De heer Voordewind (ChristenUnie): Voorzitter. Ik begin met het uitspreken van onze dankbaarheid voor het feit dat de drie militairen en ook de evacués weer veilig thuis zijn. Namens mijn fractie spreek ik ons respect uit voor de drie militairen die onder heel moeilijke omstandigheden hun werk hebben moeten doen.

            Defensie heeft een evacuatieactie uitgevoerd die risicovol was voor de levens van de drie militairen. Het advies van de MIVD kon niet op tijd worden gegeven en ook niet worden afgewacht, ook omdat de MIVD met onderbemensing zat vanwege de zondag. U weet, voorzitter, dat de ChristenUnie voorstander is van de zondag als rustdag, maar in sommige beroepen moet je nu eenmaal doorwerken op zondag.

            Ik ga door op de rol van de MIVD. Het advies van de MIVD wordt niet openbaar gemaakt, dus wij zullen nooit weten wat het advies is geweest. Wij weten wel dat er actie is ondernomen zonder het advies van de MIVD, dus zonder een risicoanalyse. Ik wil graag klip en klaar van de ministers weten, met name van de minister van Defensie, of dit tot de nieuwe procedure hoort, dus voordat er missies worden opgestart. Of zegt de minister dat dit echt een uitzondering is geweest en dat het bij de vaststaande procedure hoort om een MIVD-advies daarbij te betrekken, voordat ook maar welke evacuatiemissie of andere missies worden uitgevoerd? Kan de minister van Defensie hier klip en klaar antwoord op geven?

            Ik kom bij de vraag of de defensiestaf de MIVD er niet bij had moeten betrekken. De defensiestaf had ook een belletje kunnen geven. Het voormalige hoofd van de MIVD heeft dat ook gesuggereerd. Als de defensiestaf dat belletje wel had gegeven, uit eigen overweging, dan had de MIVD meteen opgeschaald, zoals het voormalige hoofd dat in de media heeft verklaard. Dan was beeldmateriaal, dan waren luchtfoto's, en dan was internetverkeer met locals en informatie van zusterorganisaties sneller en mogelijk misschien op tijd beschikbaar geweest.

            Dan een opmerking over de houding van de minister. Anderen hebben daar ook aan gerefereerd. De minister zegt over het niet afwachten van het MIVD-advies: "Maar dat zou toch niet relevant zijn geweest." Die opmerking valt bij de ChristenUnie echt verkeerd en in de categorie Eens maar nooit weer. Een minister hoort voor al zijn manschappen te staan.

            Dan de alternatieve vluchtroutes. De ingenieur heeft zelf aangegeven dat hij in eerste instantie niet de wens had om geëvacueerd te worden. Er waren misschien nog andere mogelijkheden. Er was eventueel nog een evacuatieteam vanuit Tripoli onderweg. Er zou een Bosnisch vliegtuig zijn geweest, maar daar hebben wij nog geen concrete informatie over, althans ik heb de laatste berichten van de minister nog niet gezien. Ik moet het met de informatie doen die beschikbaar was tot het moment van het debat. De Tromp heeft besloten de haven van Sirte niet binnen te varen, terwijl wij van andere fregatten weten dat andere havens wel zijn binnengevaren. Waarom is er niet nagedacht over de alternatieven? Graag opheldering daarover.

Dan het lekken. Het blijft onduidelijk -- de ministers geven daar geen duidelijkheid over -- hoe het kwam dat die 30 man plotseling om de helikopter stond. Waar is het lek precies geweest? De ministers geven aan dat zij dit niet meer kunnen achterhalen, maar daarmee blijft zo'n lek boven deze missie hangen. Wij houden argwaan als het gaat om de volgende missies. Hoe kunnen wij de lekken voor de volgende keer dichten? Wij moeten er toch van uitgaan dat de informatie bij ons blijft en dat en de gepleegde communicatie, ook via de telefoonlijnen, niet wordt afgetapt?

            Het belangrijkste voor de ChristenUnie in dit debat is dat de ministers lessen trekken. Wij moeten ons niet opsluiten in deze casus. Het is cruciaal dat er lessen worden getrokken. Het kabinet heeft aangegeven dat het proces van lessons learned al is ingezet. Dat is prima, maar in dit debat wil ik duidelijkheid hebben over die lessen. Wij staan per slot van rekening aan de vooravond van twee nieuwe missies, Kunduz en de eventuele deelname aan de no-flyzone. Wij moeten nu al lessen trekken. Daar kunnen wij niet nog een paar weken of maanden mee wachten.

            Wij willen van de bewindslieden horen welke fouten er concreet zijn gemaakt en wat wij vanaf dit moment beter gaan doen.