Datum:            26 maart 2013

Mevrouw Schouten (ChristenUnie):

Voorzitter. Het is ongelooflijk wat er gebeurd is in de afgelopen maanden met deze minister. Een paar maanden geleden zat hij hier nog in ons midden, in de Tweede Kamer. Nu openen de buitenlandse journaals met zijn naam. Het toont eens te meer aan wat voor verantwoordelijke functie de minister heeft gekregen. Hoewel ik het niet altijd eens ben met het beleid dat hij voert, wil ik eerst zeggen dat ik respect heb voor de rust die hij deze dagen heeft bewaard. De laatste dagen hebben ook aangetoond dat zijn woorden op een goudschaaltje gewogen worden en hoe nauw het luistert wat de formuleringen zijn, niet zozeer van de minister van Financiën van Nederland, als wel van de voorzitter van de eurogroep. Dit is een kwetsbaar punt. Dat bleek toen het eerste steunplan naar buiten was gekomen om de kleine spaarders bij te laten dragen aan de redding van Cyprus en dat bleek gister, toen zijn uitspraken tot onduidelijkheid leidden over de vraag of het aanslaan van spaarders de nieuwe blauwdruk is geworden voor toekomstige reddingsoperaties.

De minister suggereert dat hij precies weet waar hij mee bezig is, of anders weet hij dat heel goed te camoufleren. Ik ga uit van het eerste, maar toch heb ik nog heel wat vragen over het steunplan dat nu voorligt. Waar doen wij het allemaal voor? Dat is voor mijn fractie de kernvraag van de steunverlening aan Cyprus en dat zou ook de kernvraag van dit debat moeten zijn.

Hebben we met het steunpakket vooral het Cypriotische belang gediend of heeft het met name tot doel om koste wat het kost de euro in zijn huidige vorm te behouden, wat de prijs ook mag zijn? De problemen van Cyprus waren al lang bekend: Russische witwaspraktijken, een topzware bankensector en ongezonde overheidsfinanciën. Met 0,2% van het Europees bbp leek Cyprus echter slechts een rimpel in de grote eurovijver. Dat rimpelingen tot grote golven kunnen uitgroeien, hebben wij de laatste dagen eens te meer gemerkt.

Het steunpakket voor Cyprus is echter meer dan zomaar een steunpakket. Er is een radicaal andere koers gekozen door spaarders boven de €100.000 mee te laten betalen aan de redding van het land. Hiermee zijn wij de Rubicon over. Laat ik vooropstellen dat ik de lijn van de minister steun: de rekening wordt eerst neergelegd waar het probleem is veroorzaakt. Nu is echter een vorm gekozen waarbij de precedentwerking als een wolk boven Europa hangt. Spaarders gaan twijfelen of hun geld nog wel veilig is. Dat is een risicovolle situatie. De vraag is ook óf de gekozen oplossing een precedent schept. Op dit punt is de minister onduidelijk. Enerzijds heeft hij gezegd dit als een model te zien voor andere landen; anderzijds heeft hij gezegd dat de situatie in Cyprus uniek is en een specifieke aanpak vergt. Sluit de minister wel of niet uit dat spaarders in nieuwe situaties ook moeten betalen? Misschien kan de minister helder aangeven wat hij gisteren met zijn uitspraken bedoelde.

Omtrent het voorliggende voorstel blijven veel vragen hangen. Hoe is het bedrag van 10 miljard bepaald? Welke analyse ligt aan dit bedrag ten grondslag? Ik ben maar zo vrij om te stellen dat die analyse er nauwelijks is. Er is hier een omgekeerde redenering gebruikt. 10 miljard is het maximum dat wij kunnen geven om de schuld houdbaar te houden, en daar trekken wij dan maar een streep, maar wat als het straks niet voldoende blijkt? De economie van Cyprus zal immers fors onder druk komen te staan. De kurk waar de economie aldaar op drijft, de bankensector, wordt immers geëlimineerd. Spaarders en bedrijven zijn hun geld deels kwijt. Wij kunnen wachten tot er Griekse toestanden ontstaan en er binnen de kortste keren weer meer geld nodig is. Ik vraag ook specifiek naar de uitspraak van staatssecretaris Weekers, vlak voordat hij het overleg met de eurogroep inging, dat er mogelijk nog meer geld voor Cyprus nodig was. Waarop doelde hij? Als ik de lijn van de eurogroep en het IMF volg, zou dit helemaal niet kunnen omdat de schuld dan onhoudbaar zou worden. Mijn concrete vraag is dan ook: geeft het kabinet aan dat de 10 miljard het maximum is en dat er geen extra lening naar Cyprus gaat, ook niet als die binnen afzienbare tijd gevraagd zou worden?

De twee grote banken worden niet geherkapitaliseerd, maar hoe zit het met de overige banken? En welk deel van de steunverlening is bedoeld voor het aanpakken van de overheidsschuld? Waarom is dit laatste bedrag niet lager geworden nu de twee grootste banken niet meer in aanmerking komen voor herkapitalisatie?

De strenge voorwaarden aan de steunverlening aan Cyprus hebben de sentimenten in Zuid-Europa opnieuw flink aangewakkerd. Het draagvlak voor de koers die de noordelijke landen varen, is niet groot, zeg ik eufemistisch. Het risico dat de EU door deze tweedeling implodeert, ligt op de loer. Wat zou er zijn gebeurd als er maandag geen deal was? Was het voor de minister een realistische optie dat Cyprus wel uit de euro zou treden? Ik vraag de minister in dit verband ook naar de uitvoering van de motie over het formuleren van condities voor uittreding uit de eurozone, die mijn fractie heeft ingediend. Deze condities moeten echt uitgewerkt worden voor het geval de problemen in andere landen niet meer met een steunprogramma zijn op te lossen. Dat probleem kan zich eerder aandienen dan wij vermoeden.

Ik rond af. De komende dagen en weken zal blijken hoe slecht Cyprus er werkelijk voor staat. Voor mijn factie is belangrijk dat Cyprus weer perspectief krijgt op herstel. Ik voorzie dat dit het eerste pakket is en dat er nog meer pakketten nodig zullen zijn. Ik startte met de vraag: waarom is Cyprus gered, omwille van het land zelf of omwille van de euro? Als dit laatste het geval is, vraag ik mij af of wij niet de conclusie moeten trekken dat de prijs hiervoor te hoog is geworden, in eerste instantie voor de Cyprioten, maar zeker ook voor de eurozone.

De heer Nijboer (PvdA):

Ik ben wel nieuwsgierig welke alternatieven mevrouw Schouten voor ogen had voor de redding van Cyprus, ook in het belang van Cyprus zelf, gegeven het feit dat de regering het er nu ook mee eens is.

Mevrouw Schouten (ChristenUnie):

Dat is altijd de wedervraag op het moment dat er een steunpakket ligt: wat is het alternatief? Ik constateer dat wij hier nauwelijks onderbouwing hebben voor het plan dat nu voorligt. Dat is mijn eerste probleem al. Er is gezegd: 10 miljard is de max en dat is het. Wat gebeurt er als er meer nodig is? Laten wij Cyprus dan wel vallen? Ik denk dat de heer Nijboer vraagt of wij Cyprus dan maar hadden moeten laten gaan. Ik constateer dat het een realistische optie is geweest. Als de president van Cyprus niet vijf minuten voordat de deadline afliep "ja" had gezegd, was dat ook gebeurd. En ja, misschien is het uiteindelijk voor de Cyprioten en voor de eurozone beter om Cyprus niet meer binnen de eurozone te houden. Ik heb de minister gevraagd hoe daarover is nagedacht in de eurogroep. Dat wil ik ook graag weten voor de beoordeling van dit pakket.

De heer Nijboer (PvdA):

Dat is duidelijk. Ik vind het terecht dat u vragen stelt, maar ik vraag u ook wat u ervan vindt. Ik deel de opinie dat ook Cyprus zelf beter af is met dit pakket, maar ik heb nog een andere vraag. U zei: worden spaarders in de toekomst nooit ontzien, geldt dat ook voor spaarders boven de €100.000? Waarvan had Cyprus het pakket dan moeten betalen? Er is immers alleen maar een financiële sector waarvan een bijdrage moet worden gevraagd. Er waren geen alternatieven. Of ziet u die nog? Hadden pensioenfondsen genationaliseerd moeten worden? Had er Russische betrokkenheid moeten zijn? U kunt niet alleen maar vragen stellen zonder zelf een alternatief te schetsen.

De voorzitter:

Ik neem aan dat u met "u" uw collega van de ChristenUnie bedoelt.

De heer Nijboer (PvdA):

Mevrouw Schouten via u, voorzitter.

Mevrouw Schouten (ChristenUnie):

De heer Nijboer suggereert dat ik in mijn tekst fors afstand heb genomen van de bijdrage van €100.000-plus. Dat is helemaal niet het geval. Ik constateer alleen dat er nu een wissel is omgezet en dat dit in het vervolg van belang is voor alle steunpakketten die straks eventueel nog nodig zijn voor andere landen. Ik hoop zeer van niet. In dit geval kan ik mij voorstellen dat er voor Cyprus voor deze weg is gekozen. Ik had er wel moeite mee dat de kleinere spaarders aangeslagen zouden worden; dat is volgens mij vorige week ook wel duidelijk geworden. Het probleem is nu dat getoond is dat die mogelijkheid er is. Dat werd wel de geest uit de fles en het hek van de dam genoemd. Ik heb dat als een grote inschattingsfout aangemerkt. Ook al is het uiteindelijk niet in het reddingspakket terechtgekomen, mensen kunnen nu toch onzekerheid ervaren over hun deposito's onder de €100.000. De heer Nijboer zal met mij weten hoe gevaarlijk dat kan zijn voor de bankensector.

Voor meer informatie: www.tweedekamer.nl.