Er moet wat veranderen? Maar wat moeten we precies veranderen om het aantal transplantaties toe te laten nemen en de wachtlijsten weg te werken? Waar zetten we op in? De eerste vraag van Esmé Wiegman aan de minister is: zet u in op het verhogen van het aantal donorregistraties of op het aantal orgaantransplantaties? Maar om het aantal transplantaties te vergroten, moet er ook in het systeem wat veranderen. De ChristenUnie heeft daartoe eerder dit jaar voorstellen ingediend.
Mensen moeten niet tot een keuze gedwongen worden, maar mogen wel tot een keuze gedrongen worden wat ons betreft. Geen vrijblijvendheidheid dus, maar wel vrijwilligheid.

De ChristenUnie steunt de voornemens op het gebied van voorlichting gericht op kennis, attitude en gedrag. Maar de ChristenUnie wil meer. Maak van het huidige toestemmingssysteem een indringend keuzesysteem! Wat bedoelen we daarmee? De fractie was in 2005 bereid een grote stap te zetten. Dat heeft toen niet geleid tot steun van een Kamermeerderheid voor de door ons gewenste motie. Maar er is in de sfeer van voorlichting vervolgens wel het nodige gebeurd.
Opnieuw is de vraag ‘wat nu' aan de orde. Voor de ChristenUnie ligt het niet voor de hand om vérder te gaan dan in 2005 bij het steunen van de motie Kant cs is gebeurd. Geen ADR-stelsel zonder meer dus, wel een stelsel dat het risico op foutieve registraties hoegenaamd uitsluit, de rol van nabestaanden respecteert en recht doet aan de verschillende opvattingen die leven.

Nu de constatering is dat de onzekerheid groot is of er onder het ADR-systeem meer donoren kunnen komen dan onder het huidige systeem (met aanvullende maatregelen), acht de ChristenUnie het niet verantwoord het systeem te wijzigen in een ADR-systeem.
Simpelweg stellen dat met een keuze voor een ADR-systeem de overheid aantoont een bijdrage te willen leveren, vinden wij veel te kort door de bocht.

De ChristenUnie hecht aan het uitgangspunt dat bij het kiezen van een donorregistratiesysteem, het al dan niet zijn van donor, in de eerste plaats een zaak is van burgers onderling. Burgers zijn geen eigendom van de staat. Burgers staan in een relatie tot elkaar. Dat heeft tot gevolg dat nooit sprake kan en mag zijn van een dwingende keuze, opgelegd van overheidswege.

Een belangrijke vraag is hoe moet worden omgegaan met het fenomeen dat mensen niet of nog niet kúnnen kiezen - omdat ze ‘er nog niet uit zijn'. De ChristenUnie meent dat mensen het recht hebben de keuze om al dan niet als donor te worden geregistreerd, uit te stellen omdat ze nog niet tot een overtuigende en doorleefde afweging hebben kunnen komen.
Een in de ogen van de ChristenUniefractie verkiesbare tussenvariant zou zijn om bovenop de garanties tegen misregistratie die in 2005 zijn geformuleerd, tot een registratievorm te komen die mensen de mogelijkheid biedt de keuze te maken om (nog) niet te kiezen. Met de keuze voor deze middenweg worden mensen die zichzelf (nog) niet in staat achten om hierover een besluit te nemen, niet meegesleurd in een besluit.

De ChristenUnie wil dit indringend-keuze-systeem systeem, met de optie om nog geen keuze te maken, gepaard laten gaan met intensieve voorlichting en een regelmatige herinnering (bijvoorbeeld door de afdeling Burgerzaken van de Nederlandse gemeenten)
De ChristenUnie benadert ook het vraagstuk van orgaandonatie met het oog op bescherming van de zwakke. Anders gezegd: waar sprake is van nood, mag het nodige worden gevraagd om deze nood te lenigen. Waar orgaandonatie van wezenlijke betekenis is voor het verbeteren van de leefsituatie van ernstig zieken, mag daarom worden ingezet op verhoging van de bereidheid van potentiële donoren om inderdaad de keuze voor orgaandonatie te maken. Ook dan blijft overigens staan dat - omdat orgaandonatie zich afspeelt tussen burgers onderling - de overheid faciliterend optreedt, niet dwingend. Daarom steunt de ChristenUnie de koers van het Kabinet om een positieve boodschap te laten doorklinken dat orgaandonatie een goede zaak is en om te appelleren op onderlinge solidariteit

Onderscheidt de optie ‘ja, mits mijn nabestaanden instemmen' zich herkenbaar van de blijvende bestaande optie ‘ik laat de beslissing aan mijn nabestaanden'. Wordt dit onderscheid ook duidelijk als de vraag en keuze aan de nabestaanden wordt voorgelegd? Of is er sprake van een ‘verwaterde keuze' voor de nabestaanden die meer onduidelijkheid dan duidelijkheid schept?

De discussie moet niet blijven cirkelen rondom het systeem, terwijl er juist in de praktijk zo veel te veranderen en te verbeteren valt. De systeemdiscussie staat het antwoord in de weg op de vraag: welke dingen kunnen we doen die werkelijk effect hebben?

De ChristenUnie vraagt het Kabinet zich in te zetten voor:
1. informatie aan de nabestaanden. Waarom weigeren ze? Weten ze genoeg van procedures en wat het begrip hersendood betekent? Hoe ge je met nabestaanden om die een onmogelijke vraag op een onmogelijk moment krijgen?
2. het wegnemen van financiële en organisatorische drempels: uitname van organen moet goed ingebed worden in de structuur, behandel donorzorg als medische zorg, ondersteun mensen die willen doneren en daardoor een paar weken uit de running zijn financieel zodat inkomensverlies kan worden opgevangen.

Orgaandonatie steunt op basis van bereidwilligheid van de ene burger jegens de andere. Daarmee is veel gezegd, in ieder geval dat orgaandonatie belangeloos moet zijn. Orgaandonatie op basis van het principe ‘alleen als ik bereid ben te doneren, kan ik donatie van een ander ontvangen', of zelfs orgaandonatie omwille van concrete voordelen (bijvoorbeeld een lagere verzekeringspremie), wijst de ChristenUnie daarom af als onethisch.

De ChristenUnie vraagt om een indringend-keuze-systeem waarmee mensen indringender voor de keuze worden geplaatst zich al dan niet als donor te laten registreren. Dit laat evenwel onverlet dat de vrije keuze aan de mensen zelf blijft en dat dus orgaandonatie een zaak blijft tussen burgers onderling. Getypeerd als naastenliefde voor wie daar wel voor kiezen en dit als naastenliefde beleven. (Denk daarbij aan het motto van een Amerikaanse campagne: ‘Don't take your organs to heaven. We need them here.') Met blijvend respect voor diegenen die daar niet voor kiezen. Aan de vrijblijvendheid moet een einde komen! Aan de vrijwilligheid wat betreft de ChristenUnie echter niet.

Voor de notitie over orgaandonatie klikt u hier.