"Voorzitter,

Wéér is het mis op het ministerie van Veiligheid en Justitie. De commissie Oosting is nog maar nauwelijks met het onderzoek naar de zaak van het bonnetje van Cees H. En we zijn nog maar nauwelijks bekomen van de fatale communicatieblunders binnen justitie in de zaak Bart van U. En nu is er alweer een probleem. En dat op een ministerie dat al bijna bezwijkt onder de last van de reorganisatie van de politie en onder de tekorten en andere zorgen bij rechtspraak en Openbaar Ministerie.

Mdv, in dit debat wil ik antwoord op drie vragen:

1. Hoe kon het zo mis gaan? Iedereen praatte met iedereen, voorlichting beantwoordt vragen van Brandpunt en ondertussen wist deze minister van niets. En hoe is het mogelijk dat staatssecretaris Teeven en minister Opstelten verschillende herinneringen hebben aan precies dezelfde zaak?

2. Wat wist deze minister tijdens het vragenuur van vorige week over de fotodeal? We weten inmiddels dat de Kamer onjuist is geïnformeerd. Maar wist de minister vorige week ook dat het onjuist was?

3. Is er op het ministerie zicht op verandering en verbetering? En is deze minister in staat om daar leiding aan te geven?

Mdv, vorige week heeft de minister tijdens het vragenuurtje gezegd dat de fotodeal met Volkert van der G. een dag voordat de foto werd gemaakt bij het OM bekend was. Maar in werkelijkheid wist het OM er al maan-den-lang van en was er heel nauw bij betrokken. Net als Reclassering Nederland… de Dienst Bewaken en Beveiligen… de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid… verschillende afdelingen van het ministerie… en zelfs de Directie Voorlichting. De vorige bewindslieden zijn erover gebriefd. Zo’n beetje iedereen wist er dus van, behalve deze minister. En dus de Kamer.

Mdv, hoe is dat in vredesnaam mogelijk?

Zijn dat werkelijk alleen maar inschattingsfouten geweest? Is het werkelijk voorstelbaar dat al die diensten, al die ambtenaren niet door hadden dat de zaak Van der G. weleens gevoelig zou kunnen zijn? De vraag stellen is hem beantwoorden.

Uit de pijnlijke brief die we van de minister hebben gekregen blijkt dat de ambtenaren van het ministerie juist heel goed hebben aangevoeld dat de voorwaardelijke invrijheidstelling van Van der G een gevoelige kwestie was. Juist daarom praatte iedereen met iedereen en werden de bewindslieden Opstelten en Teeven vijf keer gebriefd over het proces.

Hoe geloofwaardig is het dat de ene gebriefde bewindspersoon, Opstelten, zich wel kan herinneren dat ook over de fotodeal is gesproken en dat de andere gebriefde bewindspersoon, Teeven, zich niets kan herinneren?

Zat er niets over de zaak Van der G. in het overdrachtsdossier van de minister?

Mdv, dan mijn tweede vraag: wat wist de minister toen hij vorige week mondelinge vragen van de Kamer beantwoordde?

De minister heeft ons vorige week niet het volledige verhaal verteld over de fotodeal zoals die is gesloten met Van der G. en zijn advocaat. In zijn brief geeft hij min of meer de schuld aan het Openbaar Ministerie. Het ambtsbericht schoot tekort. Een belangrijke vraag is hoe dat kan. Maar tegelijk lijkt het erop dat het OM dat vlak voor het vragenuurtje heeft hersteld. Maar daarvan zegt de minister: het ambtsbericht is niet aangevuld. De minister zegt daarmee eigenlijk: ze hebben me wel verteld dat er meer aan de hand was, maar ze hebben het niet uitgetypt en daarom heb ik het de Kamer niet verteld.

Mdv, dat is misschien wel de zwaarste inschattingsfout in deze kwestie.

Kan de minister eens heel precies vertellen wat hij voorafgaand aan het vragenuurtje mondeling van het OM hoorde en waarin dat verschilde van wat hij vervolgens de Kamer vertelde? En waarom daar verschil tussen zit?

Tot slot mijn derde vraag: hoe kan het anders, hoe kan het beter en hoe gaat deze minister daar leiding aan geven?

De minister schrijft in zijn brief dat hij deze en gene duidelijk heeft gemaakt dat het zo niet langer kan. Maar is dat niet al eerder gezegd? Wat geeft ons reden om te geloven dat de interne en externe informatievoorziening nu echt verbeterd gaat worden?

Mdv, wat hierbij zou helpen is dat er niet alleen een cultuurverandering bij Veiligheid en Justitie komt, maar ook bij de VVD. Want we hebben in deze zaak geoogst wat de afgelopen jaren is gezaaid. Sinds Rutte 1 gaat veiligheid vooraf aan justitie, lijken repressie en stoerheid belangrijker dan het recht en de rechtsstaat. Veiligheid staatin de etalage, veiligheid staat op de uithangborden en in glimmende glossy's, terwijl ondertussen binnen in de winkel hard gewerkt wordt aan justitie, aan het hoog houden van de rechtsstaat.

Het was de lijsttrekker van de VVD die het ondenkbaar noemde dat Van der G. op proefverlof zou gaan. Het was de vorige staatssecretaris van de VVD die meerdere keren suggereerde het proefverlof van Van der G tegen te kunnen en te willen houden. En het was de VVD-fractie die hem daarin steunde. Terwijl ondertussen datzelfde proefverlof op het ministerie werd voorbereid

Mdv, dat is een onhoudbare en onwenselijke schizofrenie. Ik zal de dag prijzen dat dit ministerie weer gewoon het ministerie van Justitie gaat heten.

Bij het aantreden van deze minister schreven collega’s Van Nispen, Schouw en ikzelf een artikel in het NRC met als hartenkreet: minister, sta weer pal voor de rechtsstaat. Die hartenkreet wil ik vandaag herhalen. De rechtsstaat moet niet langer weggemoffeld worden, maar fier worden verdedigd. Ook door de VVD. Ook door deze minister."