Bijdrage Gert-Jan Segers aan een plenair debat met minister-president Rutte

22 juni 2021

Kamerstuknr. 21501-20

De heer Segers (ChristenUnie):
Dank, voorzitter. In aanloop naar de Europese top van 24 en 25 juni heb ik een aantal onderwerpen, covid, Europa als waardengemeenschap en migratie. Als eerste corona. Ook ik dank het kabinet voor het beschikbaar stellen van gratis testen. Dat was een wens van de Kamer en het kabinet brengt die tot uitvoering. Daar ben ik het kabinet erkentelijk voor. Ook ik vraag, in navolging van collega Piri en collega Van der Lee, om een reactie op de aangenomen motie-Piri, die vraagt om te kijken naar de Verenigde Staten en naar wat president Biden doet met het vrijgeven van patenten, zodat productie van het vaccin mogelijk wordt gemaakt, ook in landen waar het virus nog rondwaart en grote schade aanricht. Als dat helpt, help dan mee, ook in het vrijgeven van de patenten. Dat is mijn eerste punt.

Dan Europa als waardengemeenschap. In relatie tot Rusland komt het daarop aan. Het kabinet schrijft dat de EU gezamenlijk een vuist moet maken tegen Rusland daar waar het handelt in strijd met onze belangen of waarden. De heer Sjoerdsma heeft terecht gezegd dat we die people-to-peoplecontacten nodig hebben. Het is heel mooi als mensen hier komen en zien hoe een democratische rechtsstaat werkt. Dan kunnen we iets uitdragen van wat een democratie is. Maar soms moet je ook pal staan voor vrijheid en pal staan voor je waarden, bijvoorbeeld in relatie tot Wit-Rusland. Er is een pakket aan sancties afgesproken tegen Wit-Rusland. Maar ook hierin speelt Rusland een rol, bijvoorbeeld als het gaat om vliegtuigmaatschappijen die Wit-Rusland mijden. Die worden geweigerd door Rusland, dus Rusland speelt daarin een rol. Waar trekken we in dit opzicht een streep als het gaat om de verdediging van onze waarden in relatie tot Rusland?

Dan Turkije. Ik ben het eigenlijk wel met collega Piri eens. Zij zegt: "Nauwere samenwerking is mooi en aardig. Ik lees daar een paar warme zinnen over, maar dat kan toch nooit ten koste gaan van onze waarden? Dat kan toch nooit ten koste gaan van mensenrechten? Dat kan toch nooit ten koste gaan van journalisten die daar in de gevangenis zitten?" Het gaat om de fundamentele vrijheden van Europa als waardengemeenschap. Dus toch mijn vraag: wat betekent die intensivering? Is dat een poging tot goed nabuurschap, of staat het nog steeds in het teken, in de context van een mogelijk EU-lidmaatschap? Dat laatste zou ik buitengewoon onwenselijk vinden, want daar hebben wij niets te bieden, zeker niet in het licht van de schendingen van mensenrechten die nu gaande zijn.

Meneer de voorzitter. Een naburig land, Azerbeidzjan, schendt oorlogsrecht. We hebben daarover gesproken in het debat vorige week. Maar nu zou het speelschema van het EK ervoor kunnen zorgen dat wij terechtkomen in het stadion in Bakoe. Collega Van der Lee heeft het al onderstreept: een paar kilometer verderop worden Armeense soldaten krijgsgevangen gehouden. Het is de plek waar oorlogsrecht wordt geschonden. Het zou toch buitengewoon cynisch zijn als wij dan heel vrolijk met een vertegenwoordiging van onze regering daar op de tribune gaan zitten, terwijl daaromheen schendingen van mensenrechten plaatsvinden. Zou het niet heilzaam zijn om ook daar een streep te trekken?

Ik sluit me aan bij vragen over Hongarije. Er is vandaag een motie aangenomen van collega Dassen. Die is vorige week ingediend en nu aangenomen. Wij hebben daarvoor gestemd. Die kijkt naar inperkingen van vrijheden en schending van de democratische rechtsstaat. Als Europa een waardengemeenschap is — de minister-president heeft dat gezegd: het gaat niet alleen om economische samenwerking, maar het is ook een waardengemeenschap — zullen we ook onze eigen collega's in de Europese Unie daarop moeten aanspreken.

De heer Jasper van Dijk (SP):
Helemaal mee eens. De heer Segers begon ook over het Europees Kampioenschap. Zondag speelt Nederland in Boedapest, Hongarije. Wat vindt de heer Segers ervan als — in theorie, hoor, want ik weet helemaal niks van de planning — een afvaardiging van het kabinet of de Koning daar zou zitten, gezien alle ophef nu over de antihomowetgeving in Hongarije?

De heer Segers (ChristenUnie):
Dat is een vraag die ik mijzelf ook stelde. Er zit enig ongemak. Allereerst gaat het in Azerbeidzjan om een schending van oorlogsrecht, dus dat is echt een heel uitzonderlijke situatie. In de tweede plaats is Hongarije een mede-EU-lid. In die escalatie zullen we Hongarije moeten blijven aanspreken op de inperking van vrijheden en op beperking van de democratische rechtsstaat. We zien een ontwikkeling waarover we ons grote zorgen maken. Als ik ergens gevoelig voor ben, is dat de inperking van rechten van minderheden. En daar is sprake van in Hongarije. Moeten we Hongarije daar dus op aanspreken? Ja. Moet dat consequenties hebben? Ja. Dat kan dus nooit vrijblijvend zijn, maar of het in dit geval aanstaande zondag deze consequentie moet hebben, laat ik even een open vraag.

De heer Jasper van Dijk (SP):
Ik vind het juist argumenten om zondag zeer terughoudend te zijn. Het is zeer terecht dat we Hongarije aanspreken. Het is immers een medelidstaat van de Europese Unie, waar Nederland natuurlijk ook lid van is. Is het dan gepast als onze minister-president of onze Koning zondag feestend de overwinning van Nederland viert? Want dat we gaan winnen, staat natuurlijk vast; daarin heeft u een punt.

De heer Segers (ChristenUnie):
Ik vind dat een goede vraag. Laten we die vraag maar aan het kabinet stellen. Ik vind het evidenter bij de schending van oorlogsrecht, omdat het een extremere situatie is. Maar dit kan niet ongemerkt voorbijgaan.

Meneer de voorzitter, in alle ernst; daarop sprak u mij net ook aan. Ik kijk inderdaad buitengewoon ernstig de wereld in, terwijl ik het niet altijd ben. Maar toch, we hebben een aantal ernstige onderwerpen hier op tafel liggen, waaronder het Herstelfonds. Er ligt 5,6 miljard klaar. De collega's spraken de minister-president er al op aan. Ik ben bang dat wij mogelijk te laat zijn. Ik wil dus graag een reactie van de minister-president.

Er is opnieuw een motie van collega Dassen aangenomen die zegt: maak plannen klaar; zorg dat het klaarstaat. Collega Amhaouch had grootse en meeslepende plannen; we moesten groter denken. Misschien dat ik wat provinciaalser ben; dat zou zomaar kunnen. Ik dacht eerlijk gezegd aan heel mooie ov-verbindingen en een groot isolatieplan voor Nederlandse huizen, maar ik wil de dromen van collega Amhaouch niet verstoren. Op heel belangrijke punten, als het gaat om verduurzaming en het tegengaan van klimaatverandering, kunnen deze gelden worden ingezet en daarvoor moeten we ze ook inzetten.

Helemaal tot slot, meneer de voorzitter, migratie. Ook ik sluit me aan bij de vragen over de pushbacks, die toch heel zorgelijk zijn. Het is gewoon echt een schandvlek voor Europa, opnieuw als waardengemeenschap, wat er aan de rand van Europa plaatsvindt. Ook graag een reactie op die kwalijke praktijk.

Ik dank de voorzitter voor zijn buitengewoon vriendelijke geste om mij het woord te geven.