamstudie 'Voorwaarden voor Vrede', 26 oktober 2009 in Nieuwspoort, Den Haag

Dank aan het WI, dank aan Gert Jan Segers voor deze islamstudie. Waardering voor vele werk dat erin gestopt is, waardering ook voor de manier waarop hij het gesprek het afgelopen jaar heeft aangewakkerd door de veel publieke debatbijeenkomsten. Zodoende is achterban meegenomen en is het echt een partijstudie geworden.

Bovendien was het wat je noemt een 'goed gesprek'. Temidden van een gepolariseerd en gedeeltelijk vervuild debatklimaat doet het WI een gewaagde poging om  een scherpe maar opbouwende bijdrage te leveren.

Wat Gert Jan daarbij drijft schreef hij afgelopen week op in een column in het ND. Daarin stelde hij dat het sentiment van onbehagen rond de islam diep in de samenleving is gaan zitten, en dat hij 'eerder grote sociale onrust in dit land en een uiteenvallende samenleving dan een  spontane vrede' verwacht. Het gaat hem om de vrede in de samenleving, zoals de titel ook duidelijk maakt. In dat opzicht vind ik de studie typerend voor de ChristenUnie: het zoeken van vrede voor de samenleving behoort immers onze missie.

In diezelfde column reikte hij ook nog een oplossing aan, wat ik vermoedelijk als een vingerwijzing mag beschouwen voor de reactie die hij vandaag van mij verwacht, ik citeer: "politieke leiders van fatsoenlijke, democratische partijen moeten burgers laten zien dat ze doordrongen zijn van de ernst van het multiculturele drama. Kiezers zullen zich pas van Wilders afwenden als ze merken dat hun zorg door andere politici werkelijk serieus wordt genomen en als ze beseffen dat Wilders niet in staat is om een echte oplossing dichterbij te brengen."

Daar sta je dan als politiek leider van een fatsoenlijke democratische partij!

Een dag later gaven de kranten Segers nog gelijk ook: volgens het Sociaal Cultureel Planbureau neemt de polarisatie rond de PVV toe. Mensen voelen zich voor de keuze geplaatst: je bent voor of tegen de PVV, volgens directeur Paul Schnabel. Opmerkelijk was wat het Planbureau vond over de gronden voor de onvrede: "De argumenten voor de onvrede zijn vaak feitelijk nergens op gebaseerd".

Ik heb echter wel goed genoteerd dat de onvrede onder de aanhang van de ChristenUnie het laagst was. Dat zet de opdracht aan de politiek leider van deze partij om stem te geven aan de onvrede toch in een iets ander daglicht!

Maar dat terzijde. Ik wilde maar gewoon mijn eigen positie markeren. Daarna zal ik kort enkele kanttekeningen plaatsen bij de studie.

Als we constateren dat -zoals onder meer blijkt uit het SCP-onderzoek- dat het ongemak in onze samenleving oplaait rond de islam, dan zijn twee typen reacties denkbaar: exploitatie van de onvrede of de inzet voor de vrede. Ik kies principieel voor het laatste.  Mijn eigen positie vat ik samen in twee stellingen:

1. van nieuwkomers behoort een ondubbelzinnige keuze voor Nederlandse samenleving en rechtsstaat te worden geeist.

Dat is staand kabinetsbeleid. Op deze partijbijeenkomst mag ik er wel bij zeggen: dat is aanwijsbaar mede zo dankzij de ChristenUnie. In 2004 bracht de toenmalige ChristenUnie-fractie een integratienotitie 'Kiezen voor Nederland' uit. De lijn van deze notitie was helder: nieuwkomers dienen zich met innerlijke overtuiging te verbinden aan hun nieuwe thuisland. De ChristenUnie pleitte voor een verplichtender integratiebeleid, en verbond daaraan de eisen van beheersing van de Nederlandse taal en kennis van de Nederlandse geschiedenis en cultuur, staatkundige inrichting en wetgeving.

Een concreet voorstel uit deze notitie hiertoe was de invoering van een verklaring van verbondenheid. Dat voorstel haalde een Kamermeerderheid, kwam terecht in het Coalitieakkoord en is inmiddels verankerd in de Rijkswet op het Nederlanderschap.

Dat de ChristenUnie zich toen, maar ook al eerder, consistent stevig gepositioneerd heeft in het integratiedebat is tot op heden voor velen een goed bewaard geheim gebleven. De consequente lijn van onze partij verdient meer aandacht, en ik ben blij dat daarop dankzij de inititatieven van Gert Jan meer licht valt. Ook is het een goede zaak dat de Tweede Kamerfractie momenteel werkt aan een actualisering van het integratiestandpunt.

Ik voeg daar nog één opmerking aan toe. Een keuze voor Nederland impliceert ook een volledige acceptatie van godsdienstvrijheid, in de meest brede betekenis daarvan.

Mijn tweede stelling is evenzeer een consistente lijn binnen het ChristenUnie-gedachtengoed:

2. het slechtste wat wij kunnen doen richting nieuwkomers is -nadat wij hen tot bovengenoemde innerlijke verbondenheid met ons land hebben verplicht- de ruimte die de samenleving en de democratische rechtsstaat hen biedt gaan beperken uit angst voor islamisering.

Juist wie dat bepleit is in feite voor de islam gezwicht, of dat nu is door de vrijheid voor moslims alleen te beperken, of geloof en religie in het algemeen naar het privédomein te verbannen: in beide gevallen tast men het wezen van de rechtsstaat aan.

Het is een verkeerde reactie op iets anders, namelijk een verzwakt geloof in de Westerse beschaving, iets wat ik eerder heb aangeduid als een crisis in de publieke zaak. De publieke waarden van onze cultuur dienen innerlijk te worden gedragen door burgers. Decennialang achterstallig onderhoud op dit punt heeft de Westerse cultuur kwetsbaar gemaakt. Het vaak wat gemakzuchtige cultuurrelativisme, dat het oordeel of iets 'goed' of 'niet goed' is geheel tot een individuele kwestie maakt, is helaas tot in de haarvaten van onze samenleving doorgedrongen. Cultuurrelativisme zorgt dat mensen nergens meer in geloven, het inspireert niet en biedt geen verweer tegen een groep nieuwkomers met een krachtige overtuiging. Dan is angst een verklaarbare reactie op de groei van de islam. Maar het is de verkeerde reactie. Mijn stelling is dat we achterstallig onderhoud moeten plegen: de waarden van vrijheid, recht en solidariteit die onze beschaving kenmerken zijn immers geen rustige verworvenheden, maar moeten permanent worden verdedigd tegen de vijanden ervan, of dat nu extremisten met een bepaalde ideologie zijn of cynici die iedere overtuiging verdacht maken. De waarden van de rechtsstaat moeten met overtuiging worden overgedragen op nieuwe generaties. Niet voor niets is het vak burgerschap op scholen belangrijk geworden, niet voor niets is er een canon van de vaderlandse geschiedenis gekomen, niet voor niets werkt het kabinet aan een Handvest voor Verantwoordelijk Burgerschap. Segers' pleidooi voor de waarden van de rechtsstaat als een cultureel minimum sluit daar goed bij aan.

Hier past onmiddelijk een waarschuwing om misverstanden te voorkomen. De joods-christelijke beschaving is geen monocultuur, die minderheden met afwijkende overtuigingen buitensluit. Oppervlakkige versies van de joods-christelijke cultuur die gericht zijn op uitsluiten van minderheden vormen feitelijk een belediging voor wezenlijke noties ervan, zoals verdraagzaamheid en naastenliefde.

Tot zover is wat ik gezegd heb denk ik in hoge mate ondersteunend voor de lijn die ook is neergelegd in deze WI-studie. Tot slot daarom nog enkele kritische kanttekeningen bij de studie van Segers:

-de metaforen in het boek zijn niet altijd de mijne. De gebruikte term 'verbond' roept mijns inziens meer vragen op dan ze beantwoordt. Het achterliggend idee is goed (namelijk dat samenleving geen contract tussen losse individuen is, maar gemeenschap tussen mensen die duurzaam met elkaar verbonden zijn) maar misvattingen liggen op de loer: Trouw meende al dat Segers een verbond tussen christenen en moslims bepleitte, wat de seculieren de stuipen op het lijf zou jagen. Een ernstiger misvatting zou onder moslims zelf kunnen ontstaan: de term verbond suggereert immers dat de Nederlandse samenleving als partij met de moslims als wederpartij een verbond moet sluiten. Dit zou goed aansluiten bij de islamitische concepten van een situatie waarin de islamitische overheersing nog niet tot stand is gebracht. Nee, moslims behoren gewoon onderdeel uit te gaan maken van onze samenleving.

Een andere metafoor die Segers gebruikt is die van de 'Mayflower': ik vrees echt dat deze metafoor mank gaat. Met name omdat

de opvarenden van de Mayflower actief een keuze hebben gemaakt hun vaderland te verlaten en zich met de andere opvarenden hebben verbonden om een nieuw vaderland op te bouwen. Dit gaat niet op voor onze situatie, omdat de autochtone bewoners van Nederland er niet voor hebben gekozen om hun vaderland te verlaten. Zij hebben nieuwkomers binnen zien komen in het door henzelf gebouwde huis. Wat mij betreft is het beter om te spreken van 'huis in renovatie'  omdat dat de connotatie bevat van een reeds bestaand bouwwerk met bestaande huisregels, waar nieuwe bewoners bijkomen. Dat brengt weliswaar verandering mee, maar de oude en nieuwe bewoners hebben wel voort te bouwen op het bouwwerk dat er al ligt. Ook als sommige authentieke delen van het oude huis aan onderhoud toe zijn, zoals ik zojuist heb betoogd.

Nederland is dus als een huis in renovatie. Oudwoners en nieuwkomers hebben beide de plicht een steentje bij te dragen. Ook is het gesprek nodig over wat er binnen de oude huisregels mogelijk is, en wat er nodig is voor de handhaving daarvan. Het boek is een uitstekende en prikkelende bijdrage aan dat noodzakelijke gesprek, want het is zodanig geschreven dat het niet alleen voor leden van de ChristenUnie toegankelijk en waardevol is. Het is mijn oprechte wens dat het boek Voorstel voor vrede een waardevolle bijdrage zal blijken te zijn aan het bouwen aan vrede in onze samenleving.

Dank u wel.