Geloof in de samenleving - bijdrage Algemene Politieke Beschouwingen
Het Binnenhof. Wat een prachtplek. Ik was er afgelopen week. Een plek waar ontmoeting centraal staat. Waar samen gegeten wordt, waar mensen er voor elkaar zijn. Waar vrijwilligers klaar staan om een spelletje te doen of een praatje te maken. Waar ouderen in beweging blijven.
En nee, dan doel ik niet op onze loopjes naar de interruptiemicrofoon.
En ik heb het niet over politieke spelletjes in dit huis.
Mijn lofzang gaat niet over onze politiek hier binnen, maar over de samenleving hier buiten, zoals wijkcentrum het Binnenhof in Nunspeet. Het dorp van mijn tienerjaren, waar ik ben opgegroeid. Waar ik geleerd heb dat je verantwoordelijk bent voor elkaar. Dat de buurman je even naar het ziekenhuis rijdt als je dat niet kan, of een pan soep wordt gebracht. Waar het meeleven niet altijd in woorden gebeurt maar ook in daden. Dat is de samenleving op z’n sterkst en dat begint gewoon aan de keukentafel. Een plek waar mensen verbonden zijn en voor elkaar zorgen.
Dé Binnenhof was de plek waar wij ons verkiezingsprogramma presenteerden. En natuurlijk was dat een hele bewuste keus op zo’n plek van voluit samenleven. Want ik geloof dat mensen door God geschapen zijn om er voor elkaar te zijn. Dat ons leven dus niet begint met de markt of met de overheid maar met samen leven. Wij geloven in de samenleving.
En dat Binnenhof in Nunspeet is symbolisch voor al die zorgzame gemeenschappen in dorpen en steden. Of het nu de mienskip is in Fryslan, het naoberschap in Drenthe of de Achterhoek, of de zorgzaamheid van de migrantenkerken in de Amsterdam Bijlmer. Het verbindt. Jong en oud. Te vaak wordt die verbinding als vanzelfsprekend gezien. Maar dat is ze niet. Dat weten we in deze tijd. Te veel markt, met het recht van de sterkste, te veel overheid, met alles dichtregelen, ze benemen de zuurstof van onze samenleving. Dat moet anders. Het begint bij verbondenheid.
Geloof in de samenleving!
Er is een oude wijsheid die dat perfect verwoordt.
‘Wanneer twee vrienden samen zijn en één van beiden valt, helpt de ander hem weer overeind. Een koord dat uit drie strengen is gevlochten, is niet snel stuk te krijgen.’
In ieder leven zijn er momenten dat je valt en een helpende hand kunt gebruiken. En wie vandaag struikelt, kan morgen de vriend zijn die een ander overeind helpt. Een zorgzame gemeenschap vorm je altijd samen! De overheid heeft daarin een onmisbare rol, maar is niet het begin of het einde. Het begint altijd tussen mensen. Dat is het hart. En deze wijsheid uit het bijbelboek Prediker verwoordt hoe het samenleven is bedoeld. Verbonden met mensen om je heen, met God de Schepper en met Zijn schepping, de natuur.
Zo gelooft de ChristenUnie. Zo geloven we midden in de samenleving. Dat vraagt om een dienstbare overheid. In het besef dat een overheid geen geluk kan bieden, maar wel de basisvoorwaarden voor een goed bestaan. Een overheid als schild voor de meest kwetsbare mensen. En daarin staan we niet alleen.
De panelen in de samenleving verschuiven. De meeste mensen zijn klaar met het liberale marktdenken. Klaar met de ik-tatuur. Klaar met het managen van problemen in plaats van ze op te lossen. En het is onze overtuiging dat we niet sterker worden van winstmaximalisatie, maar wel van onderling vertrouwen en samenwerking.
Dan terug vandaag.
Na de Statenverkiezingen heeft mijn fractie gezegd: minder de Haagse tekentafel, meer de keukentafel. Niet de systeemwerkelijkheid moet leidend zijn, maar de leefwereld van mensen.
En het is nu de tijd om werk te maken van echte oplossingen voor echte problemen, voor herstel van de samenleving. Om er voor elkaar te zijn.
Vanuit die basis wil de ChristenUnie opnieuw aan de slag. Als inzet bij de verkiezingen en als toetssteen voor de plannen van volgend jaar. Daarbij zijn er voor ons drie speerpunten:
- Wij willen bouwen aan zorgzame gemeenschappen.
- Wij bieden rust in het huishoudboekje.
- We bewonderen elk leven op aarde
We bouwen aan zorgzame gemeenschappen
Het bouwen aan een zorgzame samenleving vraagt om fundamentele keuzes.
Als het gaat om betaalbaar wonen en onze volkshuisvesting, de arbeidsmarkt, het belastingstelsel, verlofregelingen en het mogelijk maken van eigen keuzes in het combineren van betaald werk en zorgen voor je kinderen, ouders of buren. Denk aan mantelzorgverlof. Daar zullen wij voorstellen voor doen.
En de start naar een terugkeer van de volkshuisvesting is gemaakt. De ergste uitwassen in de woningmarkt zijn de kop in gedrukt, compliment daarvoor aan broeder De Jonge - de verhuurderheffing is weg, huurders worden beter beschermd tegen huisjesmelkers die ze uitknijpen, koopwoningen worden beschermd tegen opkoop door beleggers - maar we zijn er nog niet. Pak door met een doorbouwgarantie zodat we snel verder bijbouwen van betaalbare woningen. En bouw voor iedereen, de starter, de single die maar geen koophuis kan vinden, het gezin met anderhalf verdieners, de 70+’er die gelijkvloers wil wonen. Dus wacht niet met de wetten betaalbare huur en regie op de volkshuisvesting naar de Kamer te sturen.
Bouwen aan zorgzame gemeenschappen gaat bij uitstek over ook over ons MKB, onze familiebedrijven. Familiebedrijven vormen, evenals kerken en verenigingen, het cement in onze samenleving. Ze spelen een belangrijke rol in het mooier en sterker maken van onze dorpen, steden, ja ons land. In het creëren van nieuwe verbondenheid. Denk aan familiebedrijven die niet alleen investeren in de ontwikkeling van hun medewerkers, maar ook in de studie van hun kinderen. Wij willen die familiebedrijven koesteren. Dan doet het er toe hoe de bedrijfsovernameregeling er uit ziet. Wat mijn fractie ook zorgen baart is dat steeds meer familiebedrijven worden opgekocht door private equity partijen. Zeker familiebedrijven, maar ook kinderopvanginstellingen en huisartsenposten vormen een dankbare prooi voor deze partijen. Aangevuurd door het nog altijd fiscaal aantrekkelijker ondernemen met vreemd vermogen dan met eigen vermogen en het spelen met rendementen op kapitaal. Baart dat het kabinet ook geen zorgen? Is het niet zaak onze Rijnlandse economie veel beter te beschermen tegen sprinkhaankapitalisme, of hoe je het ook wilt noemen?
Bouwen aan zorgzame gemeenschappen, aan nieuwe verbondenheid, gaat ook letterlijk over fysieke verbindingen.
En dan heb ik het in het bijzonder over onze bussen, trams en treinen, over het openbaar vervoer. De levensader tussen stad en dorp. Sinds de coronacrisis kampt het regionale openbaar vervoer met financiële problemen. Verbindingen vallen weg en de verbindingen die blijven worden duurder. Zo raakt het OV in een negatieve spiraal. Die willen we doorbreken. Door te investeren in het regionale OV om buslijnen overeind te houden. Door de prijsstijgingen in bus, tram en trein ongedaan te maken.
Want wij willen investeren in betaalbare bereikbaarheid door ons hele land. Want als de verbindingen tussen dorpen en een ziekenhuis, school of de winkel wegvalt dan verkruimelt de gemeenschap. Dan vertrekken de voorzieningen. Ik heb daar zoveel voorbeelden van gehoord. Dorpen waar de bus verdween. Bergentheim, Eén, Stad aan’t Haringvliet.
En ik nodig collega’s uit om mee te doen. Om te investeren in dat regionale OV. Want het OV moet een basisvoorziening zijn, geen noodvoorziening.
En bouwen aan zorgzame gemeenschappen vraagt ook dat ruimte is voor ouders om hun kind naar een school te sturen die bij hen past. Bij hun diepste overtuiging. Wij staan voor de vrijheid van onderwijs. Ook als verschillende partijen morrelen aan artikel 23. Juist onze kinderen moeten we ook groot kunnen brengen in de gemeenschappen die we koesteren.
Rust in het huishoudboekje
Een basisvoorwaarde voor een gezonde samenleving is rust in het huishoudboekje. Want rust in het huishoudboekje betekent rust aan de keukentafel. Financiële stress zet gezond samenleven onder druk.
Je moet kunnen rondkomen als je werkt, als je een stel tieners hebt die je de oren van het hoofd eten, als je er alleen voor staat.
Eerder heb ik de premier opgeroepen om ook het komend jaar recht te doen aan al die gezinnen voor wie het razend ingewikkeld was om de boodschappenkar te vullen .En dat was gisteren het goede nieuws. Zonder ingrijpen zou de armoede verder toenemen. Met gerichte maatregelen van verhoging van de huurtoeslag en het kindgebonden budget, gaat de armoede en de kinderarmoede omlaag. Daarin doet dit kabinet meer dan ooit. En dat maakt verschil. Het is een verandering die in zoveel levens verschil maakt. En ik complimenteer het kabinet – en u begrijpt dat ik de minister voor armoedebeleid hier expliciet noem – dat hier werk van is gemaakt. Want bij de start van dit kabinet leefden 1 op de 14 kinderen in armoede en met de plannen voor 2024 is dat 1 op de 20.
Daarmee ligt er een pakket dat effectief helpt en dat mijn fractie van harte steunt. Maar is er ook werk voor deze kamer die niet demissionair is. De commissie sociaal minimum wijst op de bodem van het bestaan die omhoog moet. Want als je werkt, moet je gewoon rond kunnen komen. De ChristenUnie wil daarom het minimumloon verhogen naar 18 euro in 2028. En daar kunnen we nu al een eerste stap naar zetten. Daartoe heb ik samen met PvdA/GroenLinks een voorstel gedaan. En ik doe opnieuw de uitnodiging om daarin samen op te trekken.
Voor de ChristenUnie is het belangrijk dat onze sociale zekerheidswetgeving niet leidt tot onnodige hardheden en onrechtvaardige situaties voor mensen. Het kabinet heeft op een aantal punten al voornemens om hier werk van te maken. Dat moedigen wij aan. De val van het kabinet mag hier niet aan in de weg staan. Een voorbeeld van een onnodige hardheid is de wanbetalersregeling in de zorg. Daarom doen wij een aantal voorstellen om hier echt werk van te maken.
Gisteren sprak ik iemand die als ‘tegenover’ voor bestaanszekerheid bestaansangst benoemde. En ik herkende dat. Wat zegt ons als meer jongeren dan ooit kampen met mentale problemen. Als mensen zich zorgen maken over hun toekomst. Dan kan rust in het huishoudboekje nooit het hele antwoord zijn. We vragen teveel van onszelf, van onze jongeren, van elkaar en de schepping. Voor echte bestaanszekerheid is meer nodig. Een nieuwe balans tussen economie en ecologie. Dat brengt mij bij mijn derde speerpunt:
We bewonderen elk leven op aarde
De ChristenUnie bewondert ook het moois dat ons gegeven is in elk leven op aarde. Het leven is kwetsbaar en wordt bedreigd. Daar willen we pal voor staan. Het vraagt dat we scherper aan de wind zeilen.
Vanuit verwondering over het geschenk van het leven. Dat vraagt om een ethiek van voorzichtigheid. Of het nu gaat om het begin van het leven of de omgang met het sterven. Voor mij begint dit alles met verwondering en de diepste overtuiging dat het leven geschapen, bedoeld en van waarde is. En vanuit die verwondering kijk ik ook naar de schepping. Zoals ik dat ooit in Nunspeet geleerd heb toen ik over de heide fietste en gewoon gevangen werd door de grootsheid van zo’n prachtig paars veld. Dat is één van de grootste uitdagingen van onze tijd. Onze manier van produceren en consumeren putten de aarde teveel uit. Dit is een uitdaging voor een hele generatie: de rentmeestergeneratie. Samen werk maken van andere vormen van welvaart en duurzame overvloed.
Ook daar willen we hele praktische stappen zetten. Vandaag al. Want het is onbestaanbaar dat de vliegbelasting gelijk blijft, maar dat de treinprijzen stijgen. Wij stellen voor om dat om te draaien: houd de treinprijzen gelijk en verhoog de vliegbelasting. Daartoe heb ik een amendement ingediend.
En wat de ChristenUnie betreft past het openen van een nieuw vliegveld in Lelystad ook niet bij een generatie die kiest voor rentmeesterschap.
Nagorno-Karabach
Gisteren was het prinsjesdag. En we hebben gezien wat een mooie feestdag dat is. Ik liep met een hoed, beetje bang of die niet weg zou waaien. En je voelde overal, er is vrijheid, we mogen onze plannen neerleggen, we mogen erover spreken. En we voeren hier vandaag en morgen het debat. Maar toen wij in alle vrijheid Prinsjesdag vierden, is gebeurd wat we al langer vreesden: Azerbeidzjan is begonnen met de aanval op de Armeense enclave Nagorno-Karabach.
Inmiddels lijkt een wapenstilstand bereikt. Maar de situatie is fragiel
Ik wil graag van de premier horen of hij het met ons eens is dat de gebeurtenissen van afgelopen 24 uur onacceptabel zijn en dat een steviger opstelling van Nederland en Europa ten opzichte van Azerbeidzjan dringend nodig is? En wat kan Nederland doen, om de veiligheid van de bevolking te waarborgen, nu hun verdediging ontwapend wordt en zij afhankelijk zijn van de Russische troepen in het gebied? Wat kunnen we doen om ervoor te zorgen dat dit niet uitloopt op een etnische zuivering?
Tot slot
Het is een schril contrast met ons leven hier in vrijheid. Verschillende collega’s hadden het al over Oekraïne en de oorlog die daar woedt. En ik denk dat we heel goed moeten beseffen dat wat we hier met elkaar doen dat we dat moeten koesteren. Het is onze democratie die we hoog houden, de verschillen die we hebben, kunnen we hebben omdat we hier met elkaar in vrijheid leven. En zo wil ik op dit moment, met alle partijen, werk maken van echte oplossingen voor echte mensen. Vandaar mijn uitnodiging, laten we optrekken om daar goed werk van te maken.
