Slob: ,,Ons land heeft een verleden om trots op te zijn, als het gaat om de omgang met religieuze- en etnische verscheidenheid. We hebben daarin een traditie die onder meer teruggaat tot de 16e eeuw, naar verdragen als de Pacificatie van Gent en de Unie van Utrecht. Andersdenkenden en vervolgden vonden door de geschiedenis heen steeds een veilig onderkomen in ons land. Kijkend naar die geschiedenis is het schrijnend dat er in onze tijd serieus voorstellen worden gedaan die erop neerkomen dat we onze langgekoesterde grondrechten aan bepaalde bevolkingsgroepen ontzeggen.''

Hieronder volgt de volledige tekst van zijn bijdrage aan de APB

Voorzitter,

Perspectief. Daar heeft een land in crisis behoefte aan. Perspectief dat de crisis bestreden kan worden. Perspectief dat het beter kan gaan, als we maar de juiste maatregelen nemen.

Het is aan ons, politici, om die weg met elkaar te zoeken en dat perspectief te bieden. Die eis moeten we elkaar stellen. We zitten hier niet om – zoals wel eens wordt gesuggereerd – onze zakken te vullen, maar om vanuit onze idealen en overtuigingen het goede te zoeken voor de burgers van ons land.

Natuurlijk moeten we het vandaag hebben over de investeringsbegroting van volgend jaar. Maar we mogen elkaar ook vragen wat de stip is aan de horizon waar we naartoe willen werken. Waar willen we zijn in het veelgenoemde jaar 2020.

De ChristenUnie heeft daar wel een beeld bij. Waar wij op willen koersen, dat is een samenleving die burgers of groepen niet uitsluit. Een samenleving ook met de kracht om in verantwoordelijkheid om te gaan met verschillen.

Waar wij op willen koersen, dat is een samenleving die mensen en organisaties ruimte biedt om zich op basis van hun levensovertuiging en idealen te verenigen en zich in te zetten voor onderwijs, welzijn, zorg en hulpverlening.

Het Nederland van 2020 waarop wij koersen, is een land dat zijn nationale schuld tot aanvaardbare proporties heeft teruggebracht.

Een land waar mensen zoveel mogelijk zelf in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien, en waar mannen en vrouwen hun keuzen kunnen maken om arbeid en zorg, werk en privé, baan en gezin te combineren.

Maar ook een land waar collectieve voorzieningen als onderwijs en zorg van hoge kwaliteit zijn.

Ons perspectief voor 2020, is dat de fiscus het maken van schulden niet langer stimuleert, maar spaarzin bevordert en het aflossen van schulden beloont.

Ons perspectief voor 2020 is een Nederland waar de minister Cramer van die tijd met een feestelijke handeling de laatste kolencentrale sluit.

Een Nederland waar de topbankiers van die tijd hun bonussen terugstorten als de prestaties tegenvallen.

Een land waar de televisiepresentatoren van die tijd hun werkplezier bij de publieke omroep niet zoeken in exorbitante salarissen, maar in goede kijkcijfers en een kwaliteitsproduct.

Een land waar mensen die niet in eigen kracht een bestaan kunnen opbouwen, steun en bescherming krijgen, binnen of buiten onze grenzen.

Een land waar burgers oog voor elkaar hebben en zich verantwoordelijk voelen voor hun leefomgeving. Voor hun eigen en andermans veiligheid.

Kortom, een land met een sociale en duurzame economie en een stabiele en betrokken samenleving.

Als ik dit beeld zo schets, besef ik heel goed dat dit perspectief in veel opzichten nog ver voor ons ligt. We hebben nu te maken met de grootste groeivertraging sinds de jaren dertig, en het vooruitzicht van meer dan 600.000 werklozen volgend jaar. Het aantal bedrijfsfaillissementen neemt toe, net als het aantal particulieren die diep in de schulden zitten. Na het bedrijfsleven en de overheid zullen ook burgers steeds meer gaan merken van de crisis. We zijn in zwaar weer terechtgekomen.

Nu staat het kabinet niet lijdzaam aan de kant. Er is ook in het afgelopen jaar leiderschap getoond. Zoals je dat mag verwachten van bestuurders die verantwoordelijkheid dragen. We kunnen ons echter geen terugval veroorloven. We moeten elkaar voortdurend scherp houden.

Ik dring daarom aan op onverwijlde uitvoering van het crisisakkoord dat voor de zomer is gesloten. Veel is in gang gezet, maar nog niet alles. Wat is de laatste stand van zaken?

Hoe staat het bijvoorbeeld met de uitvoering van de ‘morele agenda’ waarover het aanvullend beleidsakkoord rept? Niet omdat het zo mooi klinkt, maar omdat die morele agenda de basis moet leggen voor structurele veranderingen die nodig zijn, zoals: maatschappelijk verantwoord ondernemen, goed ondernemingsbestuur, versterkt toezicht en een afgewogen beloningsbeleid. Veranderingen die nodig zijn om werkelijk van een sociale en duurzame economie te kunnen spreken.

De ChristenUnie is zeer teleurgesteld in bankiers die denken dat ze weer kunnen terugvallen in oud gedrag. We zijn teleurgesteld in de uitkomst van de discussie over beloningsbeleid tijdens de financiële G20 top in Londen, ruim een week geleden. Complimenten aan minister Bos, omdat hij in Nederland wél vooruitgang weet te boeken. Maar dit is nog maar een eerste begin. Zo moet het convenant nu wel in wetgeving worden verankerd. En er is altijd meer mogelijk:

• Waarom voeren we bijvoorbeeld geen vormen van persoonlijke aansprakelijkheid in voor topbestuurders van banken?

• En waarom stellen we geen grens aan het eigen aandelenbezit van topbestuurders, zodat het najagen van oneigenlijke, persoonlijke belangen wordt voorkomen?

Er is méér mogelijk.

Al ruim een jaar roepen we dat we het moment van crisis moeten gebruiken om lessen te trekken. Minister-president Balkenende heeft daarover met zijn Duitse collega Merkel in maart van dit jaar het boeiende artikel ‘Op zoek naar duurzame globalisering’ gepubliceerd. Maar papier is geduldig. Hoe staat het nu met de uitwerking van die Duits-Nederlandse gedachten op internationaal niveau? Aan de zijde van de machtigste vrouw ter wereld moet er toch iets heel moois tot stand kunnen komen. Ik vraag dat ook omdat er voor onze premier volgende week een stoel is bijgezet bij de G20 top in Pittsburgh. Hoe schat u de kansen in van deze top? Als het gaat om nieuwe normen voor de banken. Maar ook als het gaat om armoedebestrijding, klimaatbeheersing en nieuwe energiebronnen?

Internationaal meedoen is prachtig. Laten we het nationale niveau niet vergeten. Dat is onze basis. Daar hebben we ook meer invloed op. Ook wij moeten lessen trekken en werken aan een economisch stelsel dat is gericht op een sociale en evenwichtige, duurzame groei. Dat kan de overheid niet alleen. Hoe betrekt u de samenleving daarbij?

De Tweede Kamer heeft, zoals u weet, op initiatief van de ChristenUnie, het kabinet ook gevraagd de samenleving in de breedte te betrekken bij het trekken van lessen uit de crisis en bij noodzakelijke hervormingen. Dat is om meer dan één reden belangrijk. Zo zullen burgers en instellingen meegenomen moeten worden bij het maken van de lastige, maar ook uitdagende afwegingen die voor ons liggen. Denk alleen al aan wat voor ons ligt in de vorm van een nadere reactie op de motie van mijn collega in de Eerste Kamer Schuurman, die steun kreeg van alle fracties in de senaat. We moeten toekomstverkenningen maken: over de aanpak van de financiële crisis, maar ook over de aanpak van de voedsel-, water-, energie- en grondstoffencrisis. Dat kan niet alleen ambtelijk. We moeten de discussie met de samenleving aan. Want niet alleen ráákt de schaarste aan voedsel, energie en grondstoffen de burger. Het is diezelfde burger die daar ook op kan inspelen. Hoe maakt u op dit punt uw ambitie waar, de positie van het maatschappelijk middenveld te versterken?

Gelukkig zit er ook veel denk- en wilskracht in de samenleving. Ik denk bijvoorbeeld aan een manifest dat mij recent werd aangeboden door een aantal betrokken jongeren, verenigd in het Aid&Trade Gilde, die zich zeer verantwoordelijk voelen voor de toekomst van ons land en de wereld en die ons aansporen om het momentum van de economische crisis aan te grijpen voor ingrijpende structuurwijzigingen. Ik zal zorgen dat dit manifest vandaag verder verspreid wordt.

In hun manifest vragen deze jongeren terecht aandacht voor de belangrijke klimaattop die in december in Kopenhagen gehouden wordt. Daar moet in de strijd tegen klimaatproblemen resultaat geboekt worden. De aanloop naar deze top ziet er, mede gelet op de financiële inzet van de Europese Commissie, zorgelijk uit. Het zou echter een geweldig brevet van onvermogen zijn als deze top mislukt. Wat gaat Nederland vanuit zijn verantwoordelijkheid doen om een zeperd te voorkomen, zo vraag ik de minister-president.

We waarderen overigens zijn recente tocht langs bouwputten in Nederland; vorige week nog een fotoshoot bij de A4 Midden Delfland. Wat ons betreft reist u nog even door. In december met minister Cramer mee naar Kopenhagen. Omdat het daar om het echie gaat, zoals oud-minister Winsemius terecht opmerkte. Beter kunnen we vanuit Nederland de noodzaak niet onderstrepen dat deze top écht moet slagen.

De internationale inzet van Nederland is belangrijk, maar ook op milieugebied geldt: wat doen we op nationaal niveau? Welke conclusies trekt het kabinet uit de constatering van de Milieubalans dat als we zo doorgaan de Nederlandse klimaatdoelen voor 2020 niet worden gehaald? Wat betekent dit voor de budgetten voor duurzame vervoersvormen, voor spoor- en vaarwegen? Afgelopen jaar bleek er een grote onderbesteding van budgetten voor spoor: 600 miljoen bleef in 2008 op de plank ligen. Ik heb daar bij het verantwoordingsdebat ook al aandacht voor gevraagd. Het kabinet is gekomen met een versnellingspakket van 140 miljoen. Prima, maar is de onderbesteding nu ook weggewerkt? De geraamde uitgaven voor spooronderhoud in 2010 gaan 500 miljoen omhoog. Toch is er nog onrust bij de spooraannemers. Heeft ProRail zijn zaakjes nu echt op orde? Juist in de huidige economische crisis moet het beschikbare geld worden geïnvesteerd, en voorkomen moet worden dat gespecialiseerde spoorbouwvakkers ontslagen worden.

Het doet ons goed, te lezen dat het kabinet verantwoordelijkheid voelt en ook wil nemen voor de jaren tussen nu en 2020. Het crisisakkoord liet dat al zien: deze coalitie wil meer dan ‘de rit uitzitten’ tot 2011. Het kabinet wil nu reeds over de korte-termijnperikelen heen kijken en een ‘heroverweging’ opmaken voor de langere termijn. De ChristenUnie geeft het kabinet graag de ruimte om daarmee aan de slag te gaan. Het zou weglopen voor verantwoordelijkheid zijn, als dit nu niet werd opgepakt. Mijn fractie vraagt wel om zorgvuldigheid in dit proces. En laten we waken voor een simpele aanpak: niet gewoon met het rode potlood door de boeken. Ook moet deze exercitie niet verlammend gaan werken. Het land moet niet op slot.

De eerste invulling van de heroverweging zou in 2011 al kunnen beginnen. Voor dat jaar heeft het kabinet al voor de zomer 1,8 miljard aan bezuinigingen ingeboekt. Wel met de restrictie dat we de invulling laten afhangen van de stand van de economie van dat moment. We gaan de crisis niet verdiepen door nu al te bezuinigen. Maar we gaan ook niet langer wachten dan strikt noodzakelijk is.

Als we de weg omhoog te pakken hebben, kennen wij geen taboes. Ik weet dat dit inmiddels als een cliché overkomt, maar toch: ik zou willen dat de oppositiepartijen wat minder taboes kenden, er zijn er al weer heel wat voorbij gekomen de afgelopen 24 uur.

Wat ons betreft is er ruimte voor ingrijpende bezuinigingen, maar óók voor een rechtvaardige lastenverzwaring. Maar bovenal moet de richting goed zijn en het pakket veelomvattend.

De ambitie van het kabinet is slimmer, schoner, sterker, solidair en solide. Ik zeg in eigen woorden dat de heroverwegingen moeten bijdragen aan:

• rechtvaardige economische verhoudingen (sterkste schouders - zwaarste lasten; rekening niet alleen bij jongere generatie neerleggen)

• mogelijkheden voor iedereen om zelf inkomen te verwerven (mensen niet afschrijven)

• zorg voor de degene die dat – zowel in eigen land als daarbuiten - echt niet zelf kunnen (overheid als schild voor de zwakken)

• absolute voorrang voor duurzame investeringen.

Concreet betekent dit onder meer, ik doe maar een willekeurige greep, dat ook onderwerpen bespreekbaar zijn als:

• de aftrekbaarheid van de hypotheekrente (om te beginnen de aflossingsvrije hypotheken). Niet het zo hoog mogelijk houden van de aftrekbare rente, maar het aflossen van schuld verdient ondersteuning;

• samenvoeging van ministeries (wat is de meerwaarde van EZ?);

• een crisis- en hersteltax in de geest van de Duitse eenheidsbelasting;

• sanering van de enorme wirwar van innovatiesubsidies bij zowel OCW als EZ;

• vereenvoudiging van het toeslagendoolhof;

• het weer opnieuw invoeren van de ww-premie voor werknemers (dat staat nu structureel op nul in de boeken)

• waarborging van het stelselmatig vervangen van vuile energie door duurzame energie.

De te maken keuzes moeten allemaal in het teken staan van onze doelstelling om te komen tot een sociale en duurzame economie. Graag horen we van de MP hoe hij de Tweede Kamer bij dit ingrijpende proces wil betrekken.

Een stabiel en betrokken Nederland zal moeten blijven bijdragen aan rechtvaardige verhoudingen wereldwijd. Via ontwikkelingssamenwerking. Via initiatieven als het mensenrechtenfonds, dat wat ons betreft ook wordt ingezet ter vermindering van religieus geweld in landen als Indonesië en India. Maar ook via vredesmissies, zoals nu in Uruzgan. Nederland neemt hier verantwoordelijkheid. Diep respect en grote waardering voor de inzet van onze mannen en vrouwen in dit gebied. We realiseren ons in deze dagen eens te meer dat hun inzet niet zonder gevaar is.

Onze internationale inzet is van belang. Ook ons welzijn, onze veiligheid, is daarmee gediend. Dat brengt me ook tot een aantal opmerkingen over veiligheid in ons eigen land. Goed nieuws vorige week dat het kabinet de overlast van coffeeshops en drugswinkels verder gaat aanpakken. Chapeau ook aan een gemeente als Roosendaal. Graag willen wij ook voortgang zien in het aanpakken van coffeeshops in de nabijheid van scholen. Er zijn gemeenten die daar op z’n zachtst gezegd geen haast mee maken, of meldingen van handel nabij schoolpleinen niet serieus nemen.

Veiligheid is alleen mogelijk als een overheid kan steunen op betrokken burgers en als burgers zich gesteund weten door politie en justitie. Daarom is het zo belangrijk dat – ook in tijd van bezuinigen - de politie operationeel op sterkte blijft en we blijven investeren in de buurten om overlast en verloedering tegen te gaan. Daarom is het ook belangrijk dat het door de ChristenUnie gepropageerde Burgernet een groot succes is. Kunnen we een snelle landelijk invoering tegemoet zien?

Voorzitter, de recente gebeurtenissen op het strand bij Hoek van Holland stellen ons voor veel vragen. Is het normaal dat er ME nodig is om veiligheid te creëren tijdens iets dat als een feest bedoeld is? Is het normaal dat we kennelijk wel weten wie de herrieschoppers en rotzooitrappers zijn, maar dat ze toch hun gang kunnen gaan? Ik vraag u in te gaan op wat voor ons een kernvraag is: moet zo’n feest per se doorgaan, als het zonder een ME-cordon niet gezellig blijft?

Er moet me nog iets van het hart. Dat heeft te maken te maken met de klimaatverandering, niet meteorologisch maar sociaal-cultureel, in ons land. Ons land heeft een verleden om trots op te zijn, als het gaat om de omgang met religieuze- en etnische verscheidenheid. We hebben daarin een traditie die onder meer teruggaat tot de 16e eeuw, naar verdragen als de Pacificatie van Gent en de Unie van Utrecht. Andersdenkenden en vervolgden vonden door de geschiedenis heen steeds een veilig onderkomen in ons land. Kijkend naar die geschiedenis is het schrijnend dat er in onze tijd serieus voorstellen worden gedaan die erop neerkomen dat we onze langgekoesterde grondrechten aan bepaalde bevolkingsgroepen ontzeggen. Het conservatisme is mijn geloofsrichting niet, maar deze breuk met de geschiedenis gaat mij zeer aan het hart.

Ook de opbouw van veel van onze collectieve voorzieningen, ik denk aan bijvoorbeeld het onderwijs, de gezondheidszorg en de reclassering, kent een rijke geschiedenis. Vaak voortkomend uit activiteiten van kerken die hun maatschappelijke taak serieus namen. Triest dat er nu in steden als Amsterdam en Haarlem door partijen als de VVD en SP herrie gemaakt wordt over christelijke organisaties die een jaren- en jarenlange traditie hebben op het gebied van hulpverlening, zoals het Scharlaken Koord, Youth for Christ, het Leger des Heils of De Hoop. Ze liggen onder vuur van de liberale meute, alleen maar omdat ze vasthouden aan de identiteitsgebonden basis van waaruit ze altijd gewerkt hebben. Ook de onverdraagzaamheid jegens deze organisaties is een breuk met de geschiedenis. Daarom vraag ik het kabinet: kunt u al die lokale en soms ook landelijke politici, die in de kramp schieten zodra ze een identiteitsgebonden instelling tegenkomen, eens wijzen op de recent uitgekomen publicatie van de VNG: Tweeluik religie en publiek domein. Dat is toch in alle opzichten een volstrekt redelijk verhaal.

Individuele vrijheidsrechten, ik zeg het nog maar eens, stellen niets voor wanneer zij niet ook als groep beleefd kunnen worden.

Tot slot: het is duidelijk dat we in velerlei opzicht een politiek zwaar jaar ingaan. Ik wens het kabinet en ons allen Gods onmisbare zegen toe bij het uitoefenen van onze verantwoordelijkheden.