Het debat tussen Bos en Balkenende, vanavond op RTL4, geeft een versimpeld beeld van wat er te kiezen valt, menen André Rouvoet en Joël Voordewind.

Nieuwe polarisatie op grond van sympathie voor personen

Het wekelijkse persbericht van de Politieke Barometer begon onlangs met: ‘Nek-aan-nek race houdt stand. De PvdA of toch het CDA?’ Alsof er op 22 november niet meer te kiezen zou zijn. Bij parlementsverkiezingen in onze representatieve democratie is primair aan de orde welke partijen, machtsverhoudingen en standpunten de kiezer in de Kamer vertegenwoordigd wil zien. De suggestie van een ‘premierverkiezing’ doet afbreuk aan het democratische proces. Hoofdschuldigen zijn, naast de opiniepeilers, RTL, het CDA en de PvdA. RTL kan met een tweedebat naar Amerikaans voorbeeld via kunstmatig aangescherpte tegenstellingen tussen twee centrumkandidaten – die overigens ook prima met elkaar kunnen regeren – behapbaar entertainment brengen. CDA en PvdA maken het speelveld voor zichzelf overzichtelijker door daaraan mee te doen.

De ruimte voor nuance en debat neemt af en grote verschillen van mening moeten naar Amerikaans voorbeeld met zoethouders binnen de partij worden weggepoetst. Grote en kleine minderheden worden zo in media en politiek irrelevant gemaakt. De mening van de rest is niet meer belangrijk. Overzichtelijk en onderhoudend voor sommige media, maar een verlies voor een kwalitatieve democratie als de onze. Nederland kent (bewust) niet het systeem van de gekozen minister-president. Als we verder gaan op deze weg hollen we de positie van het parlement uit. De Nationale Conventie heeft er recent juist voor gepleit dat niet te doen.

Het zichtbaarst is deze ontwikkeling bij het door RTL4 vanavond uitgezonden tv-debat. Dat gaat, anders dan het lijsttrekkersdebat bij de Publieke Omroep, heel simpel om een debat tussen Balkenende en Bos. PvdA en CDA werken overigens graag mee aan deze versimpeling van het debat. Dat is hun goed recht en strategisch misschien wel slim. Heerlijk toch als je in de verkiezingsstrijd niet steeds in de gaten hoeft te houden, waar het gevaar nu weer vandaan komt. Maar intussen wordt de kiezer zo het echte debat en alle relevante argumenten onthouden. Je kunt het een vorm van kiezersbedrog noemen.

Het is de behoefte aan versimpeling, controverse en het schema van winnaar versus verliezer. Partijen gaan zich naar dat door de media gewenste beeld gedragen, en zo ontstaat een nieuwe vorm van polarisatie. Deze keer niet, als in de jaren zeventig van de vorige eeuw, op basis van standpunten, maar vooral op basis van sympathieën voor personen. Zoiets als ‘Politics on Ice’. Inhoudelijk zijn alle verschillen tussen de twee centrumkandidaten te overbruggen, maar het boeiende is om te zien hoe vaak de ‘sterren’ een misslag maken en onderuit gaan.

Ook voor de integratie van minderheden is de ‘premierverkiezing’ een slechte zaak. Nederland is vanouds een veelstromenland met tal van minderheden. Ons representatieve model is er op gericht de verscheidenheid aan meningen tot klinken te brengen. Islamieten worden wel aangemoedigd een eigen partij te beginnen, zodat hun mening ook in de Tweede Kamer kan worden besproken. We maken heel dit idee van representatie tot een lachertje, als we bij de verkiezingen ineens doen alsof er slechts een keuze uit twee is. Opnieuw zal men zich niet serieus genomen voelen in de migrantengemeenschap.

Over het gevolg van deze ontwikkeling voor de kloof tussen politiek en burger mogen we ons best zorgen maken. De Amerikaanse journalist Jonathan Rauch constateert dat in zo’n tweepartijensituatie politiek en cultuur zich wel van elkaar moeten vervreemden. Mensen ervaren immers zelf dat het spectrum breder is dan de gepresenteerde versimpeling. CDA, PvdA en RTL in een rol die zij zich mogelijk nog niet hebben gerealiseerd: oorzaak van een verdere verdieping van de kloof.

Ook de opiniepeilers doen met deze presentatie van uitkomsten af aan het karakter van de evenredige vertegenwoordiging. Erger, zij houden zo zelf ‘de titanenstrijd’ in de lucht en versterken die strijd zelfs. Een uiterst ongewenste rol voor opiniepeilers. Alles mag worden gepeild, maar je moet er als peiler voor waken de uitkomst van de peiling niet te beïnvloeden.

Ik hoop ook dat deze hooghartige en met betrekking tot de samenleving denigrerende trend van commerciële media en het politieke regentendom een forse tegenbeweging bij de Publieke Omroep en kranten op gang zal brengen. Alleen al om deze reden verdient ons stelsel, met omroepverenigingen die duidelijk maatschappelijk geworteld zijn, te worden gekoesterd.

De ChristenUnie zal waar dan ook laten zien dat er wel degelijk nog variaties zijn op wat de twee grote centrumdemocratische partijen te bieden hebben. De echt beslissende uitkomst op 22 november lijkt veel meer te zijn hoe groot de SP, GroenLinks en de ChristenUnie uit de stembusstrijd komen. Voor een aantal coalitieopties bepalen zij namelijk wie er premier wordt en welke richting Nederland op gaat.


André Rouvoet en Joël Voordewind (respectievelijk nr. 1 en nr. 4 van de kandidatenlijst van de ChristenUnie)


Bron: de Volkskrant, Forum