Kies partij voor de samenleving
Bijdrage Mirjam Bikker aan het formatiedebat
Hoop is licht dat vanuit de toekomst op het heden valt, schrijft de priester Thomas Halik. En het maakt dus veel uit welke toekomst je voor ogen hebt. Daar moest ik aan denken bij het eerste woord van dit coalitieakkoord. Hoop.
En dan vervolgt met lef en trots. Hoop en lef. Dat zijn mooie woorden die een belofte met zich meebrengen, en dus ook woorden die een grote verantwoordelijkheid scheppen. Hoop. Veel mensen hebben de hoop dat dit nieuwe kabinet een antwoord zal zijn op hun wanhoop: we hadden het al over boeren, over de slachtoffers van het toeslagenschandaal, over de hoop van mensen met een veel te smalle beurs voor wie de maand altijd langer duurt dan dat ze geld hebben. Dat zij hoop krijgen, dat is mooi!
Lef, het tweede woord, kan je ook zien als moed. Politiek is niet voor bange mensen. En regeren leidt onherroepelijk tot kritiek. Toch nemen vier partijen ook vandaag verantwoordelijkheid voor het landsbestuur. Ik ben blij dat ons land weer een missionair meerderheidskabinet krijgt. Besturen betekent complexe dilemma's en ingewikkelde afwegingen. Het vraagt de moed om eerlijk te zijn over wat wel en niet kan. Want sommige plannen lijken wel een droomvlucht. Zoals de unanieme instemming van alle Europese lidstaten op een aantal dingen die worden voorgesteld. Is het dan moedig om nu met heel veel aplomb een nieuwe koers aan te kondigen, terwijl je ook wel aanvoelt, zullen anderen ons die ruimte gunnen? Dat is spannend. En heb je dan ook de moed om er uiteindelijk voor te gaan staan als het niet gelukt is, en niet instituten als de rechterlijke macht of de Europese Unie de schuld te geven?
En dan dat derde woord, trots. Heel eerlijk, dat is voor mensen van de ChristenUnie een klein beetje ingewikkeld woord. Want wij leren: trots is een hoofdzonde. Maar alleen als het betekent neerkijken op anderen. Nu proef ik bij de coalitiepartijen vooral dat ze trots zijn op Nederland in de betekenis van fier. Van rechtop staan. En fier zijn op een anderen, dat is iets goeds. Maar het mag niet zo zijn dat we ons in ons landje terugtrekken achter de dijken, alsof de wereld daarbuiten – oorlog in Oekraïne, honger en armoede wereldwijd, noodzakelijke samenwerking in Brussel voor vrede en welvaart - niet bestaat.
Leiderschap, wat ons land nodig heeft
De verkiezingsuitslag maakte duidelijk dat dit land toe is aan verandering. Geen technocratische oplossingen zonder duidelijke verhaal waarom we bepaald beleid voeren. Dat is de afgelopen jaren onvoldoende gelukt. Maar ook deze coalitie staat wel voor dezelfde uitdaging. Want écht samen aan de slag gaan vraagt ook opnieuw leiderschap met visie.
De ChristenUnie zal bij nieuwe plannen – of die nu van links of rechts komen – kijken: brengt dit ons land tot bloei? Helpt het mensen in de meest kwetsbare posities vooruit? Wordt er recht gedaan? Want als je hoop biedt, moet dat geen valse hoop worden.
De afgelopen jaren was het voor de ChristenUnie op sommige dossiers keihard werken om dingen tegen te houden. Zoals de medische-ethische kwesties. Dat dossier komt met deze coalitie nu in rustiger vaarwater. Dat is goed nieuws. Op andere fronten, zoals armoedebestrijding, zie ik dat onze inzet overeind blijft, maar de ambitie is vertrokken. Uit de doorrekening van het CPB blijkt zelfs dat de ambitie om armoede niet te laten toenemen, nog niet helemaal slaagt. De armoede stijgt onder de nieuwe coalitie, met name onder kinderen. De inkt is nog niet droog, maar dit vraagt echt om aanpassing voor Prinsjesdag.
Als ik met deze constructief-kritische blik naar dit akkoord kijk, dan zie ik ondanks goede voornemens, vooral veel grote beloftes. En dan resoneert bij veel zinsneden nog: 'Hoe dan?'
Ik zie de nood van de gedupeerden in Groningen of wanhoop van omwonenden in Ter Apel. Maar gaat het schrappen van de spreidingswet er niet voor zorgen dat de crisis in Ter Apel groter wordt en er veel meer azc's nodig zijn dan nu? Wat gebeurt er met het rapport Van Geel voor een rechtvaardiger schadeherstel in Groningen? Een complete witte vlek in het akkoord. Laat dit niet het kabinet worden van goede woorden voor het Noorden, maar vervolgens geen daden voor het Noorden.
Omzien naar elkaar
In dit akkoord is de samenleving de grootste witte vlek. Klaar staan voor de ander lijkt uit beeld. Het belang van mantelzorg en vrijwilligerswerk, cruciaal gezien de vergrijzing maar ook voor het goed samenleven, blijft onbenoemd. De maatschappelijke diensttijd wordt geschrapt. De giftenaftrek wordt beperkt. Ontwikkelingssamenwerking wordt zwaar gekortwiekt.
Kortom: dit akkoord kan nog wel wat samenlevingsvisie of uitwerking op deze punten gebruiken.
Je diepste hoop, die gaat niet komen van deze coalitie en zelfs niet van de ChristenUnie. Ik herhaal de woorden van Halik: Hoop is licht dat vanuit de toekomst op het heden valt. Zo zie ik de opdracht van de christelijk-sociale politiek: we plaatsen onze samenleving, de economie en de schepping in het licht van het hoopvolle toekomstperspectief van de vrede en het recht van Gods Koninkrijk. Ik hoop dat het kabinet aan de slag gaat met de problemen in het land, dat het kabinet het goede zoekt en recht doet. Wij wensen van harte iedereen die zich daarvoor inzet Gods zegen.
