Schrijver en publicist Reinier Sonneveld, bekend van diverse boeken over het geloof, stemt ChristenUnie. Voor de site van de EO beantwoordde hij jarenlang vragen over geloven. We vroegen hem daarom wat hij zou antwoorden op vier veelgestelde vragen over de ChristenUnie en de komende verkiezingen:
Reinier: “Ik hoef de verschillen niet de overdrijven: de ChristenUnie kan met allebei samenwerken en heeft dat ook gedaan. Maar ja, de verschillen zijn er wel, bijvoorbeeld in hoe centraal de zorg voor de schepping staat. Ik zag bij de vorige verkiezingen een ranglijstje waarin de ChristenUnie zelfs het duurzaamst bleek, althans, na de Partij voor de Dieren. De groenste niet-one-issue-partij dus. De onderlinge verschillen waren ook zichtbaar bij de recente stemmingen in de Tweede Kamer over de opvang van vluchtelingen uit Moria.
Als ik een patroon zoek in de vele verschillen, ligt die vooral in hoe de ChristenUnie zich verhoudt tot de maatschappij. De SGP lijkt zich het meest vervreemd te voelen. Dat verklaart misschien ook de linkjes die er daar liggen met Forum voor Democratie. Het CDA presenteert zich juist als brede volkspartij, wil zoveel mogelijk mensen vertegenwoordigen en is eigenlijk altijd wel bereid mee te regeren.
De ChristenUnie zit daar tussenin. Christen-Unie-mensen beseffen vaak, heb ik de indruk, dat ze bij een minderheid behoren, maar tegelijk zijn ze heel actief en betrokken, in alle lagen van de samenleving. Zeg maar een mentaliteit van: “Schouders eronder, we gaan dit land een beetje mooier proberen te maken – op hoop van zegen.
Je kunt ook zo’n lijn trekken in hoe deze drie partijen de rol van de kerk zien. De SGP is hier wat gematigder in geworden en is daarin de laatste jaren meer op de ChristenUnie gaan lijken, maar de visie is officieel nog steeds dat de staat het christendom moet bevorderen, ten nadele van de andere overtuigingen. Het CDA is hierin juist omgekeerd: hun verkiezingsprogramma’s verwijzen al jaren niet meer naar het geloof.
Ook hierin heeft de ChristenUnie een mooie middenpositie: deze partij zet vol in op de vrijheid om te geloven. En als je die vrijheid voor jezelf claimt, geldt die ook voor anderen. Dus niet stiekem het christendom een beetje meer: dat keert zich ook als een boemerang tegen je.”
Reinier: “Ik zou bijna zeggen: heb je wel eens een steentje in je schoen gehad? Iets kleins kan toch tamelijk veel invloed hebben op hoe je functioneert.”
Omvang zegt niet alles. De PVV staat vaak op nummer twee in de peilingen, maar krijgt vrijwel niks voor elkaar. Maar ook een partij als GroenLinks heeft stevige idealen, maar staat doorgaans langs de zijlijn. Terwijl het onder politiek analisten intussen bijna een cliché is geworden om te constateren dat de ChristenUnie zo disproportioneel veel succes heeft. Ik heb diverse columnisten naar adem zien happen bij de lijst resultaten die deze partij bijhoudt: 178 zijn het er nu ik dit schrijf, over de afgelopen regeringsperiode. Dat is tamelijk spectaculair voor ‘maar’ vijf zetels.
Die lijst vind ik best grappig, omdat het zo oncalvinistisch onbescheiden is, wat eigenlijk niet zo bij de ChristenUnie past. Maar ze hebben een punt. In de afgelopen jaren is deze partij ook regelmatig koploper geweest in aantal aangenomen moties. Dat laat vakmanschap zien en hoe serieus je wordt genomen: je overlegt eerst met andere Kamerleden die het mogelijk kunnen steunen, daar onderhoud je warm contact mee, en dan pas dien je in.
Voor de grotere partijen staat de ChristenUnie voor stabiliteit. Ze zijn het lang niet altijd met die partij eens, doen soms wat kribbig over het succes, maar ze weten in elk geval wat ze aan hen hebben. Daardoor is het een stuk prettiger en effectiever samenwerken dan met bijvoorbeeld zo’n nieuwe partij die voortdurend met zichzelf over straat rolt. Sommige zetels hebben meer invloed dan andere. Ik heb de indruk dat in de ‘paarse jaren’ een stem op het GPV of de RPF (de voorgangers van de ChristenUnie) eigenlijk een halve stem was. Er werd wat lacherig gedaan over christelijke politiek. Tegenwoordig is een stem op de ChristenUnie een dubbele stem.”
Reinier: “De ChristenUnie heeft vieze handen gemaakt, dat lijkt me duidelijk en de fractie zelf is trouwens de eerste geweest om dat toe te geven.
Ik hoor mensen het wel vaker zeggen: “Daar wil ik niet aan meewerken. Daar betaal ik niet aan mee. Daar komt mijn handtekening niet onder.” En dat klinkt vroom en behoorlijk radicaal. Maar het is nog lang niet radicaal genoeg. Er is namelijk geen terrein waar je schone handen houdt. Je sluit altijd en overal compromissen. Natuurlijk, de wereld wordt pas echt een paradijs als ik absoluut dictator word (*kuch*), maar zodra je gaat samenwerken, stuit je meteen op die ‘lastige’ ander die maar individu blijft en van alles vindt waar jij het niet mee eens bent. Je bent overal onderdeel van iets groters. Je doet altijd mee. Actief, maar ook passief. Daar kun je je handen niet vanaf trekken. Die handen zijn al ‘vies’ geworden door te besluiten ergens niet aan mee te doen. Door mee te regeren had je wellicht in een compromis je handtekening moeten zetten onder een maatregel die je intens niet wilde, maar je had wel bijvoorbeeld een groep vluchtelingen kunnen redden. Nu je niet meeregeerde, stond je handtekening ‘vroom’ niet onder die ene vervelende maatregel, maar die vluchtelingen heb je laten zitten.
De afweging die elke politieke partij maakt is deze: stel, we zitten allemaal in dezelfde auto, waar kan ik dan de beste resultaten behalen? Als ik op de achterbank zit en steeds heel hard roep dat het anders moet en als het misgaat tenminste kan zeggen: maar ík zat niet achter het stuur…? Of als ik gewoon achter het stuur zit?
Ja, er is moed voor nodig om achter het stuur te zitten. Je krijgt kleerscheuren of erger. Maar je haalt in elk geval resultaten en wat niet lukt heb je tenminste geprobeerd. Liever vieze handen maken, dan je handen zogenaamd wassen in onschuld.”
Reinier: “Strategisch stemmen is in sommige gevallen best logisch. Je wilt dat er zoveel mogelijk van je idealen werkelijkheid worden en dus dat er een regering komt die daar maximaal aan bijdraagt. Dan kun je inderdaad stemmen op een partij die niet direct je favoriet is of die je zelfs tegenstaat, om maar nóg erger te voorkomen.
Maar bijvoorbeeld in het geval van de PVV en de ChristenUnie vind ik strategisch stemmen juist erg onlogisch. De PVV staat vaak wel hoog in de peilingen, maar heeft geen kans om mee te regeren. De VVD, die dit keer ruim aan kop ligt, noemde eerder die kans zelfs ‘nul’. Een stem op de PVV is daarmee verloren, want Wilders wordt nooit premier. En om diezelfde reden is ook de strategische stem tégen Wilders verloren, want je stemt tegen iets wat sowieso nooit ging gebeuren.
Tegelijk zijn er diverse coalities denkbaar waar de ChristenUnie aan kan bijdragen en heeft deze partij zich bewezen als betrouwbare, constructieve partner. De kans dat de ChristenUnie opnieuw regeringsverantwoordelijkheid krijgt, wordt groter met elke stem.
Maar het belangrijkste wat niet werkt aan strategisch stemmen is dat het een wilde gok blijft. Je gaat rekenen met allerlei ‘misschienen’. Bij elke verkiezingsuitslag zijn er verrassingen, de peilingen zitten er altijd naast, de formatie-onderhandelingen zijn notoir onvoorspelbaar. In 2012 stemden veel mensen strategisch op de VVD of de PvdA om de ander maar te voorkomen en oeps, toen kregen ze die allebei.
Strategisch stemmen is voetballen in de mist. Je schiet zomaar in eigen doel. Wie strategisch probeert te stemmen kan uiteindelijk hebben bijgedragen aan een regering die je juist niet wilde én ook nog eens niet zijn hart hebben gevolgd. Als je voetbalt in de mist, ‘scoor’ je alleen als je de bal dichtbij jezelf houdt. Ik bedoel, gewoon stemt op wat het beste bij je past.”
