Datum:            27 februari 2013

Mevrouw Schouten (ChristenUnie):

Voorzitter. Anderhalve week geleden presenteerde deze minister het plan om de winstafdracht van de Nederlandsche Bank te behouden in ruil voor een garantie voor de crisisgerelateerde risico's die fors zijn toegenomen. Toen ik dat bericht hoorde, dacht ik: is het nou een briljante vondst of is het nou een vorm van creatief boekhouden? We wilden er dan ook meer inzicht in krijgen. We vonden het ook belangrijk om, hoewel onder grote tijdsdruk, daarover een hoorzitting te organiseren. Ik ging met een open mind die hoorzitting in, want ik wilde mij ervan laten overtuigen dat het risico dat nu genomen wordt en dat op deze manier niet in de vorm van een voorziening wordt gemitigeerd, een verstandige keuze is. De eerlijkheid gebiedt echter te zeggen dat ik na die hoorzitting niet enthousiaster ben geworden over de vorm die nu is gekozen. Dat heeft te maken met een aantal punten.

Ten eerste betreft dat de vraag wat je doet met toegenomen risico's. En die risico's zijn fors toegenomen de afgelopen jaren. Ik noem het SMP-programma en de garanties aan de banken die zijn toegenomen. De vraag is dan of je daar meer geld voor opzij moet zetten om te zorgen dat je een buffer hebt opgebouwd mocht er in de loop van de tijd iets gebeuren. Of zeg je: we zien het wel op het moment dat het gebeurt? Vanuit het oogpunt van risicomanagement is het gebruikelijk om op dat moment een voorziening te treffen. Het is ook niet voor niets dat de ECB de mogelijkheid heeft gecreëerd dat er voorzieningen getroffen worden. In Europa hebben heel veel lidstaten dat laatste ook daadwerkelijk gedaan. Nederland is een van de enige landen die nu lijken te kiezen voor een ander model, namelijk: we gaan voor de garantie en we zien het wel. Wat doet dat met de reputatie van Nederland? Deze minister is namelijk ook voorzitter van de eurogroep. Als andere landen, zoals Italië, Spanje en wellicht ook Frankrijk, eveneens op deze manier hun begrotingstekort enigszins omlaag kunnen krijgen -- dat is hier toch ook punt van discussie want anders vraag ik mij af waarom de minister het nu zo snel door de Kamer wil krijgen -- zou mijn vraag zijn wat we daarvan hadden gevonden als we aan de andere kant van de discussie hadden gestaan. Dan hadden we gezegd dat die landen hun begrotingstekort oppoetsen. Zijn we dat nu zelf echter dan ook niet aan het doen? En belangrijker nog, wat doet dat met de reputatie van Nederland richting de lidstaten maar ook richting bijvoorbeeld de private financiers? Ik verneem daarop graag de reactie van de minister.

Dan de vraag over de 13,5 miljard. Dat is het risicoprofiel, zoals dat ook door de Nederlandsche Bank is berekend. Wij hebben geen inzicht in de manier waarop dat tot stand is gekomen. Daar is een model voor gehanteerd. Wij weten nu alleen dat het model is gepresenteerd. Kan de minister ook inzicht geven in de manier waarop men tot dat bedrag is gekomen? Is bijvoorbeeld elders nog getoetst of die risicoraming realistisch is?

Daarnaast is er het bedrag van 5,7 miljard aan extra garanties. Is dat voldoende? Ik denk dat dit niet het geval is als de crisis zich in alle hevigheid manifesteert. Tegelijkertijd gaan we nu wel één specifiek bedrag van 5,7 miljard opnemen als zijnde het crisisgerelateerde risico. Hoe komen we tot dat bedrag en wat gebeurt er op het moment dat de crisis toch groter wordt? Dan moet de Nederlandse Staat meer bij gaan passen. Heeft het dan zin om een garantie voor vijf jaar voor dat bedrag af te geven? Dat is dan uiteindelijk toch ook een wild guess, zou ik bijna zeggen. Ook hierover hoop ik meer informatie te krijgen, want het is voor ons nu erg moeilijk in te schatten of die bedragen voldoende zijn.

Een ander punt is de vraag waarom de buffer van de Nederlandsche Bank zelf niet eerst wordt aangesproken op het moment dat risico's zich manifesteren. De Nederlandsche Bank zegt: het is voor ons goed om te weten dat in één keer het gat wordt gedicht op het moment dat het risico zich voordoet. Ik snap dat wel vanuit het perspectief van de Nederlandsche Bank, en dat is ook een heel fijne zekerheid, maar als we spreken over staartrisico's mag ik toch hopen dat we eerst eens kijken wat bij de Nederlandsche Bank mogelijk is voordat er meteen gekeken wordt naar de Staat. Is in het overleg tussen de minister en de Nederlandsche Bank überhaupt over deze optie gesproken in plaats van het nu om te draaien en eerst naar de Staat te kijken en dan pas te kijken of er eventueel nog bepaalde buffers van de Nederlandsche Bank worden aangesproken?

Zijn er ook nog andere varianten op tafel geweest, bijvoorbeeld het langzaam ingroeien van de voorziening met daarnaast de garantie, die dan eventueel langzaam ook weer afloopt? Een aantal economen heeft die suggestie gedaan. Is daarover gesproken?

Ik heb ook een vraag over wat deze constructie doet bij de beoordeling van het begrotingstekort. Zoals gezegd, is Nederland één van de weinige landen die deze constructie straks waarschijnlijk zal kiezen. Daardoor is het op korte termijn wat gunstiger voor ons begrotingstekort. Maar ja, zal de heer Rehn daar niet doorheen prikken op het moment dat dat op tafel ligt? Zal hij niet zeggen: het is fijn dat u die winstafdracht heeft, maar u loopt uiteindelijk natuurlijk wel een risico en gaat u daar dan ook niet een soort afslag op toepassen?

Ik rond af. Ja, het is waar dat wij als Staat in het ultieme geval altijd de risico's dragen die zich bij de Nederlandsche Bank kunnen manifesteren. Maar het maakt voor mijn fractie wel degelijk verschil of je daar nu al rekening mee houdt, vanuit een soort prudent risicomanagement, of dat je denkt: we zien het wel op het moment dat het probleem zich gaat voordoen. Ook omdat het in deze jaren consequenties zal hebben voor ons begrotingstekort, hebben wij wel erg grote twijfels over deze constructie. Ik hoop dat de minister een gloedvol betoog kan houden om ons te overtuigen dat dit toch echt de beste oplossing is. Op dit moment heb ik daar een zwaar hoofd in.

Voor meer informatie: www.tweedekamer.nl.