'Bouwen aan samenleving van hoop'
Speech Mirjam Bikker tijdens congres 23 november 2024
Vrienden van de ChristenUnie, wat een voorrecht om vandaag hier samen te zijn op ons congres. Ik zie vertrouwde frisse gezichten, maar ook nieuwe, frisse gezichten. Wat geweldig dat jullie er allemaal zijn!
Het feit dat jullie hier zijn, laat zien dat jullie hart klopt voor ons land, voor christelijke politiek en voor een betere wereld. Jullie verlangen om samen het goede te zoeken, drijft jullie, drijft ons. Vandaag staan we aan de vooravond van een bijzondere mijlpaal: 25 jaar ChristenUnie. En we zijn hier bij elkaar op een moment van politieke turbulentie in Den Haag, gekenmerkt door felle woorden en vaak harde opstellingen. Maar één ding blijft in alle hectiek voor onze club onveranderd: het diepe verlangen om Gods liefde te delen wat ons iedere dag ten diepste drijft!
Met onze partij, met ons team in Den Haag wil ik bouwen aan onze samenleving, dienstbaar zijn, staan voor vrijheid, voor een politiek van de hoop. Met de blik gericht op degene voor wie wij zo hard werken, op de publieke tribune in Den Haag komen elke dag de schoolklassen binnen. Maar ook buiten Den Haag weten we dathet niet om onszelf gaat. En dat doen we in het volle besef dat onze vrijheid, een kostbaar geschenk is, dat we ontvangen uit Gods genade en waar we ons verantwoordelijk weten om dat door te geven aan een volgende generatie. En ja, dat staat wat mij betreft nu ook echt op het spel. Want wat voor land zijn wij? En in wat voor land willen wij eigenlijk leven?
Wie zijn wij?
In de trein van Gouda (waar ik woon) naar het werk in de Tweede Kamer word ik bijna dagelijks aangesproken door mensen in de trein. Die gewoon ook op weg zijn naar hun werk in Den Haag, een dagje oppassen op kleinkinderen of studeren aan de Universiteit Leiden campus Den Haag. En ik merk in al die korte gesprekken dat de dynamiek van het afgelopen jaar, de grote woorden, het gedoe, ongenoegen geeft over de richting waar ons land en de politiek zich op dit moment heen beweegt. Er volg gelukkig ook bijna altijd een aanmoediging, zoals laatst nog: ‘Wat ben ik blij dat jullie kiezen voor respect, voor opbouwende krachten, niet voor al dat schelden.’
Als ik op zaterdag langs de lijn van het voetbalveld sta, dan gaat het in de rust niet anders. ‘ Ik wil je toch laten even laten weten…’ En dan praat je even langs het voetbalveld door, over wat we hopen.
Mensen verlangen naar een groter verhaal, naar een goede toekomst voor hun kinderen. Over wat ons samenbindt. Een richting waarnaar we onderweg zijn.
En juist vanuit die wetenschap doet het pijn om te zien dat de polarisatie van de afgelopen periode niet opbouwt, het land niet verenigt en mooier maakt. Helaas zie je dat niet alleen in Nederland, ook breder in Europa en Amerika. Het zijn nu steeds meer autocratische leiders die de polarisatie niet schuwen. Die met ronkende teksten aangeven dat problemen simpel zijn op te lossen. Maar als ze aan de knoppen van de macht zitten het nalaten echte oplossingen te zoeken, om vervolgens de middenklasse of de mensen in de marge geen enkele dienst bewijzen. De politiek van de flanken bouwt ons land niet op, maar breekt het af. En als ik dan terugdenk aan de korte gesprekken die ik bijna dagelijks in de trein heb, dan kan ik niet anders dan trots zijn op ons team in Den Haag en in het land. Dat wij in alle bescheidenheid met onze houding en woorden impact hebben.
Want wij staan in deze tijd als dragers van de christelijk sociale traditie. En als christelijke politiek iets bewezen heeft dan is het wel dat we met stevige waarden voluit in de tijd staan. Dat laat de nieuwe partijvisie ook zien. Bouwen met de voeten in de modder. De blijde boodschap van hoop die ons drijft is er niet alleen in de tijd van Augustinus, of Groen van Prinsterer, of Abraham Kuijper of Piet Jongeling. Nee, christelijk sociale politiek is toen en nu geworteld in het Evangelie, maar verstaat de tijd, bouwt vanuit die beginselen mee aan onze samenleving. Als we in de marge staan, als we in de schijnwerpers staan. Als we in de coalitie zitten, als we in de oppositie zitten. In de afgelopen 25 jaar hebben we bewezen telkens een partij te zijn met hart voor de samenleving. Wij kiezen voor het samenleven, kiezen voor gerechtigheid. Ons denken begint niet bij de staat, ons denken begint bij de samenleving. Dit vormt een fundamenteel verschil met de liberale, seculiere partijen. Waar zij sinds de Verlichting het denken vanuit een sociaal contract hebben omarmd – een contract dat de basis vormt voor een staat – kiest christelijk-sociale politiek voor het verbond, een sociaal verbond, dat de basis vormt voor een samenleving. Een sociaal contract draait om macht, terwijl een sociaal verbond draait om verantwoordelijkheid en gedeelde idealen.
Wij kiezen voor een politiek die begint bij die idealen: gerechtigheid, naastenliefde en de grote, kostbare vrijheid die we van onze hemelse Vader ontvangen. De vrijheden in onze Grondwet zijn geworteld in een rijke traditie, en we voelen het als onze roeping om deze door te geven aan onze kinderen.
En ja dat staat stevig onder druk.
Voor de ChristenUnie is het opkomende antisemitisme al jarenlang een zorgpunt, als een kanarie in de kolenmijn die waarschuwt voor een groter gevaar.. Want als de kleinste minderheid in je land niet meer veilig over straat kan, zegt dat alles over de staat van de samenleving. Ik herinner mij een gesprek met de bijna huilende moeder, die haar kinderen vroeg om hun kettinkje met een Davidsster niet zichtbaar te dragen. Ik denk terug aan het gesprek met de rabbijn die vertelde hoe zijn gemeenschap steeds kleiner en kleiner wordt. En ja, ik denk ook terug aan 7 november en de verschrikkelijke gebeurtenissen in Amsterdam, die het vertrouwen van de Joodse gemeenschap heeft laten knakten. En het kan niet gebeuren dat de kleinste minderheid in Nederland, met de geschiedenis die we met ons mee dragen, dat die niet veilig is. Dat de vrijheid voor hen anders is dan voor die van wie dan ook. Daarom zal de ChristenUnie altijd opstaan tegen antisemitisme!
We dragen allemaal een verantwoordelijkheid, sterker nog, dieper nog. Omdat elk mens geschapen is naar Gods beeld, omdat elk mens in vrijheid en gelijkheid tot bloei mag komen, dragen we de verantwoordelijkheid voor elke Nederlander om zich zo vrij en veilig te weten. En ik heb me kapot geschaamd dat meisjes met een hoofddoekje in Utrecht niet veilig over straat konden, dat hun hoofddoekje van hun hoofd werd getrokken. Vrijheid van godsdienst is niet vrijheid van een godsdienst voor een groep, maar voor iedereen. En dan dragen we vanuit de oppositie concrete plannen aan voor meer veiligheid, voor een stevige aanpak van antisemitisme, voor goed onderwijs. Toen ik gisteren de plannen van het kabinet las om het antisemitisme te bestrijden, las ik daar verschillende van onze voorstellen in terug die nu worden uitgevoerd. Met de VVD om sneller op te sporen en aan te pakken, meer aandacht voor herdenken en ook het Joods leven nu.
Met PvdA-GL om antisemitisme zwaarder te bestraffen. Met links en rechts geld voor Westerbork, kamp Amersfoort en de andere herinneringscentra.
De ChristenUnie wil met links en rechts werk maken dat Nederland waar de kleinste minderheid alle ruimte krijgt om in vrijheid en veilig te leven.
Een groter verhaal
De huidige politiek laat het na om grote verhalen te vertellen. In plaats daarvan kiest men te vaak voor chaos en bestuurlijk onvermogen. En laten we eerlijk zijn: wie in een coalitie gaat zitten met de PVV, moet niet verbaasd zijn als de PVV zich precies gedraagt zoals we haar al kennen. Als ChristenUnie willen we daar iets tegenover zetten: een groter verhaal. Een verhaal van hoop, niet van angst. Jonathan Sacks verwoordde het prachtig: “Samenlevingen worden gevormd door de woorden die we spreken, de verhalen die we vertellen en de waarden die we delen.” Vanuit die overtuiging willen wij bouwen aan de samenleving, een stip op de horizon zetten.
Wij werken aan een land waarin we omzien naar elkaar. Waar de economie ruimte biedt aan familiebedrijven en jonge starters eindelijk een huis kunnen vinden. Een land waar we goed zorgen voor de natuur en verantwoordelijkheid nemen voor de schepping. Onze politiek begint daar waar de samenleving is en kijkt vooruit. Hoopvol in een ongenadige tijd. Dat is het verhaal waar wij aan willen bouwen.
Politieke rol
In de oppositie hebben we als ChristenUnie een unieke positie. Dit kabinet is verdeeld, chaotisch en mist visie. We missen de samenleving in de plannen, er zijn hoofdlijnen, maar er is geen gedeelde koers. Dat werd de afgelopen weken weer pijnlijk zichtbaar. De ChristenUnie voert onder mijn leiding geen oppositie om het oppositie voeren. Nee. Wij willen bouwen aan de samenleving. Dus als plannen bijdragen, dan zullen we ze steunen. Als het de keuze is voor chaos. Dan stemmen we tegen. En waar het kan, zoeken we een meerderheid voor verbetering. Met Pieter en Don en ons mooie team werken we daar keihard aan. Gisteren werd nog duidelijk dat het loont, we zijn de oppositiepartij die de meeste moties, voorstellen voor verbetering, aangenomen krijgt. De ChristenUnie weet heel vaak meerderheden te vinden, een oppositiepartij die de mouwen opstroopt.
Deze houding wordt gewaardeerd. Dat merken we ook aan de nieuwe leden die zich de afgelopen tijd bij ons hebben aangemeld. In die motivaties om nu lid te worden klinkt een waardering voor onze toon, maar ook een urgentie dat de christelijke politiek juist in een verdeeld land verlang naar het brengen van rust, heelheid en verstandig beleid. In deze turbulentie valt onze rust en betrouwbaarheid op. Onze houding maakt verschil en loont politiek om echt wat voor elkaar te krijgen. Of het nu gaat om belastingmaatregelen of de giftenaftrek – mensen en ondernemers in staat stellen om te investeren in de samenleving, in goede doelen, van de reddingsmaatschappij tot de voedselbank. Het was oliedom van het kabinet om dat gat te slaan in het goede samenleven. En dan gaan we er tegenaan.
Ook bij andere onderwerpen – we werken samen om scherpe randen van beleid ten goede te keren. En als het kabinet wel belooft maar niet zal doen, dan herinneren we ze er stevig aan. Als je zegt voor het Noorden te kiezen, als je de Nedersaksenlijn en de Lelylijn in je plannen zet, maar geen geld reserveert, dan is het glashelder. Praatjes vullen geen gaatjes, dit kabinet mist de trein. Wij kiezen echt voor het Noorden.
Maar als plannen echt niet deugen, of de rechtstaat wordt aangetast laten we dat ook duidelijk merken. Een democratische rechtsstaat verdient onze bescherming. Het is namelijk de basis van een eerlijke en veilige samenleving. Wat we met zoveel zorg en toewijding in al die jaren hebben opgebouwd, mogen we niet laten afbrokkelen door de chaos van dit kabinet. Of je nu rijk bent of arm, iedereen in ons land heeft dezelfde rechten én dezelfde plichten.
Ik zeg dat niet alleen als jullie politieke aanvoerder, maar ook als jurist en als voormalig senator in de Eerste Kamer. Ik weet uit ervaring hoe essentieel het is om onze rechtsstaat te verdedigen. Toen dit kabinet juridische geitenpaadjes introduceerde – en laten we dat maar gewoon zeggen zoals het is – was ik echt boos. Dat was voor mij een moment waarop ik mijn voorbereide tekst aan de kant heb gelegd en recht vanuit mijn hart heb gesproken. Je kunt niet ‘en zeggen dat je een rechtsstaatverklaring hebt met vangrails en al, en er moedwillig naast gaan karren. Want de rechtsstaat is de ruggengraat van onze democratie. En ik sta hier vandaag om te zeggen: het kabinet vindt de ChristenUnie telkens vierkant tegenover zich als de rechtsstaat wordt uitgehold. Als het kabinet kiest voor chaos, de spreidingswet schrapt en de telefoon niet meer opneemt als burgemeesters bellen, dan zal de ChristenUnie onder mijn leiding niet mee gaan op die weg van chaos. En het valt ons zwaar, maar dan kunnen we niet voor een begroting stemmen.
En als dit kabinet nog eindeloze evaluaties wil afwachten, terwijl de rapporten genoeg zeggen over de vernietigende werking van de gokmaffia op de toekomst van onze jongeren, dan vinden ze ons op hun weg. We leggen concrete voorstellen neer. Als je hulp aan de allerarmsten wereldwijd grotendeels schrapt, als ons rijke land alleen voor zichzelf kiest, dan zal de ChristenUnie altijd opstaan voor de allerarmsten, tegenover het kabinet.
Als het gaat om opkomen voor de meest kwetsbaren in onze samenleving, weet ik dat mijn collega Don altijd zo voorop zal staan. Hij laat zien waar de nood het hoogst is. En Pieter? Die duikt in zijn Excelsheets, analyseert elk cijfer, en legt bloot hoe dit kabinet de lasten oneerlijk verdeelt. Het zijn vaak de allerarmsten die daarbij het onderspit delven, en dat is onacceptabel. Zo heeft Pieter de afgelopen weken de giftenaftrek weten te redden en met collega’s de BTW verhoging van tafel gekregen.
De ChristenUnie laat niet toe dat de rechtsstaat wordt uitgehold. Dat de onderwijsvrijheid op de helling gaat. Ik kijk met grote zorg naar de overdrive bij onze liberale vrienden van de VVD en in hun kielzog toch telkens weer de rest van de coalitie en liberaal Nederland. Prima dat je wilt kijken hoe je Saudi Arabië of Iran uit Nederland weert. De ChristenUnie was een van de eerste partijen die daar om maatregelen heeft gevraagd. Maar stop met het verdacht maken van hele bevolkingsgroepen. Met de introductie van een zondagschoolpolitie. Stop met uitspraken als dat alle georganiseerde vormen van geloof in zichzelf gevaarlijk zijn. Nederland is geen seculier land, Nederland is een land waar juist het christendom heeft bijgedragen aan onze vrijheden. Vanaf de eerste verklaring tegenover de Spaanse vorst, de vrijheid van geweten, we hebben de Amerikanen geïnspireerd in hun vrijheidsverklaring. Juist op dat punt verwacht ik meer tegenspraak van NSC. Kom trek met ons op, met de partij van de samenleving, die nuchter staat voor de volle vrijheid. Die kiest voor hoop boven haat.
En ik? Ik zal blijven opstaan in de debatten, elke keer opnieuw, wanneer ik zie dat onze rechtsstaat in de verdrukking komt. Want dat is waar de ChristenUnie voor staat: voor de bescherming van de rechtsstaat die ons zo lief is. Voor een land waarin iedereen dezelfde kansen krijgt en waarin gerechtigheid de boventoon voert.
Vrienden, wij hebben in deze ruige tijd een heel eigen verhaal. Wij zijn mensen van de hoop, niet van de angst. Er is veel om kritisch over te zijn, maar altijd constructief. Laten we nuchter blijven en eerlijk. Geen geschreeuw, geen proefballonnen, maar politiek die opbouwt. Want dat is wat Nederland nodig heeft. Ik begon met de vraag: In wat voor land wil je leven? Mijn antwoord is duidelijk: een land waar hoop sterker is dan angst, waar recht sterker is dan macht, en waar liefde sterker is dan verdeeldheid. Ik wil dat we samen leven. De ChristenUnie zal blijven uitdelen van wat ons ten diepste drijft, een unie van christenen die wil bidden en bouwen. Ja aan dat land willen wij samen met iedereen van goede wil bouwen!
Dank jullie wel.
