Voorzitter, het vorige Nederlandse EU-voorzitterschap was in 2004, aan de vooravond van het grondwettelijk verdrag, het latere Verdrag van Lissabon. De Europese Unie verkeerde destijds in een optimistische stemming. De Unie was net uitgebreid met 10 lidstaten en de eenwording van Europa leek binnen handbereik. Hoe anders staan we er nu voor. De solidariteit is ver te zoeken: Oost-Europese lidstaten komen in het verweer tegen de afspraken over de opvang van vluchtelingen, Italië en Griekenland komen hun toezeggingen over de hotspots niet na, de dreiging van een Brexit hangt als een donkere wolk boven ons…

Ondertussen gaat de Europese Commissie onder leiding van Juncker en Timmermans gewoon door met het integratieproces, zonder al te veel oog te hebben voor de democratische legitimering ervan: een verdieping van de EMU die moet leiden tot een politieke unie met bijbehorende overdracht van soevereiniteit en bevoegdheden; vernieuwde toetredingsonderhandelingen met Turkije, ondanks dat de Commissie zelf een significante achteruitgang van de vrijheid van meningsuiting constateert. De enige weg lijkt verdergaande integratie. De Britse historicus Mazower noemde het afgelopen zaterdag in het FD ‘star en dogmatisch’. Het maken van een stap opzij, laat staan terug, wordt, zo stelt hij, beschouwd als het openen van de doos van Pandora, het begin van het eind van Europa.

De vraag is welke rol Nederland, als een van de founding fathers, het komend jaar gaat spelen. Gaan we ons opstellen als een dienstbaar voorzitter die lopende trajecten verder gaat brengen en verder niet te veel kritische vragen stelt? Of durven we onze nek uit te steken, waar nodig een stap opzij te zetten, en niet klakkeloos mee te gaan in de integratieretoriek die Brussel in zijn greep heeft. Wanneer is het voorzitterschap voor het kabinet geslaagd, vraag ik de MP.

Dan de prioriteiten. Wat verwacht Nederland van Europa als banenmotor als we zelf er maar niet in slagen om de werkloosheid hier omlaag te krijgen? Het kabinet wil focussen op hoofdzaken, maar zijn we dan bereid meer Europa toe te laten waar Europa echt van toegevoegde waarde kan zijn? Gaat Nederland, de Europese Commissie en het Europees Parlement werkelijk steunen bij de aanpak van belastingontwijking, ook al liggen we zelf in de clinch met de Commissie over Starbucks? En gaat Nederland zich in het bijzonder sterk maken voor de herziening van het emissiehandelssysteem? In 2004 presenteerde Nederland een Haags Programma over asielbeleid, bestrijding van terrorisme, integratie en het beveiligen van de buitengrenzen van de EU. Hoe actueel anno nu! Komt er na 12 jaar een tweede Haags Programma?

Vluchtelingencrisis en aanpak terrorisme

Dat er iets ernstig mis is met de fundering van het huis Europa, merken we vooral aan de aanpak van de vluchtelingencrisis. Het Verenigd Koninkrijk en Denemarken willen hun voorbehoud niet prijs geven en Oost-Europese landen stappen naar de rechter om onder de herverdeling van vluchtelingen uit te komen. Van onderlinge solidariteit en gedeelde waarden is momenteel weinig te merken. Ook de afspraken die wel zijn gemaakt worden amper uitgevoerd. Zo komen de hotspots in Italië en Griekenland niet van de grond. Dus geen registratie, opvang of controle van de migranten die de EU binnenkomen. Migranten die geen recht hebben op bescherming, komen daarmee ook vrij gemakkelijk Europa binnen. Dat ondergraaft het draagvlak om vluchtelingen op te vangen nog verder. Welke maatregelen gaat dit kabinet als voorzitter nemen om af te dwingen dat die hotspots er ook daadwerkelijk komen?

Het bovenstaande heeft natuurlijk ook te maken met het idee van het kabinet om te komen tot een soort Mini-Schengen. Is dit plan nu weer van de baan nu Griekenland wel hulp accepteert?

De voortdurende dreiging van terrorisme vraagt om een effectieve en gecoördineerde bestrijding door betere grenscontroles en het delen van inlichtingentussen landen. Onlangs kon een Belgische medeplichtige van de aanslagen in Parijs die al was veroordeeld voor een ander vergrijp via Schiphol ontkomen naar Turkije. Zoiets mag niet gebeuren. Wat gaat het kabinet doen om de Europese samenwerking op dit punt te versterken?

Turkije

Het toetredingsproces van Turkije is een ander thema dat overduidelijk vreet aan de fundering van Europa. Het kabinet blijft flirten met een land wat überhaupt niet in de Europese Unie thuishoort. Vorige week heb ik hierover al mondelinge vragen gesteld aan de minister-president. Tot mijn spijt houdt het kabinet zich niet aan de aangenomen motie Voordewind/Van der Staaij waarin wordt verzocht Turkije niet de worst van toetreding voor te blijven houden om maar afspraken te kunnen maken over vluchtelingen. En wat gebeurde er vorige week zondag? Turkije harkt de visumliberalisatie binnen en de EU en Turkije gaan met ‘vernieuwde energie’ de toetredingsgesprekken aan. Geen woord over mensenrechtenschendingen en de schimmige rol die Turkije speelt in het Syrische conflict.

Is het kabinet als EU-voorzitter bereid er alles aan te doen om de grens van Turkije voor Ississtrijders gesloten te krijgen, desnoods door de Koerden in staat te stellen de geprens af te sluiten? Zou dit ook onderdeel kunnen uitmaken van de militaire inzet van NL in Syrie?

Pleit dit kabinet er in Eurooa nu voor om de 3 mrd on hold te zetten nu datTurkije 1300 vluchtelingen in de gevangenis heeft gezet en hen dreigt terug te syuren naar Syrië? Kan de minister bevestigen dat er geen cent aan Turkije wordt overgemaakt zolang de Turken zich schuldig blijven maken aan dergelijke fundamentele mensenrechtenschendingen? 

Etikettering Israël

Steeds meer landen (o.a. Duitsland, Hongarije, Griekenland) geven aan dat zij de richtsnoeren over de etiketteringsplicht voor producten uit de Westelijke Jordaanoever, Oost-Jeruzalem en de Golanhoogten afwijzen. Wat betekent dit voor het standpunt van het kabinet? Vindt de MP het ook niet discriminerend om alleen voor deze gebieden in Israël een dergelijke etiketteringsplicht op te leggen en niet voor andere gebieden die betwist worden?

Optioneel: TTIP

De ChristenUnie-fractie heeft grote bedenkingen bij TTIP. We hebben vraagtekens bij de meerwaarde, aangezien veel handelsbelemmeringen al zijn opgeruimd. We hebben vraagtekens bij het sociale en duurzame karakter van het verdrag, aangezien er meer zal worden geconcurreerd op arbeidsvoorwaarden, milieu en dierenwelzijn. We hebben ook grote vraagtekens bij het democratisch en rechtsstatelijk karakter. Heeft Nederland straks nog wel het 'recht om te reguleren' (right to regulate), of leidt dit tot gigantische schadevergoedingen die buiten het Nederlandse rechtssysteem om worden toegekend? 

Ik wil twee specifieke puntennoemen en vraag de MP hoe Nederland hier mee om zal gaan tijdens het voorzitterschap in 2016.

ISDS lijkt verleden tijd, en wordt vervangen door ICS. Maar doorstaat ICS dan wel de test? Ik wijs hierbij op de aangenomen motie Segers cs. Er mag geen afbreuk zijn van onze democratie en rechtsstaat. De ChristenUnie is niet overtuigd. ICS is een systeem dat boven ons eigen rechtssysteem functioneert. Terwijl de Nederlandse rechter een afweging zal maken op basis van alle Nederlandse en internationale wetgeving, is het de vraag hoe de afweging van zo'n arbitragecommissie plaatsvindt. Mijn fractie heeft daar echt grote moeite mee. Kan de MP mij uitleggen waarom een buitenlandse investeerder een voorkeursbehandeling verdient boven onze eigen inwoners en ondernemers? 

Mijn tweede punt gaat over de aangehouden motie van mijn collega Dik-Faber voor een 'carve out' voor klimaatafspraken. Deze week worden in Parijs hopelijk ambitieuze klimaatafspraken gemaakt. Wij pleiten voor het uitzonderen van deze afspraken bij investeringsarbitrage in TTIP, CETA en toekomstige verdragen. Is dat ook de inzet van het kabinet?

Afrondend voorzitter, het wordt een cruciaal half jaar voor Nederland. Gaat dit kabinet als voorzitter de huidige problemen ferm aanpakken zoals de terreurdreiging en het vluchtelingenvraagstuk of zet het in op onverantwoorde verdere uitbreiding en verbreding van Europa? De CU hoopt op gezond verstand en wenst het kabinet dat van harte toe.