Meer zekerheid in onzekere tijden
Als je even omkijkt, zie je dat we van de ene crisis na de andere gaan. We hadden in 2008 eerst een bankencrisis die een financiële crisis en daarna een diepe economische crisis werd. De oorlog in Syrië brak uit en we kregen een asielcrisis.
Steeds duidelijker werd hoe we onze planeet aan het opbranden zijn en onszelf in een klimaatcrisis hebben gestort. We zitten in een stikstofcrisis zitten omdat we te veel willen doen op een te klein stukje van deze aarde, met alle gevolgen voor de schepping.
Ruim twee jaar geleden overviel de coronacrisis ons, die grote sporen heeft nagelaten. En terwijl die crisis op z’n eind liep, viel Rusland Oekraïne binnen, met grote gevolgen voor de mensen Oekraïne, de stabiliteit van Europa, onze veiligheid en onze energievoorziening. En zo zijn we beland in een koopkrachtcrisis en – opnieuw – in een crisis in de opvang van vluchtelingen.
Crises volgen elkaar op en de overheid springt van ijsschots naar ijsschots om dan weer deze, dan weer die uitslaande brand te blussen. We zijn ook deze Prinsjesdag weer veel bezig met de acute nood van dit moment: mensen die als we niets doen hun huis niet fatsoenlijk kunnen verwarmen en de boodschappen niet kunnen blijven betalen. Van alle crises waar we momenteel in zitten, is deze koopkrachtcrisis er een die veel mensen direct raakt.
‘We laten u niet vallen’
In deze crisistijd komt het er voor de ChristenUnie op aan dat we huishoudens en gezinnen helpen die nu in de knel komen door de pijlsnel gestegen energie- en voedselprijzen. Dat we doen wat we kunnen om mensen niet door het ijs te laten zakken. Dat de overheid net als in coronatijd zegt: we hebben diepe zakken en we laten u niet vallen.
Het kabinet zet, mede dankzij de inzet van de ChristenUnie, deze Prinsjesdag een grote stap in de goede richting. Met de maatregelen die het kabinet nu voorstelt nemen armoede en kinderarmoede komend jaar niet tóe, maar áf en dat is goed*. Dat gaat voor heel veel mensen merkbaar verschil maken.
Het kabinet verhoogt het minimumloon met 10% en laat uitkeringen en ook de AOW meestijgen. Huishoudens met een laag inkomen krijgen een energietoeslag, een huurverlaging en meer huur- en zorgtoeslag. Studenten die op kamers wonen krijgen een tegemoetkoming in de vorm van een hogere uitwonende beurs.
Ook gezinnen die normaal gesproken maand in, maand uit rondkwamen staan in de huidige tijd onder grote financiële druk; ook daar is verlichting nodig. Daarom wordt het kindgebonden budget verhoogd, de belasting op inkomen verlaagd en komt er een verlaging van de energiebelasting voor iedereen.
Als ChristenUnie hebben we steeds weer gepleit voor het hand in hand laten gaan van sociaal en groen beleid. Zo komt er opnieuw meer geld voor het isoleren van woningen, wat zorgt voor lagere energierekeningen én betere zorg voor de schepping.
Door de belasting op vermogens en de belasting op winsten te verhogen en zeker ook door de belasting op ‘overwinsten’ (de winsten die bijvoorbeeld energiebedrijven maken dankzij de crisis) aan te pakken, zorgen we ervoor dat in deze crisis de sterkste schouders ook daadwerkelijk de zwaarste lasten dragen.
Een andere koers
Maar er is meer nodig. Een richting, een helder ideaal, een visie voor het Nederland van de toekomst. Voor een overheid die meer zekerheid biedt. Voor een samenleving die de ruimte krijgt om naar elkaar om te zien.
Natuurlijk hebben crises oorzaken die buiten de macht van de (Nederlandse) overheid liggen en is niet alles maakbaar. Maar dat is niet het hele verhaal. De koopkrachtcrisis – maar ook crises rond asiel en stikstof – zijn ons niet alleen maar overkomen, ze zijn óók het gevolg van neoliberale politieke keuzes van de afgelopen tientallen jaren. Een keuze voor de ‘vrije markt’ die sommige mensen heel rijk maakte en anderen in grote onzekerheid bracht. Het heilig verklaren van ‘keuzevrijheid’, die mensen schulden laat maken om er nooit meer uit te komen.
Dit jaar zetten we alle zeilen bij om de gevolgen tegen te gaan van het overheersende politieke denken van de laatste decennia. Daarna is het tijd om definitief te breken met het neoliberalisme, in woord en daad en de koers – opnieuw – verder te verleggen.
Want als mensen schulden maken, kunnen ze nog steeds in een schuldenindustrie terechtkomen waar mensen rijk worden van de schulden van anderen.
Want de overheid stuurt nog steeds op grootschalige opvang van asielzoekers, omdat dat efficiënt is, terwijl het lokale gemeenschappen en asielzoekers tegen elkaar opzet.
Want in de aanpak van de stikstofcrisis moet elke euro zo doelmatig mogelijk besteed worden, dat een boer eerder iets hoort over de opkoop van zijn boerderij, dan hoe hij geholpen kan worden om de omslag te maken naar betere zorg voor de natuur en vormen van kringlooplandbouw.
Want in de financiële onzekerheid zijn er te veel mensen die de overheid wantrouwen en daardoor zelfs niet durven aankloppen om hulp.
Prinsjesdag
Deze Prinsjesdag is voor mij geen uitbundige Prinsjesdag. Ik sta niet te juichen, omdat daarvoor de zorgen van veel mensen te groot en de tijden te onzeker zijn.
Ja, ik denk dat het kabinet een vertrouwenwekkend pakket van maatregelen heeft kunnen samenstellen om die groepen in deze moeilijke tijd te helpen en dat moet ook. Maar wat ik hoop en wat ook nodig is, is dat we dan óók verder kijken dan alleen de crisis die voor ons ligt. Dat we ook zorgen voor structurele blijvende veranderingen in ons land.
Deze Prinsjesdag is dus geen eindpunt, ook geen startpunt, maar wat mij betreft het omslagpunt om te zorgen voor meer zekerheid voor huishoudens, betere zorg voor de schepping en meer ruimte voor elkaar.
* volgens het CPB nemen met de voorgenomen maatregelen zowel armoede als kinderarmoede af in plaats van toe (2023 t.o.v. 2021).
