Algemene Politieke Beschouwingen 2019
Lees hier de volledige bijdrage van Mirjam Bikker tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen in de Eerste Kamer, waarin zij pleit voor het onderhoud van de rechtsstaat, echte aandacht voor de dubbele vergrijzing en een inclusieve aanpak om zorg te dragen voor de schepping.
Voorzitter,
We leven in een welvarend land. Met goede zorg, toegankelijk onderwijs, volop werkgelegenheid, en een hoog niveau van veiligheid. Op wereldschaal is Nederland een kleine delta die economisch bloeit, waar het voor velen onvoorstelbaar goed leven is. Wie even om zich heen kijkt, zal constateren dat er veel is om dankbaar voor te zijn. Niet zelfgenoegzaam, maar dankbaar, met het volle besef dat rijkdom een verantwoordelijkheid geeft. En we voelen allemaal dat dit spannend is. We zien de Brexit-ontwikkelingen en de gevolgen voor de Europese samenwerking, we zien de geopolitieke machtsverhoudingen verschuiven.
Daarnaast leeft de grote vraag of de economische groei samen kan gaan met genoeg ruimte voor de natuur, voor biodiversiteit. Kan het samen gaan met goed rentmeesterschap van deze aarde? Biedt onze huidige manier van leven, onze cultuur, genoeg verbinding, genoeg solidariteit tussen jong en oud, arm en rijk, gezond en ziek? Wat voor Nederland zullen de kindertjes van staat over 30 jaar zien?
Vijf trends zijn zichtbaar in de rapportages van het sociaal en cultureel planbureau. Vergrijzing, individualisering, verstedelijking, verandering van het klimaat en vermindering van de biodiversiteit. In de Sociale Staat van Nederland staan ze alle vijf duidelijk onderbouwd. Achter die vijf trends gaat een wereld aan uitdagingen schuil. Of het nu gaat om de betaalbaarheid van zorg, pensioenen en onderwijs of de aanpak van stikstof, CO2 en het herstel van de natuur.
Voor de zomer heeft dit kabinet met het sluiten van het klimaatakkoord een goede eerste stap gezet voor één van de grote uitdagingen van deze tijd: de verandering van het klimaat. We moeten onze ecologische voetafdruk verkleinen, beter zorgen voor de schepping. We leven al te lang op de pof, beïnvloeden het klimaat en maken in een te rap tempo de grondstoffen die de aarde ons biedt op. Het klimaatakkoord zet belangrijke eerste stappen, het is de start. Nu het vervolg. Wat wil het kabinet in elk geval nog deze periode bereiken, hoe houdt ze het gevoel van urgentie om daadwerkelijk de vervuiling van de aarde tegen te gaan vast? Wat worden de resultaten van de komende kabinetsjaren? Wanneer is de minister-president tevreden? Graag een helder inzicht. Waarbij het mijn fractie dus niet gaat om de kloppende boekhouding, maar om maatregelen die echt uitmonden in een betere zorg voor de schepping.
Het komt er namelijk nu echt op aan om met brede steun in de samenleving concrete stappen te zetten. Hoe bevordert het kabinet deze brede steun? Hoe houdt het kabinet helder welk probleem we nu precies aanpakken, wat daarvoor nodig is, wie dat op moet brengen en zo mogelijk ook wat de maatschappelijke winst is die we boeken? Wie de SCP-rapportages leest, weet dat de uitdaging niet alleen ligt in het halen van bepaalde wettelijke- of verdragsnormen. Het begint ermee dat men vertrouwen heeft in de overheid, met duidelijke maatregelen die te dragen zijn door burgers en bedrijven. Hoe zorgt de regering dat het probleem en de oplossing een gedeelde zaak blijven? Welke effecten gaan mensen de komende jaren ervaren? En dan niet alleen de financiële?
Waar het veel minder over gaat, is de trend van de dubbele vergrijzing. Natuurlijk staat dit al jaren in de beleidsstukken, maar de omvang en de gevolgen dringen vervolgens maar beperkt door. Nederland zal in de komende decennia meer ouderen kennen. We gaan qua bevolkingssamenstelling op Japan lijken. Een op de vier inwoners is 65+ en het aandeel 80+’ers stijgt eveneens. Dat vraagt naast een wijze uitvoering van het pensioenakkoord veel en veel meer. Wat voor samenleving willen we over twintig jaar zijn? Is dat een samenleving waar merkbaar en voelbaar is dat we dankbaar zijn voor de generaties die aan dit land bouwden? Wat is daar voor nodig? En hebben we dat voldoende in beeld? De ChristenUnie wil dat de regering vol inzet op waardig ouder worden. Niet alleen in de zorg, niet alleen op de woningmarkt, maar met oog voor de hele samenleving. Vergrijzing heeft ook effect op krapte binnen de arbeidsmarkt, op het onderwijs en de sociale zekerheid, op de tijd, ruimte en waardering die nodig is om zorg voor elkaar te dragen. Vergrijzing is dus iets anders dan ouderenbeleid. De fractie van de ChristenUnie vraagt het kabinet om een heldere visie en kabinetsbreed beleid dat daar uiting aan geeft en waar de diverse betrokken ministeries duidelijk betrokken in zijn. Graag een concrete toezegging op dit punt.
Voorzitter, in deze Kamer toetsen we bij nieuwe wetten onder andere of zij in strijd zijn met de Grondwet. Daarbij ligt al snel de focus we op de klassieke grondrechten, op de vrijheden. En dat is een groot en belangrijk goed. De grondrechten die veel minder ter sprake komen zijn de sociale grondrechten. Terwijl dat de grondrechten zijn waar die vraagstukken waar ik het net over had zich bevinden. Het bevorderen van de volkshuisvesting, van de volksgezondheid, van het milieu, van de toegang tot het recht. Die sociale grondrechten zijn niet het zoete suikerlaagje van het overheidsbeleid. Nee, ze vormen een daadwerkelijke stevige aansporing voor de regering in het maken van wetgeving en vervolgens beleid. Dan krijgen deze opdrachten hun concrete invulling. Bij alle goede woorden over onze Grondwet en wanneer wij noemen dat het een levend document is, zouden we de aansporing die vanuit de sociale grondrechten spreekt wel meer mogen benoemen bij de totstandkoming en uitwerking van wetgeving. En ons er ook meer rekenschap van geven. Graag een reactie van de minister-president. En ik noem dan bijvoorbeeld artikel 18 van de Grondwet. Daar staat: Ieder kan zich in rechte en in administratief beroep doen bijstaan. En het tweede lid 2. De wet stelt regels omtrent het verlenen van rechtsbijstand aan minder draagkrachtigen.
Nu kan men droog redeneren en zeggen, die wet – en regelgeving is er. Maar inmiddels voeren we al jarenlang de discussie over de gefinancierde rechtsbijstand en is uit vele rapporten gebleken dat een stelselwijziging belangrijk is en een lange adem vraagt, maar niet genoeg om de nood te lenigen. Ook voor 2020 zijn geen extra middelen vrijgemaakt. De houdbaarheid van de gefinancierde rechtsbijstand en met name de sociale advocatuur staat nu al te lang te veel onder druk. De fractie van de ChristenUnie wil niet wachten tot het nieuwe stelsel van 2024, waarvan nog lang niet alle contouren helder zijn. Mensen met een kleine beurs moeten ook de tussenliggende jaren goede toegang tot het recht hebben, met juridische bijstand op niveau. Dat is daadwerkelijk toegang tot het recht. Ik vraag het kabinet om eerlijk onder ogen te zien wat in de komende jaren daar voor nodig is en weer on speaking terms te komen met de advocatuur. Als we dit in jaren van hoogconjunctuur niet op kunnen lossen, wanneer dan wel? Graag een antwoord dat deze zaak uit het slop trekt.
Ik begon deze bijdrage met het vele waar we dankbaar voor zijn in Nederland en ik denk dat voor ieder van ons de democratische rechtsstaat daarbij bovenaan ons lijstje te vinden is. Tegelijk vinden we ons staatsbestel zo vanzelfsprekend dat er onvoldoende wordt stilgestaan bij de waarde van het onderhoud dat de democratische rechtsstaat nodig heeft. De fractie van de ChristenUnie is verheugd met de extra bijdrage voor de rechtspraak. Dat was hard nodig, er is achterstallig onderhoud.
Er zijn eveneens middelen aangekondigd voor het tegengaan van ondermijning. De gebeurtenissen in de afgelopen maanden hebben onderstreept hoezeer de zware criminaliteit een positie heeft in Nederland. Wij steunen de regering in een harde aanpak. Nederland mag geen narcostaat zijn. Maar is ondertussen wel de exporteur van synthetische drugs en op te veel plekken worden mensen geconfronteerd met de nare gevolgen van drugscriminaliteit. Dat vraagt om een stevige, veelomvattende en structurele inzet. Zowel qua menskracht, als qua financiën zullen we het hier niet met een korte klap kunnen oplossen. Ik krijg uit de begroting echter de indruk dat dit incidenteel geld is. De fractie van de ChristenUnie pleit voor een structurele inzet en vraagt of het kabinet dat deelt.
Voorzitter, deze miljoenennota, ziet op het laatste volledige regeringsjaar van het kabinet Rutte III. Het is dus ook het jaar waarin het kabinet nog belangrijke stappen kan zetten voor de uitvoering van het regeerakkoord. Ik noem er twee die mijn fractie na aan het hart liggen. Al onder een vorig kabinet bleef de Wet regulering prostitutie en bestrijding misstanden seksbranche in dit huis steken. Sindsdien wachten we op een verbeterde wet en dat is keihard nodig. Dat blijkt ook wel uit de berichten van de nationaal rapporteur mensenhandel vorige week. Ik heb begrepen dat de nieuwe wet, zoals aangekondigd in het regeerakkoord nu in consultatie is gegaan. Ik vraag het kabinet om spoed. Wanneer wilt u deze wet behandeld hebben? De misstanden zijn te groot om weer een nieuwe ronde van verkiezingen en formatie af te wachten.
Het regeerakkoord spreekt ook over de brede aanpak van dakloosheid. Heel goed. Maar de cijfers laten een zorgwekkende stijging zien. Het zal van verschillende bewindspersonen stevige inzet vragen om de verschillende onderliggende problemen van schulden, gebrek aan woningen, werk en goede ondersteuning aan te pakken. Kan de minister-president toezeggen dat dit kabinetsbreed zal gebeuren?
Voorzitter, ten derde is er in dit huis en door mijn fractie al veel gesproken over de marginale druk en het verschil tussen een- en tweeverdieners. Wat blijft er nu daadwerkelijk over van een loonsverhoging. De Raad van State spoort het kabinet aan om van de verlaging echt werk te blijven maken en dit beter inzichtelijk te maken. Wat gaat het kabinet doen met dit heldere advies, behalve dat het de aandacht heeft?
Voorzitter, ik begon deze bijdrage ook met de vraag of de groei van economie en welvaart houdbaar zijn op de lange termijn. Het stikstofvraagstuk bepaalt ons er bij dat we daar te lang gemakkelijk aan voorbij zijn gegaan. We plukken de vruchten van eerdere keuzes. Uit deze knoop een oplossing vinden zal tijd vragen en verstandige inzet op maatregelen die daadwerkelijk effect hebben. Maar ook om daar waar mogelijk onzekerheid te voorkomen. Het maakt helder duidelijk dat bij nieuw beleid niet de macht van de economische vooruitgang, maar de kracht van een gezonde schepping en samenleving voorop moet staan. Juist als we dit land goed en zo mogelijk bloeiender door willen geven aan de volgende generaties, is dat de opgave. De fractie van de ChristenUnie bidt daarbij om een zegen van onze goede God voor u, het kabinet en allen die het goede voor dit land willen zoeken.
