Hoe de ChristenUnie (al dan niet) samenwerkt met andere partijen
Onder het logo van de ChristenUnie staat sinds een aantal jaar de slogan ‘Geef geloof een stem’. Een mooie, heldere boodschap die slaat op wat we als partij zijn en wat we willen doen. We zijn een christelijke partij, sociaal bewogen en willen dat in de politiek handen en voeten geven. We willen een geloofwaardige en waardevolle bijdrage leveren aan de samenleving. Christelijk en relevant zijn.
Daar werken we iedere dag hard aan. Met vijf zetels in de Tweede Kamer. Sinds kort vier zetels in de Eerste. Twee ministers, één staatssecretaris, één eigen Europarlementariër. In meer provincies dan ooit zijn we in beeld om bestuursverantwoordelijkheid te dragen en lokaal hebben we meer wethouders dan ooit.
Iedere dag gaan al onze vertegenwoordigers op landelijk, provinciaal en lokaal niveau naar hun werk om in de politiek, in onze democratie, onze idealen stapje voor stapje dichterbij te brengen. Dienstbaar aan dorp of stad, provincie of land, dienstbaar aan onze samenleving.
Verantwoordelijkheid
Om dat te kunnen doen, is het nodig om bereid te zijn om verantwoordelijkheid te nemen. Is het ook nodig om open te staan voor samenwerking. Omdat we zelf immers nergens een meerderheid hebben en – nog veel belangrijker – we in een democratie leven. Juist in een tijd waarin tegenstellingen toenemen, zoeken wij de maatschappelijke vrede. Ook in samenwerking met anderen.
En dus sluiten we als ChristenUnie nooit op voorhand andere partijen uit van samenwerking. We zijn tegen een cordon sanitaire voor welke partij dan ook. Dat zei onze partijleider Gert-Jan Segers nog expliciet op de avond van de Provinciale Statenverkiezingen: ‘Voor samenwerking kijken we naar links en kijken we naar rechts. Zetels winnen, betekent ook: verantwoordelijkheid nemen’.
Verschillen en overeenkomsten
Dat zeggen we natuurlijk wel in de wetenschap dat geen enkele partij dezelfde is als de ChristenUnie. Dat er met die partijen dus altijd verschillen zijn in idealen, in plannen, in wat we willen bereiken. Het is daarin geen geheim dat de afstand tot die verschillende partijen niet in alle gevallen hetzelfde is. De SGP staat inhoudelijk op veel onderdelen dichterbij dan bijvoorbeeld Forum voor Democratie. En onze samenlevingsvisie komt meer overeen met het CDA dan met D66.
Maar belangrijker dan te weten waar andere partijen staan, is te weten waar je zelf staat. Wij, als ChristenUnie, willen werk maken van een hoopvolle toekomst voor onze kinderen - onder meer door een ambitieus klimaatbeleid, we willen bouwen aan een samenleving waarin elk leven waardevol is, waarin we omzien naar elkaar en waarin we tegenstellingen verkleinen. En we willen opkomen voor vrijheid en veiligheid, hier en elders in de wereld. In welke rol dan ook, in welke mogelijke samenwerking dan ook, zijn die idealen leidend.
Vormen van samenwerking
Dat uitgangspunt maakt dat de manier waarop we met elkaar samenwerken van plaatst tot plaats, van partij tot partij en van keer tot keer verschilt. Met de ene partij zit je een keer in een coalitie, met afspraken voor de komende paar jaar. Met een andere partij doe je eens of vaker samen voorstellen, vanuit oppositie of coalitie. Beide vormen van samenwerking zijn in principe mogelijk met alle partijen.
Soms gaat samenwerking verder. Dan vorm je met een andere partij een gezamenlijke fractie - wat met name in Europa speelt - of kom je in verkiezingstijd met een gezamenlijke kandidatenlijst. Deze laatste twee zijn de meest intensieve vormen van samenwerking die we kennen en waarbij er dus ook echt veel gezamenlijke grond moet zijn om dit met een andere partij te kunnen doen. Dat doen we weleens met de SGP, die, net als wij, politiek wil bedrijven bij een open Bijbel.
Terwijl het geen verrassing is dat deze vorm van samenwerking bijvoorbeeld in Europa níet voor de hand ligt met Forum voor Democratie, die Nederland uit de EU wil. Net zomin als we in één fractie zouden kunnen zitten met D66, die juist veel te veel van Europa verwacht en ook op andere punten ver van ons af staat.
Er is geen vast draaiboek hoe we op welk niveau, op welk moment en op welke manier we omgaan met welke partij. Iedere keer opnieuw maken onze volksvertegenwoordigers de afweging hoe we geloofwaardig onze idealen dichterbij kunnen brengen.
Open en eerlijk
Als je het gesprek met andere partijen over samenwerking aangaat, kan het ‘lukken’ en dan kan het dus daadwerkelijk tot samenwerking in enigerlei vorm komen, als die samenwerking bijdraagt aan het geloofwaardig verder bouwen aan onze idealen.
Maar óf het lukt, weet je van tevoren niet. Twee jaar geleden hebben Gert-Jan Segers en Carola Schouten bij de coalitieonderhandelingen heel moeilijke gesprekken gehad. Bijvoorbeeld met D66 over medische ethiek, waarmee de verschillen op dat onderwerp levensgroot zijn. Gert-Jan en Carola zijn aan tafel gaan zitten in de wetenschap dat het kon lukken en dat het kon mislukken. Dat het alleen kon lukken als we over medische ethiek en over al die andere onderwerpen heel heldere afspraken konden maken. Dat het alleen kon lukken als we er vervolgens van op aan kunnen dat de andere partij die afspraken tijdens de coalitieperiode ook zal respecteren.
Toen, twee jaar geleden, is dat gelukt. Het kabinet maakt werk van Waardig Ouder Worden. We zetten alles op alles om te voorkómen dat mensen hun leven als voltooid ervaren. Dat zijn belangrijke resultaten voor de ChristenUnie.
Maar zo niet, dan moet je ook daar open en eerlijk over zijn: dan kan het ook mislukken en kun je concluderen dat er te veel in de weg staat om op dat moment, op die plek met die partij of partijen samen te werken. Zo ging dat ook in Zuid-Holland, waar we om tafel zijn gegaan samen met de SGP, maar ook met Forum voor Democratie, VVD en CDA.
Ook onze mensen in Zuid-Holland zijn dat gesprek aangegaan in de wetenschap dat het kon lukken en dat het kon mislukken. Deze week werden de gesprekken afgebroken. De ChristenUnie Zuid-Holland besloot, ook in nauw contact met betrokken ChristenUnie-leden en ChristenUnie-stemmers, dat zij niet genoeg vertrouwen hebben in een gemeenschappelijke basis en de stabiliteit van deze mogelijke coalitie. Terwijl dat vertrouwen wel nodig is om samen te kunnen werken aan het verkleinen van kloven in onze samenleving.
Dat zijn soms ingewikkelde besluiten. Maar ik ben trots op onze vertegenwoordigers, op ieder niveau, die hier hun tijd, energie en denkkracht in stoppen. Zij maken deze afwegingen op hun niveau, vanuit onze christelijk-sociale idealen. Omdat zij hoe dan ook, waar dan ook, geloof een stem geven. Omdat ze vinden dat ze, dat wij als ChristenUnie, een hoopvolle boodschap hebben voor ons land, voor onze samenleving. En die boodschap, die mag gehoord worden.
Piet Adema is partijvoorzitter van de ChristenUnie
