Mijn relatie met ZOA-Vluchtelingenzorg is ontstaan vanwege de geldinzameling voor waterprojecten via Walk4Water. Vorige week heb ik daarover al geschreven. Met eigen ogen heb ik deze week kunnen zien dat het geld dat daarvoor is opgehaald een goede besteding heeft gekregen.

Het is voor ons nauwelijks voor te stellen wat voor situaties er ontstaan als er geen water beschikbaar is. De enkele keer dat het water bij ons is afgesloten overleven we wel. Vaak wordt het ook nog eens van te voren aangekondigd. In het kader van Walk4Water liepen we met jerrycans over de dijk tussen Lelystad en Enkhuizen. Om een idee te krijgen wat mensen in Afrika dagelijks mee maken.

En inderdaad, in Ethiopië heb ik honderden en honderden mensen (groot en klein) met jerrycans zien lopen. Altijd maar op zoek naar water. Grote afstanden worden ervoor afgelegd. Via een aantal gerichte projecten wordt geprobeerd in water te voorzien. Onder meer in het vluchtelingenkamp Hartisheik dat we bezocht hebben. Het waterproject dat daar zeer recent gerealiseerd was, was tot stand gekomen met financiële ondersteuning van rotary Vlaardingen. Voor in principe beperkte bedragen (circa 25.000 euro) kan er dan al heel veel gedaan worden. In Hartisheik was in mei de kindersterfte nog ongekend hoog. Dat is nu enorm teruggelopen. Ook vanwege de noodhulp die ZOA-Vluchtelingenzorg heeft geboden.

De problematiek in het vluchtelingenkamp Hartisheik was bijzonder. In dat kamp verblijven circa 14.000 zogenaamde 'intern ontheemden'. Dat zijn Ethiopiërs die door omstandigheden (o.a. droogte of geweld) in hun eigen land op de vlucht zijn geslagen. Omdat ze in eigen land verblijven, hebben ze niet de status van vluchteling. Daardoor hebben ze ook geen recht op voedsel, drinkwater en gezondheidszorg. Dat zorgt met name in perioden van grote droogte voor verschrikkelijke situaties. Veel van de vluchtelingen verblijft al bijna 10 jaar in Hartisheik.

Tijdens ons bezoek aan het kamp hebben we onder meer gesproken met 'de kampoudsten'. Een deel van hen zou graag weer terug willen naar de plaats waar ze vandaan komen. Dat is voor henzelf moeilijk te realiseren. Het zou mooi zijn als er hulp geboden wordt door middel van gerichte terugkeerprogramma's. Ik heb me voorgenomen daarover met minister Koenders van Ontwikkelingssamenwerking te spreken.

Waar ik het met hem zeker over moet hebben is de situatie in de kampen Lefe Isa en Sheddar. Lefe Isa is een relatief nieuw kamp (maart 2008 gestart). Hier bevinden zich vooral Somalische vluchtelingen. Inmiddels hebben zich er al circa 30.000 van hen zich in Lefe Isa gemeld. Vanwege de toestand in Somalië groeit de vluchtelingenstroom nog steeds. Inmiddels is zelfs besloten geen nieuwe vluchtelingen meer toe te laten. In Lefe Isa moeten de vluchtelingen eerst gescreened worden (zijn ze echt vluchteling of niet). Daarvoor is de UNHCR verantwoordelijk. Het tempo van screening ligt erg laag.

Op dit moment wachten nog 20.000 'vluchtelingen' op screening. Omdat ze nog geen status als vluchteling hebben (dat moet nog vastgesteld worden) hebben ook zij geen recht op voedsel, water en gezondheidszorg. Uit gesprekken met de autoriteiten is mij gebleken dat het screenen van het grote aantal mensen nog zeker tien maanden zal duren. Dat is echt onverantwoord. De situatie is nu al zeer schokkend. Ik zal minister Koenders vragen er bij de UNHCR op aan te dringen de capaciteit verder op te schroeven. Ook moet er noodhulp komen voor deze mensen. Als de droogte zich hier in de komende maanden ook verder doorzet, dan ontstaat er zonder meer een humanitaire ramp. Dat moet echt voorkomen worden.

Circa 6000 inmiddels geregistreerde vluchtelingen uit Lefe Isa zijn naar het nabijgelegen kamp Shedda gebracht. Ook daar zijn we geweest. Zij krijgen inmiddels al voedsel en water. De kwaliteit van het water was voor kinderen slecht, zo werd ons verteld. Ook was er nog geen sprake van gerichte gezondheidszorg. In deze kampen kwamen we veel oorlogsslachtoffers tegen. Mannen die benen miste, bijvoorbeeld. Goed om te zien dat rolstoelen van Unicef hen in staat stelde zich nog voort te bewegen.

Al met al ook zeer schrijnend wat we in Shedda en Lefe Isa hebben gezien. Toen we vrijdag in Addis Abbaba terug waren heb ik - in een onderhoud met de Nederlandse ambassadeur, de heer Hennekens - informatie over deze kampen kunnen geven. De ambassadeur kon op zijn beurt met zijn grote kennis over Afrika mij nog wat nadere informatie geven over de situatie in Somalië. Een verdeeld land dat al vele jaren voor veel problemen zorgt.

In het kamp Keberibeyha dat we dinsdag bezocht hebben, kwam ik vluchtelingen uit Somalië tegen die daar al achttien jaar (!) verbleven. Kinderen van zestien, zeventien jaar oud, die geboren en getogen waren in het kamp. Hun situatie was - zeker in vergelijking met de eerder genoemde kampen - goed. Er is voedsel, er is water, er is gezondheidszorg. Maar voor met name jongeren is de toekomst zeer onzeker. Het onderwijs stopt ook als ze vijftien zijn.  

Ik hoop mijn positie te gebruiken om aandacht te vragen voor hetgeen ik in de afgelopen week gezien heb. Met name de dreiging van een humanitaire ramp als de droogte de komende maanden zich doorzet, houdt me erg bezig en maakt me onrustig. Minister Koenders heeft zeer recent vijf miljoen euro beschikbaar gesteld voor de hoorn van Afrika, en met name ook voor Ethiopië. Het zou mooi zijn als een deel van het geld voor deze regio beschikbaar komt en er adequate hulp geboden wordt. Veel langer wachten is onverantwoord. Ik kan niet anders concluderen.