Twee vragen en antwoorden toegevoegd op 7 juli; direct naar de vragen en antwoorden van 7 juli

Peter van Dalen, lijsttrekker van ChristenUnie/SGP bij de Europese verkiezingen, is lid geworden van de nieuwe fractie van European Conservatives and Reformists (ECR). Tegelijk met de bekendmaking van deze stap (maandag 22 juni om 12.00 uur) bracht de SGP het bericht naar buiten dat ChristenUnie en SGP in Europa gescheiden verder gaan. Bas Belder (nummer twee op de ChristenUnie/SGP-lijst) was weliswaar de mogelijkheid voorgehouden om geallieerd lid (allied member) van de ECR te worden, maar dat vond zijn partij geen optie. Dus trekken de twee gekozen kandidaten van ChristenUnie/SGP in het nieuwe Europees Parlement gescheiden op. Kon dat nou echt niet anders? Enkele vragen en antwoorden.

Waarom heeft Peter van Dalen niet gewacht met aansluiting bij de ECR, totdat duidelijk was wat zijn collega Belder zou doen?

Omdat niemand hem dat gevraagd heeft. Reeds vele dagen van tevoren was intern bekend dat de ECR-fractie zich op 22 juni om 12.00 uur zou presenteren, en op dat moment bekend zou maken welke partijen zich bij haar hebben aangesloten. Noch Bas Belder, noch het SGP-bestuur heeft van Peter van Dalen en de ChristenUnie gevraagd zich (vooralsnog) niet bij de ECR aan te sluiten. Evenmin hebben Belder en zijn partijbestuur aangekondigd dat zij deze stap als een ‘breuk’, of als het ‘laten vallen van de SGP’ zouden opvatten. Integendeel: toen er voor Belder problemen opdoemden, heeft hij Van Dalen verzekerd van zijn begrip voor het besluit om zich al wél bij de ECR aan te sluiten.

Waarom is er niet verder gezocht naar een andere fractie, waarvan Van Dalen en Belder samen en gelijkwaardig lid zouden kunnen worden?

Omdat zo’n fractie er niet is. In de vorige zittingsperiode van het Europees Parlement waren de leden van ChristenUnie/SGP aangesloten bij de IND/DEM-groep, een technische samenwerking van partijen van zeer uiteenlopende signatuur en sommige van bedenkelijk allooi. Deze groep bestaat niet meer, en ChristenUnie/SGP hebben reeds vorig jaar besloten dat ze in deze nieuwe periode niet weer in zo’n obscure groep willen zitten. Aansluiting bij de Europese Volkspartij (EVP) is overwogen, maar ook dit was om diverse redenen niet aantrekkelijk en waarschijnlijk zelfs niet mogelijk. In goede harmonie en volledige eenstemmigheid en hebben Peter van Dalen en Bas Belder, gesteund door de besturen van ChristenUnie en SGP, de afgelopen weken besloten dat ze zich wilden aansluiten bij de nieuwe fractie van Europese Conservatieven en Hervormers.

Waarom moet ChristenUnie/SGP zich per se aansluiten bij een fractie; Van Dalen en Belder zijn toch hoe dan ook gekozen leden van het Europees Parlement?

Europarlementsleden die zich niet aansluiten bij een internationale fractie, kunnen in Brussel nauwelijks iets beginnen. Ze kunnen hun salaris opstrijken, maar hebben nauwelijks spreekrecht en kunnen niet in commissies en delegaties opereren en rapporteren. Wie als ‘niet aangeslotene’ in het Europees Parlement zit, kan vijf jaar op z’n handen zitten. Daarvoor heeft ChristenUnie/SGP niet het mandaat van 310.540 kiezers gekregen.

Wanneer werd duidelijk dat Belder geen lid in volle rechten kon worden van de ECR-fractie?

Donderdag 18 juni. De zaterdag daarvoor (13 juni) hadden de Britse conservatieven, initiatiefnemers tot de ECR-fractie, een toelichting gevraagd op het vrouwenstandpunt van de SGP. Aanvankelijk leek een verwijzing naar de in 2007 gewijzigde statuten van de SGP afdoende. Volgens deze nieuwe statuten zou er namelijk geen blokkade meer zijn voor vrouwen om in de naam van de SGP hun volledige politieke rechten (dat zijn het actief en passief kiesrecht) uit te oefenen. Toen de Britse gesprekspartners echter vroegen of de SGP nu ook gaat bevorderen dat haar vrouwelijke leden hun nieuw verworven rechten gaan benutten (bijvoorbeeld door zich verkiesbaar te stellen), werd hen duidelijk dat de SGP een Program van Beginselen heeft dat zich daartegen verzet. Daarin staat dat het ‘in strijd is met de roeping van de vrouw’ wanneer zij zitting neemt in een politiek orgaan. De Britse conservatieven constateerden een spanning tussen dit beginsel en de gewijzigde statuten, en besloten daarop dat zij zich niet officieel willen verbinden aan een partij met deze opvatting.

Wanneer wist Belder of hij ‘geallieerd lid’ van de ECR-fractie zou kunnen worden, en wat die lidmaatschapsvorm zou inhouden?

Tijdens de ontmoeting op 18 juni, toen duidelijk werd dat een SGP’er geen lid in volle rechten (full member) zou kunnen worden van de ECR-fractie, hebben de Britten direct de mogelijkheid van een geallieerd lidmaatschap (allied membership) geopperd. Zij kennen die vorm, omdat de Engelsen in de afgelopen parlementsperiode zelf geallieerd lid waren van de EVP-fractie. Over de invulling van deze lidmaatschapsvorm zou de nieuwe fractie kunnen beslissen zodra deze officieel gevormd en bijeengeroepen zou zijn. Dinsdag 23 juni kwam de ECR-fractie voor het eerst in Brussel bijeen. Daar zouden de fractieleden, onder wie Peter van Dalen, samen kunnen beslissen of zij Belder als geallieerd lid zouden willen toelaten. Dus juist door zelf toe te treden tot de ECR-fractie, zou Van Dalen zich er sterk voor kunnen maken dat zijn collega Belder zich als geallieerd lid bij de fractie zou kunnen aansluiten.

Kon de ChristenUnie niet eisen dat ook Bas Belder lid in volle rechten zou kunnen worden van de ECR-fractie, bijvoorbeeld door te dreigen dat anders ook Van Dalen zou afhaken?

De ChristenUnie/SGP is niet onmisbaar voor vorming van de nieuwe fractie; ook zonder ons heeft zij het vereiste aantal leden (minimaal 25) uit het vereiste aantal lidstaten (minimaal 7). Daar komt bij dat de ChristenUnie niet geroepen is om het vrouwenstandpunt van de SGP te verdedigen of de consequenties daarvan te dragen. 310.540 kiezers hebben hun stem aan de lijst ChristenUnie/SGP gegeven; dat deden zij niet om de gekozen kandidaten te zien verdwijnen in de woestijn van de ‘niet-aangeslotenen’ of in een samenraapsel van dubieuze partijen. Peter van Dalen kan in de ECR-fractie met maximale effectiviteit en zonder beperkende condities het ChristenUnie/SGP-programma uitdragen, en als geallieerd lid zou ook Bas Belder voluit voor dat programma kunnen gaan. Tot 22 juni 12.00 uur wees niets erop dat de SGP definitief voor die eer zou bedanken. Sterker nog, zelfs na dat tijdstip heeft SGP-voorzitter Kolijn richting de media nog de mogelijkheid opengehouden dat de SGP uiteindelijk geallieerd lid van de ECR-fractie zou worden.

Heeft de ChristenUnie zich wel echt ingespannen om Belder vast te houden?

Donderdagavond heeft André Rouvoet telefonisch contact gehad, op diens verzoek, met David Cameron, de partijleider van de Britse Conservatives. Cameron wilde zich ervan verzekeren dat aansluiting van de ChristenUnie bij de ECR gesteund werd door de partijleider. In dat gesprek heeft Rouvoet, ongevraagd, tevens gepleit voor een goede oplossing voor Bas Belder, met een beroep op diens kwaliteiten en verdiensten als Europarlementariër in de afgelopen tien jaar. In de dagen die volgden, tot zaterdagavond 20 juni, hebben Peter van Dalen en partijvoorzitter Peter Blokhuis in hun contacten met de SGP aangedrongen op de keuze voor een geallieerd ECR-lidmaatschap. Het antwoord van SGP-zijde was, dat zij mikten op een volwaardig lidmaatschap van de ECR. Dat zij de ChristenUnie haar toetreding tot de ECR kwalijk zouden nemen, lag dan ook niet in de rede en al evenmin in de lijn der verwachtingen.

Hebben ChristenUnie en SGP geen duidelijk afspraken gemaakt, voordat ze weer samen de verkiezingen ingingen? Een 'samen uit, samen thuis'-belofte bijvoorbeeld?

In de samenwerkingsovereenkomst die ChristenUnie en SGP sloten, staat dat de gekozen delegatie (Van Dalen en Belder dus) zal besluiten tot welke fractie ze toetreedt, in overleg met de beide partijbesturen. Dat besluit is feitelijk reeds genomen op 27 mei. Van Dalen en Belder en de beide partijvoorzitters tekenden toen een brief aan Timothy Kirkhope, waarnemend voorzitter van de ECR-fractie in oprichting, waarin ze om aansluiting vroegen. De keuze voor de ECR is dus gezamenlijk gemaakt en Peter van Dalen heeft zich - zonder enig protest van SGP-zijde vooraf - conform die gezamenlijke keuze bij de ECR-fractie aangesloten. Tot maandag 22 juni 12.00 uur was niet bekend dat Bas Belder van die keuze zou afwijken; sterker nog: hij bleef bij die keuze maar opteerde voor het full membership terwijl de ChristenUnie zich tot het uiterste inspande om een allied membership voor Belder uit het vuur te slepen.

(Toegevoegd 7 juli 2009)

Kon de SGP geen aansluiting krijgen bij de nieuwe fractie?

Voor aansluiting door de SGP was wel een mogelijkheid aanwezig. ChristenUnie en SGP hebben na grondig onderzoek bewust gekozen voor de nieuwe ECR-fractie. Dat is ook zo aan de Engelsen bericht. Onze voorstellen voor een verbeterde basisverklaring werden overgenomen en wij konden ons eigen profiel en eigen stemgedrag bepalen.

Medio juni komt het bericht van de Engelsen, dat ze serieuze vraagtekens hebben bij het vrouwenstandpunt van de SGP. Hierop verklaarde de SGP dat door de onlangs gewijzigde partijstatuten er geen blokkade meer is voor vrouwen om in naam van de SGP politiek actief te worden. De Britten vroegen overleg hierover. In dat gesprek bleef de positie van de vrouw bij de SGP het discussiepunt. Enerzijds zijn er die gewijzigde statuten, maar tegelijk bevat het ‘Program van Beginselen’ bepalingen die aangeven dat het in strijd is met de roeping van de vrouw, zitting te nemen in vertegenwoordigende politieke en bestuurlijke organen.

Die onduidelijkheid leidde tot onbegrip bij de Engelsen. Tegelijk gaven ze de route aan hoe er met de SGP uit te komen. In het ontwerp-fractiereglement van de ECR, dat wij reeds hadden ontvangen en bediscussieerd, wordt gesproken over een geassocieerd lidmaatschap. Partijen of individuele leden die wat meer afstand willen houden tot de fractie kunnen geassocieerd lid worden. Zij behouden het recht om aan de beraadslagingen van de fractie ten volle deel te nemen. Dit zou ook voor de SGP aantrekkelijk moeten zijn: geheel jezelf blijven en toch volledig mee kunnen doen aan het fractiewerk. Hierover wilden de Engelsen verder spreken maar die gesprekken wilde of kon de SGP helaas niet voeren: geplande gesprekken werden uiteindelijk afgezegd. Jammer!

Heeft de ChristenUnie niet te snel gehandeld?

Nee. Ten eerste hadden ChristenUnie en SGP al aangegeven zeer tevreden te zijn met de nieuwe fractie. Ten tweede was in samenspraak met vertegenwoordigers van ChristenUnie en SGP al in een vroegtijdig stadium de deadline voor de presentatie van de ECR-fractie vastgesteld op maandag 22 juni 12.00 uur. De ChristenUnie kon dit proces niet veranderen omdat men ons voor de oprichting van de nieuwe fractie getalsmatig niet nodig had. Er waren op dat moment al EP-leden uit 7 lidstaten aangemeld voor de nieuwe fractie, en de verwachting was dat er nog anderen uit 1 of 2 landen zouden volgen. Daarmee voldeed de fractie aan het vereiste, minimaal uit 7 lidstaten 25 leden te hebben. Ten derde: ieder alternatief ontbrak! Zowel toetreding tot de EVP als tot de IND/DEM was door beide partijbesturen afgewezen. En tenslotte: de route om er met de SGP uit te komen werd meteen aangegeven.

 
In de media:
Trouw: SGP en CU beëindigen Europese samenwerking 
Nederlands Dagblad: Breuk in Europese alliantie SGP en ChristenUnie
NOS: CU en SGP niet meer samen in Europa 
Reformatorisch Dagblad: CU en SGP in Europa uit elkaar
NRC: Breuk in Europese alliantie SGP en ChristenUnie
Nieuws.nl: SGP en CU beëindigen Europese samenwerking