Bijdrage Eppo Bruins aan een plenair debat met minister Hoekstra van Financiën en minister-president Rutte

Kamerstuknr. 31066

De heer Bruins (ChristenUnie):
Voorzitter. Bij zijn ontmoeting van gisteren benoemde de premier de kinderopvangtoeslagenaffaire tot een van de grootste tragedies van zijn periode als minister-president. Dat is een terechte erkenning van het leed dat waarschijnlijk vele duizenden ouders is aangedaan, ouders in het spitsuur van het leven, maar al te vaak balancerend op de rand van "net genoeg" en "net te veel noodzakelijke uitgaven". Dan is er een overheid die duizenden euro's per jaar terugeist, waardoor deze gezinnen over de rand werden geduwd naar een leven in het rood, niet alleen financieel, maar ook psychisch en relationeel. Het is goed dat minister-president Rutte en minister Hoekstra gisteren 250 ouders ontmoetten. Tegelijk zijn de problemen voor deze en andere ouders daarmee natuurlijk niet opgelost.

Ik neem aan dat beide bewindslieden het niet bij deze ene keer laten. Ik sluit me aan bij de woorden van mevrouw Lodders. Ook mijn oproep aan de premier en aan minister Hoekstra is: blijf betrokken, ook de komende tijd, en zet u in voor een snelle en rechtvaardige oplossing voor deze ouders. Ik wil graag weten hoe beide bewindspersonen daar concreet invulling aan gaan geven.

Voorzitter. We hebben een overbelaste Belastingdienst, een Belastingdienst die een overbelast belasting- en toeslagenstelsel in de lucht moet houden. Hoe gaat die opknipstrategie nou een oplossing van de uitvoeringsproblemen dichterbij brengen? Meer politici is in de regel geen oplossing voor problemen. Waarom wordt dan die knip in de opknipstrategie eigenlijk gemaakt tussen enerzijds Douane en Toeslagen en anderzijds Belastingen? Waarom niet tussen beleid en uitvoering? Dat lijkt mij logischer. Ik kan er nog wel in komen dat de ambtelijke top breder wordt, maar ik zou willen waarschuwen voor het daadwerkelijk ontvlechten van blauw, rood en groen, van Belastingen, Toeslagen en Douane. Daar zitten echt grote risico's aan. Sowieso is het onderscheid tussen innen en uitdelen kunstmatig. Ook bij de inning van belastingen wordt er op basis van voorlopige aanslagen veel geld uitgedeeld.

Zorgwekkender nog is de verstrengelde en verouderde ICT, met bijna 900 applicaties. Hoe wil je dat uit elkaar halen? Kan de Belastingdienst dat handelen met dezelfde bezetting, te veel mensen voor administratieve taken, de fiscalisten die met hun nieuwe camper naar de noorderzon vertrokken zijn en de software, hangend aan het zijden draadje van Fortran en Cobol? Ik vraag indringend aan de minister: kan de dienst dit aan? En belangrijker: brengt deze reorganisatie een oplossing en betere uitvoering dichterbij? Is "laten we weer eens gaan reorganiseren" niet een te plat en te makkelijk antwoord op de huidige problemen? Begrijp me goed, ik ben niet op voorhand tegen, maar ik heb wel grote zorgen, zeker met de vermalen mensen voor ogen, om wie het moet gaan. Ik heb het over de mensen die slachtoffer werden van het systeem.

Voorzitter. Bovendien snakken de mensen bij de Belastingdienst zelf naar ander leiderschap. Luister naar de werkvloer, luister naar wat er leeft. Managementinformatie is niet wat je ontvangt, maar wat je beluistert. De Belastingdienst is een organisatie met een heleboel slimme mensen, dus je kunt — nee, je moet — tegenspraak organiseren. Dit vergt om te beginnen empathisch leiderschap. Daar heeft het aan ontbroken, terwijl dat nodig is om goodwill op de werkvloer terug te krijgen. Waar gaat de minister die empathische leiders vandaan toveren? Ik doel op leiders die beseffen dat het bij de Belastingdienst uiteindelijk niet gaat om de opbrengst, maar om de handhaving van het recht, om een gezonde rechtscultuur. Dat vergt een zachte, menselijke linkerhand en een strenge, handhavende rechterhand tegelijk.

Voorzitter, tot slot. Terwijl er grote uitvoeringsproblemen zijn op te lossen, moet tegelijkertijd worden gewerkt aan een eenvoudiger en rechtvaardiger belastingstelsel zonder toeslagen. Inmiddels zijn we daar al tien jaar op aan het studeren, maar tot op heden zonder veel resultaat. Ik hoop dat de huidige uitvoeringscrisis bijdraagt aan het dichterbij brengen van de door mijn fractie zo gewenste belastingstelselherziening, zodat we een eenvoudig stelsel krijgen, waarin we rechtvaardig delen, rechtvaardig bijdragen en rechtvaardig sturen. Maar het grootste obstakel voor een belastingherziening lijkt de Belastingdienst zelf. Deze kan een belastingherziening niet aan. Dat werd door de Rekenkamer al geconstateerd in 2014. Ik ben bang dat het anno 2020 niet veel beter is. Hoe ziet de minister dat?

Dank u wel.

Meer informatie