Oproep op Dankdag: geef de melkveehouders een toekomst
Gisteren was ik in de IJsselhallen in Zwolle voor de toekomst van de melkveehouderij, juist op de Dankdag voor gewas en arbeid. De sfeer in de IJsselhallen in Zwolle was allesbehalve dankbaar. De honderden melkveehouders die zich hier verzameld hebben, met laarzen aan, voelen zich 'belaarzerd'.
Ze voelen zich in de steek gelaten door staatssecretaris Martijn van Dam, die er vooralsnog niet in geslaagd is om de derogatie veilig te stellen. Met deze derogatie mogen boeren meer mest op het land brengen dan de Europese nitraatrichtlijn toestaat en dat is belangrijk voor de toekomst van de melkveehouderij. Het Laarzenlied is een hit op sociale media. Eline Vedder is één van de initiatiefnemers van de Laarzenactie en krijgt een staande ovatie als zij vertelt over de pijn en twijfel over haar bestaansrecht. "De toekomst van mijn bedrijf ligt in uw handen en dat vind ik doodeng", krijgt de staatssecretaris te horen.
De onzekerheid is begonnen bij het afschaffen van het melkquotum. De ChristenUnie heeft er altijd voor gepleit om dit pas te doen als er een andere manier is om de productie te reguleren. Voedselproductie kun je niet overleveren aan de grillen van een vrije markt. Met het einde van het melkquotum in zicht is iedere melkveehouder voor zichzelf plannen gaan maken voor uitbreiding. Heel begrijpelijk, want dat is ondernemerschap. Overal in het landschap verrezen prachtige nieuwe stallen die uitstralen hoe milieu- en diervriendelijk ze zijn. LTO beloofde dat de sector niet door het zelf opgelegde fosfaatplafond zou groeien. Fosfaat is een essentiële grondstof, maar kan ook belastend voor het milieu zijn. Het fosfaatplafond is een middel om Brussel te overtuigen dat de melkveehouderij binnen milieugrenzen blijft, waarmee de derogatie in beeld blijft. Hoe gek is het dat het plafond binnen de kortste keren doorbroken werd? Heel geloofwaardig is het betoog van LTO niet om nu niet langer het individuele, maar sectorale belang voorop te stellen. Al in 2014 zag LTO aankomen dat het plafond doorbroken zou worden en ze deden.... niets.
Pas in de loop van 2015 is met vliegende vaart bedacht hoe met een nieuw wettelijk systeem van fosfaatrechten en een fosfaatbank de productie gereguleerd en weer onder het plafond gebracht zou kunnen worden. Daar hadden de melkveehouders geen rekening mee gehouden. Veelzeggend was het verhaal van een jonge melkveehouder uit Flevoland. Bij een door de Tweede Kamer georganiseerde rondetafel vertelde hij hoe hij samen met zijn broer een prachtig nieuw bedrijf heeft opgezet. Een bedrijf dat volledig grondgebonden is, weidegang toepast en aan alle eisen op het gebied van duurzaamheid en dierenwelzijn voldoet en zelfs meer dan dat. Niemand had hem gewaarschuwd voor het systeem van fosfaatrechten dat eraan zat te komen. LTO niet, de bank niet, de accountant niet. Op 2 juli 2015, de peildatum voor het toekennen van fosfaatrechten, had hij nog geen koeien. Hij moet nu fosfaatrechten kopen à 5000 euro per koe. Als die al beschikbaar zijn in een schaarse markt. De toekomst ziet er voor dit bedrijf – en vele, vele anderen – somber uit.
Het wetsvoorstel was klaar voor behandeling in de Tweede Kamer toen de Europese Commissie liet weten dat het de toets voor staatssteun niet zou kunnen doorstaan. Ik stond perplex. Wat een klap in het gezicht, zeker ook voor melkveehouders. Er volgde een wijziging van het wetsvoorstel, waardoor het stelsel van fosfaatrechten pas in 2018 wordt ingevoerd. Op 1 januari 2018 wordt de melkveehouderij in één keer gekort: boeren krijgen niet meer fosfaatrechten dan op de peildatum van 2 juli 2015. Produceren ze meer fosfaat, dan moeten ze koeien wegdoen. In 2017 zal de sector alles op alles moeten zetten om de fosfaatproductie omlaag te brengen en de korting te beperken. Maar instrumenten daarvoor zijn uit handen geslagen: geen fosfaatrechten, geen productschappen om zaken bindend op te leggen. Er wordt nu door EZ, LTO, voerleveranciers en zuivelorganisaties gewerkt aan een gezamenlijk plan, dat volgende week vrijdag in de steigers moet staan. Gaat dat lukken?
Wat op het spel staat is de toekomst van onze melkveehouderij. De toekomst van prachtige gezinsbedrijven, waar iedere dag weer hard gewerkt wordt voor onze voedselvoorziening. Behoud van de derogatie is belangrijk voor hen, ook voor ons mooie landschap met graslanden en koeien in de wei. En het is belangrijk voor het milieu, omdat boeren anders genoodzaakt zijn kunstmest aan te brengen op het groeizame land. Waar is de staatssecretaris die knokt voor onze melkveehouders? Eerlijk is eerlijk, het is goed dat hij in de IJsselhallen het gesprek zoekt met de boeren. Maar pas aan het eind van de avond spreekt hij, na aandringen vanuit de zaal, niet langer over 'wij, zij, samen', maar over "ík ga knokken voor de melkveehouderij". Van Dam, laat het nu ook zien in daden!
De ChristenUnie zal er op aandringen snel de wet over fosfaatrechten te behandelen, zodat er duidelijkheid is voor onze boeren. We hebben een amendement klaarliggen om de grondgebonden melkveehouderij te ontzien bij de introductie van het fosfaatrechtenstelsel en hen niet te korten. Zij hebben immers part noch deel aan de ontstane situatie. We willen dat de kringloopwijzer snel wordt ingevoerd. Onze melkveehouders verdienen de steun van de staatssecretaris, die nu echt werk moet maken van de derogatie en de toekomst voor deze prachtbedrijven. Het is niet vanzelfsprekend dat er voldoende voedsel is. Iedere dag weer wordt er hard gewerkt om ons daarin te voorzien. Ook door de melkveehouders die zich in Zwolle verzameld hebben. Ik wil schouder aan schouder met hen staan. Juist op Dankdag.
