Laten we een olijfboom planten! (ND-column)
Nog een laatste keer kijk ik om. Van de dingen die ik graag achterlaat in dit jaar denk ik vooral aan de digitale bitterheid. Het zijn berichten op sociale media en in de mail die – als je ze echt binnen laat komen – even alle zuurstof uit je leven opzuigen en de grond onder je voeten verschroeien. Natuurlijk moet er alle ruimte zijn voor legitieme kritiek op iedereen die in het openbaar het woord voert, maar die bijtende bitterheid mag van mij in het oude jaar begraven worden.
En iedereen die zich ook komend jaar weer in woord en geschrift gaat uiten, zou ik willen vragen: wat breng je in circulatie? Is het op de persoon gerichte afbraak of bouw je op? Is het wanhoop of hoop? Wantrouwen of vertrouwen? Haat of liefde?
Als ik nog een keer omkijk, weet ik dat ik er soms echt naast zat. Ik heb niet iedereen altijd helemaal recht gedaan en heb keuzes gemaakt waarover ik gemengde gevoelens heb. Zo realiseer ik me nu meer dan ooit dat het grote gevaar in een coalitie is dat je veel vaker op je radar kijkt dan op je kompas. Dat je zo blij bent dat je een pensioenakkoord hebt, een klimaatakkoord en een begin van de oplossing van de stikstofcrisis, dat je makkelijk kunt vergeten waarom en voor wie je het allemaal doet.
Maar het zwaarst zijn de herinneringen aan de momenten waarop ik voor die ene groep, voor dat ene gezin, die ene naaste misschien wel meer had kunnen doen dan ik het afgelopen jaar heb gedaan. Als we nog een laatste keer omkijken, is er ook schuld en schaamte.
Tweede Kerstdag keken Rianne en ik – zoals vele anderen – de prachtige Netflix-film The Two Popes. De oude Paus Benedictus trekt daarin een tijdje op met de Argentijnse aartsbisschop Jorge Bergoglio, die bedelt om een handtekening van de paus onder zijn ontslagbrief. Hij had genoeg van de hoge kerkelijke verantwoordelijkheid en verlangde terug naar de lokale gemeente. Tot zijn verbijstering merkt Bergoglio dat de oude Duitse paus wil aftreden en uitgerekend in de tango dansende Argentijn zijn opvolger ziet.
Als er echt geen ontsnappen meer aan is, vertelt Bergoglio dat hij schuldiger is dan de oude paus denkt. In de donkerste momenten tijdens het bewind van de junta in Argentinië liet Bergoglio dappere priesters in de steek die daarna gearresteerd en gemarteld werden. Een van hen zou het hem nooit meer vergeven, een ander omhelst Bergoglio tijdens de mis weer als broeder. Maar de als nieuwe paus aangewezen Argentijn voelt zich te belast door schuld en schaamte om leider van de kerk te kunnen worden.
Dan zegt de oude paus, de strenge Ratzinger, woorden waaraan ook wij ons op de drempel van het oude en nieuwe jaar mogen optrekken: ‘Aanvaard nu de genade die je zelf altijd predikt.’
Als ik vervolgens vooruitkijk, wil ik me voortaan minder verlaten op mijn radar, me minder richten op de korte termijn. Net als in de Griekse mythes klinkt ook in onze levens de constante lokroep van de sirenen. Facebook, Instagram, Twitter, Netflix, schouderklopjes van omstanders, peilingen, succes, salaris, uitverkoop, werk. Het kan je leven vullen, maar als je je hoop erop vestigt, zal het je uiteindelijk berooid achterlaten. In plaats daarvan wil ik me meer richten op mijn kompas, op de lange termijn. Aandacht geven aan dat wat waar is, wat rechtvaardig is, zuiver, lieflijk en eervol, alles wat deugdzaam is en lof verdient (Filippenzen 4:8).
Andrea Riccardi, de Italiaanse stichter van de gemeenschap van Sant’Egidio, leert ons de les van de olijfboom. Als die geplant wordt, duurt het nog jaren voordat die vrucht draagt. De vruchten moeten daarna ook nog eens maandenlang in een badje liggen voordat ze eetbaar zijn. Maar als de olijfboom tot bloei komt, gaat die honderden jaren mee.
Als je weet wat je later wil achterlaten – vriendschap, liefde, wijsheid, geloof, recht, vrijheid – dan weet je wie en wat je komend jaar de meeste aandacht moet geven. Laten we onze schuld en schaamte van het afgelopen jaar in Gods handen leggen, genade ontvangen, en komend jaar olijfbomen planten. Op hoop van zegen.
(Deze column verscheen vandaag ook in het Nederlands Dagblad)
