“Eén op de tien huishoudens in Nederland kampt met problematische schulden. En het zijn allang niet meer alleen maar de mensen met lage inkomens die hiermee te maken hebben. De effectiviteit van de schuldhulpverlening is nog veel te laag en dit kabinet wil ook twintig miljoen gaan bezuinigen hierop. Kortom, het roer moet nu echt om”, stelt Kamerlid Ortega.

Deze week bespreekt de Tweede Kamer het wetsvoorstel van het kabinet voor gemeentelijke schuldhulp. “Dat is een lege huls. Het voorstel bevat vrijwel geen kwaliteitseisen en is veel te vrijblijvend”, aldus Ortega. “Dit is een uitgelezen kans om met de beperkte middelen die er zijn in te zetten op de hervorming van de schuldhulpverlening. Een doelgerichter stelsel moet sneller leiden tot een oplossing voor zowel de schuldenaar als de schuldeiser.”

Om de huidige problemen te doorbreken en nieuwe ontwikkelingen aan te kunnen is een paradigmawissel noodzakelijk. Hierbij zal het accent liggen op de eigen verantwoordelijkheid, preventie en integrale hulpverlening. Er moet een eenvoudig en doelgericht stelsel komen, waarmee de bureaucratie wordt verminderd. Dit zal leiden tot lagere uitvoeringskosten voor de overheid en vereenvoudiging van de schuldhulpregeling maakt integrale schuldhulpverlening tevens makkelijker. Zo worden mogelijkheden geopend voor een succesvollere schuldhulpverlening. Een betere effectiviteit van de schuldhulpverlening komt zowel de schuldeiser als de schuldenaar ten goede. In het bijzonder kan door een succesvollere aanpak ook de positie van minima die vaak te maken hebben met schulden worden versterkt.

Om de stap naar een betere schuldhulpverlening eindelijk te zetten hanteert de ChristenUnie de volgende uitgangspunten:

• De balans tussen schuldeiser en schuldenaar moet voorop staan. Stel het herstel centraal. De schuldenaar moet zich binnen de mogelijkheden maximaal inspannen om de gemaakte schulden alsnog af te lossen. Afspraken die worden gemaakt horen nagekomen te worden.
• Schuldeisers dienen oog te hebben voor het sociale aspect. Op het moment dat iemand naar vermogen gemaakte schulden aan het aflossen is, moet een schuldeiser niet op onverantwoorde wijze nog meer geld proberen terug te halen. Anders raakt de schuldenaar alleen maar dieper in de problemen.
• Breng de volledige wetgeving voor de schuldhulpverlening onder bij één ministerie onder een wet. De versnippering over de diverse departementen wordt dan ook opgelost.
• Focus op zelfregulering. De belasting op de rechtspraak moet worden verminderd. De schuldhulpverlening is nu te sterk georiënteerd op het wettelijke traject van de WSNP.
• Versterking van de minnelijke schuldhulpverlening door de schuldhulpverlening onder te brengen in één duidelijk systeem. Zo kan worden gezorgd voor een goede aansluiting tussen de minnelijke en wettelijke mogelijkheden, zonder bureaucratie en verspilling van kostbare tijd.
• Binnen de schuldhulpverlening moet maatwerk voorop staan, in plaats van een vaste periode van bijvoorbeeld 3 jaar zoals die nu wordt gehanteerd. De periode waarbinnen de schulden worden afgelost moet kunnen worden afgestemd op de situatie van de cliënt, een sneller traject voor aflossing moet mogelijk zijn.
• Brede toegankelijkheid van de schuldhulpverlening voor iedereen, bijvoorbeeld voor zelfstandige ondernemers. Streef naar een oplossing waarbij zoveel mogelijk waarde uit de onderneming wordt verzilverd.
• Om er voor te zorgen dat zowel de belangen van de schuldeiser als de schuldenaar goed behartigd worden, moet de schuldhulpverlening bij aparte organisaties liggen, en niet bijvoorbeeld bij de gerechtdeurwaarders. Zij behartigen de belangen van de schuldeiser.
• Voor de cliënt komt er keuzevrijheid uit de verschillende gecertificeerde schuldhulpverleners. Er moet werk worden gemaakt van de certificatie van schuldhulporganisaties. Via een wettelijk kader voor de kwaliteit van de schuldhulpverlening wordt toezicht mogelijk. Dit toezicht kan ook worden ondergebracht bij een bestaande organisatie. Zo zou onderzocht kunnen worden of de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) deze taak kan vervullen.
• In het minnelijke traject moet meer ruimte komen voor vrijwillige schuldhulporganisaties zijn. In plaats van de kijken naar de overheid, moet meer worden ingezet op de samenleving. Onderzoek naar de vrijwillige schuldhulpverlening in Lelystad laat zien dat de vrijwillige schuldhulpverlening efficiënt is. Zo levert elke 10 Eurocent die wordt geïnvesteerd een maatschappelijk rendement van 1 Euro op . Ook in de aanvullende zorg om meer in te zetten op preventie en nazorg kunnen vrijwilligers een waardevolle rol vervullen. Het Nibud en de ANBO benadrukken tevens de grote waarde van de vrijwilligers in de schuldhulpverlening. Via een motie zal de ChristenUnie tijdens het debat ook oproepen om de financiering aan vrijwillige schuldhulptrajecten voort te zetten. Eerder is hiervoor via een motie van Ortega vijf miljoen Euro vrijgemaakt. Dit was om de projecten op te zetten, maar nu moet er ook voor worden gezorgd dat de vrijwilligers verder kunnen gaan met hun goede werk. Ortega: “De inzet van goede vrijwilligers kan een oplossing zijn voor de geplande bezuinigingen en kan zelfs geld opleveren. Hiervoor moeten zij wel ondersteuning krijgen.”
• Voldoende middelen voor de schuldhulporganisaties, zoals beheersrekeningen die vrij van beslag dienen te zijn voor cliënten die in een schuldhulptraject zitten. Het moet worden voorkomen dat schuldhulptrajecten worden doorkruist doordat deurwaarders op elk conveniërend moment beslag kunnen leggen op de rekeningtegoeden.

Al deze uitgangspunten voor structurele herziening in de schuldhulpverlening zijn nog niet alles omvattend. Wel geeft het een goede richting aan om de huidige vastgelopen situatie te doorbreken. De gebrekkige effectiviteit, de complexiteit, het grote aantal schulden en de bezuinigingen maken een koerswijziging noodzakelijk. In deze notitie is hier een aanzet voor gegeven. Wat de ChristenUnie betreft wordt er werk gemaakt van een succesvollere schuldhulpverlening.