Van alle overheden krijgen burgers vaak het meest te maken met de eigen gemeente. Letterlijk van de wieg tot het graf. We willen daarom dat de Rijksoverheid recht doet aan gemeenten als de eerste overheid. De overheid in steden en dorpen moet dienstbaar kunnen zijn aan het leven van mensen en kunnen opkomen voor wie kwetsbaar is. Het rijk geeft gemeenten daarom ruimte, vertrouwen en voldoende middelen.

Twee miljard voor sterke dorpen en steden. Om te voorkomen dat gemeenten in 2026 massaal moeten bezuinigen op de (jeugd)zorg, infrastructuur of belangrijke voorzieningen in de wijk, stoppen we 2 miljard euro extra in het gemeentefonds. Zo kunnen gemeenten hun belangrijke rol blijven waarmaken voor burgers.

Geen geld, geen taken. De Rijksoverheid stopt met het overhevelen van taken aan gemeenten zonder toereikend budget.

Meer ruimte voor gemeentelijke keuzes. Veel landelijke wetgeving over lokale taken is te rigide, waardoor gemeenten bijvoorbeeld verplicht zijn te korten op iemands bijstandsuitkering. Gemeenten zijn géén uitvoeringskantoor van Den Haag. Dat geldt ook voor provincies en waterschappen. Alle decentralisatiewetgeving wordt doorgelicht om te kijken waar meer ruimte mogelijk is om lokaal eigen keuzes te maken. Zo geven we gemeenten de kans integraal te werken aan bijvoorbeeld kansengelijkheid, bestaanszekerheid en goede zorg. 

Elke regio telt. We nemen de aanbevelingen uit het rapport ‘Elke regio telt’ over. Dat betekent dat aandacht voor sterke regio’s een vaste plek krijgt in de reguliere beleids- en investeringslogica van het Rijk, een langjarig programma voor regionale economische ontwikkeling en blijven werken aan een vitale relatie tussen regio en Rijk. Er is onder meer aandacht voor regionale cultuur(historie), bereikbaarheid, leefbaarheid, krimp en het bijzondere karakter van grensregio’s 

Investeer in lokale en regionale omroepen. Lokale en regionale media zijn cruciaal voor de lokale nieuwsvoorziening en de lokale democratie. De samenwerking tussen regionale omroepen en de landelijke publieke omroep wordt verder geïntensiveerd. Onderzocht wordt of ook bij regionale omroepen met een ledenmodel kan worden gewerkt om bekostiging toe te wijzen.

Gemeentelijke herindeling alleen van onderop. Het samengaan van gemeenten werkt alleen als er draagvlak voor is van onderop. We willen geen grote tekentafel-gemeenten waar veel inwoners geen heil in zien. 

Vergroot het gemeentelijk belastinggebied. We vergroten het lokale belastinggebied, zodat gemeenten minder afhankelijk worden van rijksinkomsten. 

Houd het ‘Huis van Thorbecke’ helder. De basis voor de bestuurlijke inrichting van Nederland moet helder georganiseerd blijven: Rijk, provincies en gemeenten. De democratische controle op gemeenschappelijke regelingen, zoals samenwerkingsverbanden, veiligheidsregio’s, metropoolregio’s en Regionale Energie Strategie regio’s (RES-regio’s), wordt verder verbeterd. Samenwerking tussen gemeenten is goed, maar meer transparantie en daadwerkelijke democratische controle zijn noodzakelijke voorwaarden hiervoor. We willen geen samenwerkingsspaghetti en streven naar overzichtelijke en eenduidige regionale samenwerkingsvormen.