Grondrechten, vrijheden en gezondheid: onze eerste reactie op de 'coronawet'
Het kabinet heeft de afgelopen tijd gewerkt aan een Coronawet en de eerste versie daarvan voldeed niet aan de criteria die de ChristenUnie hanteert als het gaat om bescherming van onder andere onze persoonlijke vrijheden en de godsdienstvrijheid. Nu ligt er een ingrijpend aangepaste versie en ook deze wet zullen wij toetsen aan de hand van een aantal heldere criteria, waarover ik hieronder meer zal schrijven.
Noodzaak
Eerst waarom het belangrijk is dat we het hierover hebben. De besluiten die de afgelopen tijd voor de bestrijding van het coronavirus zijn genomen, raken onze vrijheden die in de grondwet zijn opgenomen. Zoals de vrijheid van godsdienst, de vrijheid om te vergaderen en te betogen, en zelfs de vrijheid om elkaar thuis te ontmoeten.
De genomen maatregelen staan nu in noodverordeningen. Die noodverordeningen kennen alleen een beperkte democratische controle achteraf, zijn bedoeld voor een korte periode en zijn zeker niet bedoeld voor het op langere termijn inperken van onze grondrechten. Dat hiervoor in eerste instantie is gekozen is voorstelbaar, maar alleen verdedigbaar in het licht van de acute noodsituatie zoals die er was aan het begin van de coronacrisis.
Als er in de komende maanden opnieuw maatregelen genomen moeten worden in de strijd tegen het coronavirus die onze vrijheden raken, dan zijn noodverordeningen daarvoor zeker niet geschikt. Dan moet er een wet liggen die onze grondrechten beschermt tegen te vergaand ingrijpen van de overheid.
Grondig gewijzigd
De afgelopen tijd werkte het kabinet aan een coronawet en de eerste versie van die wet was niet goed. Zo maakte de wet handhaven achter de voordeur mogelijk. De wet voorzag in de invoering van een app voor bron- en contactonderzoek (terwijl niet eens duidelijk was hoe de app eruit komt te zien en hoe die onze privacy raakt). Maatregelen konden met de wet worden vastgelegd voor een jaar en het kabinet kon zonder betrokkenheid van het parlement beslissen of ze de veilige afstandsnorm zou willen vergroten. Het parlement zou in geen enkel geval vooraf betrokken zijn bij de afwegingen, maar alleen achteraf kunnen controleren.
Het mag duidelijk zijn dat de ChristenUnie nooit van plan is geweest met zo’n wet in te stemmen: de wet bood te veel mogelijkheden voor de overheid om in te grijpen, te weinig ruimte voor democratische besluitvorming en te weinig bescherming van onze grondrechten. Het kabinet moest dus terug naar de tekentafel.
De wet die het kabinet vandaag naar buiten bracht is op deze punten grondig gewijzigd. Ingrijpen achter de voordeur is geheel onmogelijk gemaakt. De corona-app is uit de wet gehaald. De duur van de wet is teruggebracht naar zes maanden. Het kabinet kan niet meer eenzijdig beslissen over wat een veilige afstand is. De maatregelen moeten vooraf worden voorgelegd aan de Tweede Kamer. Zo kunnen we de verschillende belangen afwegen en de maatregelen toetsen aan de grondwet.
Meer aanpassingen zijn nodig
Je zou kunnen stellen dat de wet die nu voorligt veel beter is dan de wet zoals deze eerder naar buiten kwam. Toch vindt de ChristenUnie het nodig dat ook deze wet nog verder zal worden aangescherpt voordat deze op onze steun kan rekenen. Ik noem een paar punten.
- Zo moet de wet niet langer duren dan strikt noodzakelijk. Nu al maatregelen vastleggen voor een half jaar, vinden wij nog steeds te lang. De ChristenUnie wil dat de wet hooguit drie maanden geldt, tenzij de Tweede Kamer besluit de wet te verlengen. De maatregelen moeten direct worden afgeschaald als ze niet meer nodig zijn om het coronavirus te bestrijden.
- Voor de ChristenUnie is het van belang dat fundamentele vrijheden zoals godsdienstvrijheid, vrijheid van vergadering en betoging, en de bescherming van je persoonlijke levenssfeer beschermd zijn. Dat telt zwaar bij onze finale afweging bij alle wetten, maar bij deze wet in het bijzonder.
- Het is goed dat voor verpleeghuizen gezocht wordt naar maatwerk en er niet meer wordt gedacht aan een landelijk bezoekverbod voor naasten. De ChristenUnie wil zekerstellen dat er altijd ruimte is voor het maken van individuele afwegingen en dat de kwaliteit van leven van bewoners van verpleeghuizen centraal staat bij het maken van die afwegingen.
- De boetes op het niet naleven van de maatregelen zijn nog steeds erg hoog. De ChristenUnie wil geen hoge boetes en een boete zou niet moeten leiden tot een strafblad of gevolgen hebben voor je Verklaring Omtrent Gedrag.
- Ook zal duidelijk moeten zijn dat altijd moet worden afgewogen of de maatregelen proportioneel zijn. Dat vraagt een afweging tussen wat echt nodig is om de volksgezondheid te beschermen en de gevolgen daarvan voor onze vrijheden en onze samenleving.
De wet is vandaag ingediend bij de Tweede Kamer. De komende tijd gaan we de wet verder bestuderen, het kabinet er kritisch op bevragen, we zullen komen met voorstellen om de wet aan te passen en uiteindelijk moeten we er een oordeel over geven.
Bescherming van onze gezondheid en bescherming van onze rechten en vrijheden moeten hand in hand gaan. De ChristenUnie zal alleen instemmen met een wet waarbij die balans goed is. Democratische controle en zorgvuldigheid bij het maken van afwegingen zijn daarbij cruciaal. Daar zullen wij de voorstellen van het kabinet in ieder geval aan toetsen.
