Zorg voor de schepping: stevige stap in de goede richting
Vorig jaar hebben twee rechterlijke uitspraken ons met de neus op de feiten gedrukt: we moeten beter voor de schepping zorgen. De hoeveelheid stikstof die we uitstoten is vernietigend voor de natuur in ons land. De hoeveelheid CO2 die we de lucht in blazen draagt bij aan een zorgwekkende verandering van het klimaat.
Vandaag zet dit kabinet een stevige stap in de goede richting om aan beide problemen iets te doen. Dat is goed nieuws. En stiekem ben ik ook best wel trots op onze eigen minister van landbouw en natuur, Carola Schouten, die een flinke klus had aan het stikstofprobleem, maar vandaag met een pakket komt waarmee we voorlopig verder kunnen.
In deze blog wil ik zowel over stikstof als over CO2 kort schetsen wat het probleem is en wat het kabinet vandaag aan plannen presenteert om hier iets aan te doen.
Stikstof
Tot voor kort had je er waarschijnlijk nog nooit van gehoord, maar het gaat hier over de ‘PAS’, de ‘Programmatische Aanpak Stikstof’. Dat is een systeem dat ooit door de politiek bedacht is om te kunnen voldoen aan de richtlijnen die er zijn gesteld aan de stikstofuitstoot: aan de ene kant ruimte voor economische groei, aan de andere kant natuurherstel. Je raadt het al: dat heeft dus nooit gewerkt. De hoeveelheid stikstof in de natuur is alleen maar toegenomen en heeft de Nederlandse natuurgebieden naar de rand van de afgrond geduwd. De rechter heeft daar een streep getrokken: we moeten als land nu écht gaan voldoen aan de stikstofrichtlijnen.
Omdat veel van onze natuurgebieden in zo’n slechte staat verkeren, betekent dit in praktijk dat de uitstoot van stikstof in ons land fors naar beneden moet en de natuur hersteld moet worden, voordat we weer huizen kunnen bouwen of (spoor)wegen kunnen aanleggen. Dat vraagt om een nieuwe balans, dat vraagt om keuzes. Niet meer 130 op de snelweg. Een andere manier van landbouw bedrijven.
Maar er is meer:
- De industrie wordt verplicht gebruik te maken van de ‘best beschikbare technieken’, dat wil zeggen: de meest zuinige en duurzame installaties. We gaan afspraken maken met de piekbelasters, de bedrijven die extra veel uitstoten. Dat kost geld, maar dat is echt nodig, zowel voor stikstof, als voor andere broeikasgassen.
- We stappen over op duurzamere voertuigen met minder uitstoot. Er komen subsidies voor nieuwe en tweedehands elektrische auto’s, juist ook voor auto’s in het ‘middensegment’, zodat elektrisch rijden voor meer mensen een mogelijkheid wordt, niet alleen voor mensen met veel geld.
- Voor woningen geldt dat er vooral in de bouwfase uitstoot van stikstof is. Daarom wordt in de bouw met pilots onderzocht of er steeds meer werktuigen zonder uitstoot gebruikt kunnen worden.
- Nederland wordt ‘natuurinclusiever’: door meer natuur aan te leggen en te vermengen met landbouw en woningbouw, komt er meer ruimte voor wat we ‘soortenrijkdom’ noemen: meer verschillende soorten planten en dieren. Kwetsbare natuurgebieden worden op die manier sterker en weerbaarder.
- Een vitale landbouw is onmisbaar voor ons platteland en onze voedselvoorziening. We beschermen de landbouw tegen ‘uitverkoop’ door hier met provincies heldere afspraken over te maken. Deze uitverkoop dreigt als grote bedrijven veel boerderijen – en daarmee stikstofruimte – op gaan kopen. We willen niet dat dat gebeurt. Daarom komen er heldere spelregels. En we houden goed de vinger aan de pols.
- Iedere sector, zeker ook de luchtvaart, moet bijdragen aan de vermindering van stikstofuitstoot. Hier worden nog aanvullende plannen voor gemaakt.
- De natuur wordt hersteld door grond waar te veel stikstof in zit af te plaggen. Ook wordt de natuur versterkt: door aankoop van gronden worden natuurgebieden aan elkaar geregen in een landelijk natuurnetwerk.
- Er wordt flink geïnvesteerd in het sterker maken van de natuur. Uiteindelijk komt dat neer op zo’n 300 miljoen euro per jaar.
- Het tegengaan van te veel stikstof in de natuur is iets van de lange adem. Daarom worden er wettelijk streefdoelen vastgelegd voor het terugdringen van de stikstofuitstoot.
Met het pakket aan maatregelen dat vandaag wordt gepresenteerd zetten we een belangrijke stap in het behoud van onze natuur. Tegelijkertijd zorgt het ervoor dat we kunnen blijven werken aan andere belangrijke opgaven die er in ons land liggen, zoals de bouw van voldoende woningen, en bouwen we aan een toekomstgerichte en toekomstbestendige landbouw. Om dat mogelijk te maken trekt het kabinet ook serieus geld uit: in totaal zo’n 5 miljard euro.
CO2
Ook hiervoor geldt dat je vast al eens op het nieuws hebt gehoord over de uitspraak van de rechter in de zaak ‘Urgenda’. Daarover is veel gezegd en geschreven, maar kort gezegd komt het hierop neer dat de Nederlandse overheid voor het eind van dit jaar de uitstoot van broeikasgassen (met name CO2) met minimaal 25% moet verminderen ten opzichte van 1990. Omdat we een enorme achterstand hebben (we zitten inmiddels bijna halverwege 2020 waarin we de achterstand van de afgelopen 30 jaar moeten goedmaken), ligt er ook daarvoor een flink maatregelenpakket. Daarbij gaat het over:
- Het terugbrengen van energieopwekking uit kolencentrales. Kolencentrales gaan veel minder energie opwekken en dus minder kolen verbranden of gaan zelfs helemaal dicht. Dit maakt een enorm verschil in de hoeveelheid CO2 die we uitstoten.
- Er komt 2 miljard euro extra ter beschikking voor subsidie voor duurzame energieprojecten.
- Mensen moeten makkelijker en goedkoper aan de slag kunnen met de verduurzaming van hun huis. Zo komt er bijvoorbeeld een retourpremie van minimaal 35 euro op koel- en vrieskasten, maar het gaat ook om het mogelijk maken van investeringen in energiebesparing door het midden- en kleinbedrijf en Verenigingen van Eigenaren (VvE’s). Ook huurwoningen en maatschappelijk vastgoed (scholen, buurthuizen, ziekenhuizen en dergelijke) worden sneller verduurzaamd.
- Woningcorporaties die extra investeren in de verduurzaming van hun woningen krijgen een korting op de verhuurderheffing (een verplichte afdracht van woningcorporaties aan de overheid).
- Er komt extra geld voor subsidie voor de glastuinbouw om te verduurzamen. De impact van de coronacrisis is voor deze sector groot, en deze subsidie kan tuinders een stap verder helpen in het toekomstbestendig maken van hun bedrijf.
- Er wordt verder gewerkt aan concrete maatregelen die de industrie helpen verduurzamen.
Omslag
Met de maatregelen die vandaag worden gepresenteerd zetten we opnieuw een stap in de goede richting als het gaat om rentmeesterschap en zorg voor de schepping. En zoals je ziet, nemen we daarbij allemaal onze verantwoordelijkheid: van huizenbezitter tot boer, van autorijder tot luchtvaartmaatschappij, van industrie tot woningcorporatie.
De tijd waarin we vandaag de dag leven is voor veel mensen ongekend zwaar. Eerste prioriteit is nu de bestrijding van een verschrikkelijk virus en het op poten houden van onze maatschappij. Maar ik ben blij dat we nu al nadenken over hoe we willen dat we die maatschappij en onze economie straks weer opbouwen: sterker, weerbaarder en duurzamer. Door nu effectieve maatregelen te treffen, hebben we straks meer ruimte om dat ook daadwerkelijk te doen.
