"Inspannend ontspannen. Het helpt me om even afstand te nemen van het werk, maar ook om gesprekken, beelden en indrukken die ik in mijn werk op doe een plekje te geven.

Maar soms lukt het me niet om een beeld los te laten. Soms kan ik het even geen plek geven. Kan en wil ik het niet loslaten, bijvoorbeeld als kinderen vermalen worden door het onrecht in de wereld. Dan zie ik –terwijl ik langs de IJssel loop – het 16 jarige meisje voor me dat van zichzelf ging geloven dat ze niet méér waard was dan het geld dat haar lichaam voor haar pooier opbracht. Of de jongen met het syndroom van Down, over wie in de krant de vraag wordt opgeworpen of hij de 1 á 2 miljoen euro zorgkosten nog wel waard is. Dat jongetje uit Syrië op de arm van zijn huilende vader, die uit de zee komt en het strand van Kos bereikt. Of aan Margarita, die al jaren in Kampen woont en nu met haar moeder naar het voor hen als christen niet veilige Oezbekistan dreigt teruggestuurd te worden. Dat raakt me.

Ik ben politiek actief geworden vanuit de overtuiging dat ieder mens ertoe doet. Dat ieder mens van God leven heeft gekregen, geliefd is en tot zijn recht komt in relatie tot anderen. Ja, ik ben politiek actief geworden vanuit de overtuiging dat ieder leven waardevol is en recht moet worden gedaan.

We debatteren vandaag en morgen urenlang over de stand van het land en de stand van de wereld. We zien grote noden, stellen grote vragen, maken grote plannen en schetsen grote lijnen. En we kennen de grote getallen: 60 miljoen vluchtelingen wereldwijd, ca. een miljoen eenzamen in ons land, 600.000 werkzoekenden in Nederland, ga maar door. Mij helpt het om de grote vragen van deze tijd ook even klein te maken. Laat het vandaag ook gaan over de vraag wat we doen voor die ene… Voor één vluchteling, één werkzoekende, één eenzame, één arme, één kind met het syndroom van Down, één jonge vrouw in de prostitutie.

Hoe verantwoordelijk willen wij voor hen zijn?

Want waar het leven waardeloos lijkt te zijn geworden, kan het leven ook in waarde worden hersteld. En dit is het moment om te spreken over onze rol daarin. Juist bij het presenteren van een begroting komt het er dan op aan. In een begroting maak je als kabinet duidelijk welke keuzes je maakt voor ieder mens op zich. En daarmee is de begroting een moreel document.

Het kabinet is gisteren met een heuse feestbegroting naar buiten gekomen. Het geld klotst weer over de drempels van de Trêveszaal en dat zullen we weten ook. Zo’n situatie is handig om de politieke meningsverschillen tussen de VVD en de PvdA te overbruggen en te camoufleren. We zagen het al in mei, bij de bed-bad-brood-discussie. En deze zomer bij het derde steunpakket voor Griekenland. En nu recent rond de aanpak van de vluchtelingenproblematiek. Wheelen en dealen om politieke uitersten te verbinden met een politiek bevredigend resultaat. Soms moet dat. En er is niets mis met het doen van investeringen, maar de vraag is: waar klopt het kabinetshart?

Ik constateer met vreugde dat de MP alle schroom om over waarden te spreken van zich heeft afgegooid. Ook gisteren in de troonrede kwam het onderwerp ‘waarden’ weer terug. Dat doet me deugd. Nu verder. Mag ik de MP vragen om morgen eens in zijn politieke hart te laten kijken. Waar zit uw vuur? Welk onrecht zet u in beweging? Wat vindt u waardevol?

Ik heb nog een vraag aan de MP: hoe wil hij werken, het komende jaar? Het draagvlak voor zijn kabinet is in het afgelopen jaar een stuk kleiner geworden. Door afsplitsingen bij de coalitiepartijen is er een minimale meerderheid in de Tweede Kamer. Er hoeft maar één Kamerlid op dinsdag door zijn wekker heen te slapen en er ontstaat voor de coalitie een probleem. In de Eerste Kamer kunnen coalitiekamerleden zich dat inmiddels trouwens wel permitteren, want daar heeft de coalitie bij lange na al geen meerderheid meer. Maar ook als ieder coalitiekamerlid er is, is dat nog geen garantie dat het goed gaat.

Wat betekent deze situatie, zo vraag ik de MP, voor zijn opstelling naar het parlement? Hoe zoekt hij naar draagvlak? Of wimpelt hij alle oplossingen van de oppositie aan de kant, zoals hij vorige week bij het vluchtelingenvraagstuk deed? Welke ruimte is er voor aanpassingen van de kabinetsplannen die nu voor liggen? Doet het er überhaupt toe wat andere dan de coalitiepartijen vinden van het door u geplande feest, of blijft het een besloten feestje?

Alternatief
De ChristenUnie denkt graag hardop mee over de vraag hoe we in ons land op kunnen komen voor wat waardevol mag zijn. Wat de fractie van de ChristenUnie betreft moet daarvoor het huidige kabinetslastenverlichtingspakket van vijf miljard worden aangepast. De wijze waarop dit geld nu wordt uitgegeven is in onze ogen te eenzijdig. Wat ons betreft niet alleen aandacht voor de werkenden in Nederland, maar ook voor chronisch zieken en gehandicapten, voor mantelzorgers en voor ouders met jonge kinderen die niet allebei fulltime op de arbeidsmarkt terug te vinden zijn.

In de begroting die wij voorstaan gaan we ook voor extra inspanningen bij de grote mondiale vraagstukken van dit moment: voor het vluchtelingenvraagstuk, maar ook voor de klimaatproblemen waar we nu mee te maken hebben. Daar moet echt meer gebeuren dan het kabinet nu doet. Dat geldt ook voor veiligheid. Je zou haast denken dat minister van der Steur bij zijn eerste begrotingsonderhandelingen met een heuse ontgroening te maken heeft gehad. Dit kan echt niet zo. Daar moet meer geld bij.

We stellen ook voor het komende jaar ook extra geld beschikbaar voor de transitie van de WMO en de Wet Langdurige Zorg. En voor een verdere afbouw van de gasproductie in Groningen (volgend jaar naar 27 miljard kuub). Onze begroting is doorberekend door het CPB. Zoals het hoort, zeg ik met gepaste trots. We lopen goed rond, zoals we dat dan noemen. Ons saldo is vanwege de door ons gekozen teruggang in gasproductie slechts 0,1 procent slechter dan dat van het kabinet. Dat is acceptabel omdat wij uitgaan van de leus ‘dat er niets boven Groningen gaat. Zelfs Brussel niet’. Ik vraag het kabinet morgen in te gaan op onze tegenbegroting.

Vluchtelingen
Ik vroeg de MP morgen een inkijkje te geven in zijn hart. Om te laten zien waar hij voor gaat. Veel Nederlanders laten dat al van zichzelf zien. Ze laten hun hart spreken en komen in beweging bij de opvang van vluchtelingen. Het is echt overweldigend hoeveel mensen zich pro deo inzetten voor de opvang van iemand, een mens, die van huis en haard verdreven is. Daar spreekt een grote betrokkenheid uit bij de nood van de wereld. Maar ook een houding van je niet willen neerleggen bij die nood en doen wat binnen de mogelijkheden ligt. Al help je er maar één vluchteling mee, dan laat je al zien: ook jíj bent waardevol.

Ik vraag het kabinet eenzelfde houding aan te nemen. Het coalitiecompromis als gemiddelde van twee politieke tegenpolen, past dan niet. De één krijgt de ruimte van opvang van meer vluchtelingen op korte termijn, de ander zijn ideaalplaatje van een gesloten Europa op lange termijn, waarvan de realisatie zelfs nog zeer onzeker is. Iedereen tevreden? Dat hoop ik niet.

Het compromis vergeet dat de meeste vluchtelingen in de eigen regio vluchten en dat juist dáár een goede opvang ontbreekt. Als het leven van de vluchteling daar, voor ons net zo waardevol is als het leven hier, is ‘slechts’ 110 miljoen euro extra uittrekken voor opvang in de regio echt te mager (geld is voor 2015, geen extra geld begroot voor opvang in de regio voor 2016). Er moet méér gebeuren. Naast eten, drinken en een tent boven het hoofd is zorg en onderwijs voor de kinderen nodig. Er moet echt substantieel meer geld naar opvang in de regio. Daar trekken we als ChristenUnie in onze tegenbegroting dan ook extra geld voor uit. Maar ook voor opvang van vluchtelingen in ons eigen land. We koppelen onze inspanningen voor vluchtelingen aan extra investeringen in defensie. Juist nu meer dan ooit nodig in een wereld vol onrust.
Een voorwaarde voor een goed en waardevol leven is veiligheid. En op dat punt schiet dit kabinet op een onverantwoordelijke manier tekort. De politie heeft nog steeds geen fatsoenlijke CAO, ze komt voor haar eigen taak veel geld tekort en het OM heeft onvoldoende financiële middelen om goed haar werk te doen. Wat ons betreft ook geen bezuinigingen op de rechtbanken in Almelo, Assen, Maastricht, Lelystad, Zutphen, Dordrecht en Alkmaar. De V&J-begroting zal aangepast moeten worden. Dit kan echt niet zo.

Mensen met een beperking
Vaak verdelen we het land in allerlei groepen. Maar eigenlijk is het heel simpel. Je hebt in dit land twee soorten mensen: mensen met een beperking en mensen die denken dat ze geen beperking hebben.

Pauline en Amber rekenen zich tot de eerste categorie. Ik had deze zomer een ontmoeting met hen. Pauline en Amber zijn rolstoelgebruikers en oprichters van een beweging van jongvolwassenen met - zoals zij het zelf noemen - ‘een levenslange en levensbrede lichamelijke en/of zintuigelijke handicap’. Ervaringsdeskundigen in het leven met beperkingen. Het doel van hun beweging is een verandering in het denken, doen en laten in de Nederlandse maatschappij teweeg brengen. Deze twee jonge vrouwen streven naar een inclusieve, voor iedereen toegankelijke, maatschappij. Ze willen gehoord worden!

Van hen heb ik een polsbandje gekregen. Op dat bandje staat de tekst ‘wij staan op’. Pauline en Amber vertelden me over de obstakels waar ze in hun leven tegenaan lopen: een buschauffeur die hen weigerde mee te nemen, het iedere keer maar weer moeten bewijzen dat je een beperking hebt - in de wetenschap dat deze beperking nooit verandert -, de steeds terugkerende onzekerheid over of ze een gebouw wel goed in kunnen, de bureaucratie die zoveel van hun tijd vraagt, mensen die –hoewel misschien goed bedoeld - op een kinderlijke toon hen een compliment geven omdat ze zelf hun boodschappen doet terwijl ze beiden aan een universiteit studeren, enzovoort, enzovoort.

Maar desondanks gedrevenheid bij deze vrouwen, omdat ze weten dat ze waardevol zijn. Gebonden aan hun rolstoel zeggen ze: wij staan op! Ik vraag de MP: wat betekent het kabinet voor Pauline en Amber? Hoe staat het met de naleving van het VN-verdrag voor mensen met een handicap? Ik weet dat de behandeling van het actieplan nal bij de Kamer ligt, maar ben vooral benieuwd of dit bij alle bewindspersonen goed tussen de oren zit. Bij de behandeling van de omgevingswet, dé wet die gaat over de ruimtelijke inrichting van Nederland en daarom zeer relevant hoe we daarin omgaan met mensen met een beperking, bleek dat nog níet het geval te zijn. Kabinet, hoever bent u nú?

Ik vraag bij het kabinet ook aandacht voor ongeboren kinderen. Ook dát kwetsbare leven verdient bescherming. U kent onze zorg over de NIPT, de test die zwangere vrouwen moet screenen op down. Dat zit ons hoog. Mogen we ervan uitgaan dat het kabinet niet overgaat tot het standaard laten aanbieden van deze test?

Echte keuzevrijheid voor gezinnen
Ziet het kabinet de grote waarde van het gezin? Het gezin als de plek waar jong waardevol leven opgroeit en toegerust wordt voor een plek in de samenleving. Wat mogen we dankbaar zijn dat veel kinderen in ons land in stabiele gezinssituaties kunnen opgroeien. Maar ik haal me ook het kind voor ogen voor wie dat helaas niet geldt. Mijn boodschap aan het kabinet is: steun ouders waar dat kan en nodig is. Dan denken we in het bijzonder aan de ouder voor wie de opgave om een kind groot te brengen soms extra zwaar is. Vanwege lage inkomsten of andere moeiten die er zijn. In onze tegenbegroting trekken we juist voor hén extra geld uit.

Ik vraag ook aandacht voor keuzevrijheid. Laat het aan de ouders zelf hoe zij hun opvoeding vormgeven. Waarom krijgen alleen vaders en moeders die hun kinderen naar de georganiseerde kinderopvang sturen nu extra geld? En hoe staat het met de vorig jaar gedane toezegging van het kabinet dat er extra aandacht komt voor gezinnen met éénverdieners? Waar kunnen we die aandacht terugvinden in de begrotingen?

Schepping
Niet zo lang geleden kwam paus Franciscus met zijn encycliek Laudato Si. Die encycliek raakte me, door de enorme drive die de paus liet zien voor de medemens - schepsels -, maar ook de omgeving van die mens, de scheppíng of, zoals hij het noemt: ons gemeenschappelijk huis. Als we het hebben over waardevol leven, mogen we die context niet vergeten.

De ChristenUnie vindt dat ook bij de aanpak van het klimaatvraagstuk scherpere keuzen nodig zijn. Ook hier dreigt vanwege politieke meningsverschillen in de coalitie stilstand. Op zijn zachtst gezegd is de houding van het kabinet dubbel. Met de mond wordt de ernst van de situatie verwoord: het zou geen vijf voor twaalf zijn, geen twee voor twaalf, maar twaalf uur. Het zijn de woorden van minister Koenders.

Maar waar blijkt de urgentie voor dit vraagstuk in het kabinetsbeleid? Ik zie het niet terug in de begrotingen die we ontvangen hebben. In plaats van met nog meer energie aan de slag te gaan na de zogenaamde Urgenda-uitspraak, gaat het kabinet in beroep tegen deze overwinning van het klimaat. Hoezo, ‘de rechter gaat op de stoel van de politiek zitten’? Waarom vermorst u uw bestuurlijke energie daaraan? Steek uw energie in een aangescherpte aanpak van dit grote mondiale vraagstuk. Schrap om te beginnen het onzalige idee om vanaf 2016 geen kolenbelasting meer te heffen. En loop burgers niet voor de voeten die echt werk willen maken van duurzaamheid en daarin vaak de overheid als hindermacht op hun weg vinden. Stimuleer energiebewustzijn. Probeer partijen zo ver te krijgen dat ze zich inzetten voor echte ambitieuze doelstellingen. Breek het energieakkoord open. Als het ook op uw horloge écht twaalf uur is, kunt u daar niet langer mee wachten. In onze tegenbegroting doen we daarvoor een aantal voorstellen. Pak ze op als serieuze inzet voor de klimaatconferentie in Parijs. De huidige inzet is volstrekt ongeloofwaardig als we kolencentrales volop laten stomen en tijd verknoeien met een hoger beroep in de Urgenda zaak. Het kan echt anders.

Slot
Ik noemde paus Franciscus en zijn encycliek zojuist al. Die encycliek eindigt met twee gebeden. Ik wil met een paar prachtige regels uit het gebed voor de aarde afsluiten:

‘God van de armen, help ons te redden wat op deze aarde in de steek gelaten en vergeten is, maar wat in uw ogen zo kostbaar is. Genees ons, zodat wij de wereld beschermen en niet uitbuiten, zodat wij schoonheid zaaien en niet vervuiling en vernietiging. Raak de harten aan van hen die enkel winst zoeken ten koste van de armen en de aarde. Leer ons de waarde van elk ding te zien (…) Bemoedig ons alstublieft in onze strijd voor recht, liefde en vrede’

Voorzitter, ik bid dat ook u en uw staf zich zo in uw werk bemoedigd mag voelen. En het kabinet, mijn collega’s in de Kamer en degene die ons ondersteunen en de mensen die dit debat in deze zaal of thuis volgen."

Den Haag, 16 september 2015
Arie Slob, voorzitter Tweede Kamerfractie ChristenUnie