Debatbijdrage Formatiedebat
Bijdrage Mirjam Bikker, 22 mei 2024
Voorzitter. "Hoop", een prachtig woord. Een fundament, een anker. Het tegenovergestelde van angst. Hoop, dat is licht dat vanuit de toekomst op het heden valt, schrijft de priester Tomáš Halík. Het maakt dus heel veel uit wat voor toekomst je voor ogen hebt.
Daar moest ik aan denken bij het eerste woord van dit coalitieakkoord, "hoop". Het vervolgt met "lef" en "trots". "Hoop" en "lef" zijn mooie woorden die een belofte met zich meebrengen en dus ook woorden die een grote verantwoordelijkheid scheppen.
Hoop. Veel mensen hebben de hoop dat dit nieuwe kabinet een antwoord zal zijn op hun wanhoop. We hadden het al over de boeren, over de slachtoffers van het toeslagenschandaal, over de hoop van mensen met een veel te smalle beurs voor wie de maand altijd langer duurt dan dat ze geld hebben. Dat zij hoop krijgen, dat is mooi.
"Lef", het tweede woord, kan je ook zien als moed. Politiek is niet voor bange mensen en regeren leidt onherroepelijk tot kritiek. Toch nemen vier partijen ook vandaag verantwoordelijkheid voor het landsbestuur. Ik ben blij dat ons land weer een missionair meerderheidskabinet gaat krijgen. Besturen betekent complexe dilemma's en ingewikkelde afwegingen en dat vraagt moed om eerlijk te zijn over wat wel en niet kan. Want sommige plannen lijken wel een droomvlucht, zoals de unanieme instemming van alle Europese lidstaten op een aantal dingen die worden voorgesteld. Is het dan moedig om nu met heel veel aplomb een nieuwe koers aan te kondigen, terwijl je ergens ook wel aanvoelt: zullen die anderen ons die ruimte gunnen? Dat is spannend. Heb je dan ook de moed om er uiteindelijk voor te gaan staan als het niet gelukt is en dan niet de instituten als de rechterlijke macht of de Europese Unie de schuld te geven?
En dan dat derde woord, "trots". Heel eerlijk: dat is voor mensen van de ChristenUnie een klein beetje een ingewikkeld woord, want wij leren dat trots een hoofdzonde is. Maar, zeg ik erbij, alleen als dat neerkijken op anderen betekent. Ik proef bij de coalitiepartijen vooral dat zij trots zijn op Nederland in de betekenis van fier, van rechtop staan, en fier zijn op anderen, dat is iets goeds. Maar het mag natuurlijk niet zo zijn dat we ons in ons landje terugtrekken achter de dijken, alsof de wereld daarbuiten, de oorlog in Oekraïne, honger en armoede wereldwijd, noodzakelijke samenwerking in Brussel voor vrede en welvaart, niet bestaat.
Voorzitter. De verkiezingsuitslag maakte duidelijk dat dit land toe is aan verandering. Men wil geen technocratische oplossing zonder een duidelijk verhaal waarom we bepaald beleid voeren. En ja, dat is de afgelopen jaren onvoldoende gelukt. Maar ook deze coalitie staat voor diezelfde uitdaging. Want als je echt samen aan de slag wilt gaan, dan vraagt dit opnieuw om leiderschap met visie. De ChristenUnie zal bij nieuwe plannen, of die nu van links of van rechts komen, kijken of die ons land tot bloei brengen, mensen in de meest kwetsbare positie vooruithelpen en of er daarmee recht wordt gedaan. Want als je hoop biedt, moet dat geen valse hoop worden.
Voorzitter. De afgelopen jaren was het voor de ChristenUnie op sommige dossiers keihard werken om dingen tegen te houden, zoals bij de medisch-ethische kwesties. Dat dossier komt met deze coalitie in rustiger vaarwater. Dat is goed nieuws. Op andere fronten, zoals armoedebestrijding, zie ik dat onze inzet overeind blijft, maar de ambitie is vertrokken. Uit de doorrekening van het CPB blijkt zelfs dat de ambitie om armoede niet te laten toenemen nog niet helemaal slaagt. De armoede stijgt onder deze nieuwe coalitie, met name onder kinderen. Nu is de inkt nog niet droog, maar dit vraagt wel echt om aanpassing voor Prinsjesdag.
Voorzitter. Als ik met deze constructief-kritische blik naar dit akkoord kijk, zie ik ondanks de goede voornemens vooral veel grote beloftes. Dan resoneert bij veel zinsneden nog: hoe dan? Want ja, ik zie de nood van de gedupeerden in Groningen en de wanhoop van de omwonenden in Ter Apel. Maar gaat het schrappen van de spreidingswet er niet voor zorgen dat de crisis in Ter Apel groter wordt en er veel meer azc's nodig zijn dan nu? Wat gebeurt er met het rapport-Van Geel voor een rechtvaardiger schadeherstel in Groningen? Dit is een compleet witte vlek in het akkoord. Laat dit niet het kabinet worden van goede woorden voor het noorden, maar vervolgens zonder daden voor het noorden.
Voorzitter. In dit akkoord is de samenleving de grootste witte vlek. Klaarstaan voor de ander lijkt uit beeld. Het belang van mantelzorg en vrijwilligerswerk is cruciaal gezien de vergrijzing en het goed samenleven, maar blijft onbenoemd. De maatschappelijke diensttijd wordt geschrapt, de giftenaftrek wordt beperkt en ontwikkelingssamenwerking wordt zwaar gekortwiekt. Kortom, dit akkoord kan nog wel wat samenlevingsvisie of uitwerking op deze punten gebruiken.
Voorzitter. Afsluitend. Je diepste hoop gaat niet komen van deze coalitie en zelfs niet van de ChristenUnie, echt niet. Ik herhaal de woorden van Halik: "Hoop is licht dat vanuit de toekomst op het heden valt." Zo zie ik de opdracht van de christelijk-sociale politiek. We plaatsen onze samenleving, de economie en de schepping in het licht van het hoopvolle toekomstperspectief van de vrede en het recht van Gods koninkrijk. En ja, ik hoop dat het kabinet aan de slag gaat met de problemen in het land, dat het kabinet het goede zoekt en recht doet. Wij wensen van harte iedereen die zich daarvoor inzet Gods zegen.
