Of zei Gerrit Zalm op een goede dag tegen de secretaris van de Raad van Bestuur: ‘O ja, zet onze eigen beloning ook nog maar op de agenda.’ En als aan het eind van een vast niet al te lange bespreking Zalm de boel afconcludeert – ‘een ton erbij’ –, zouden die mannen en ene vrouw hun gezichten dan gewoon in de plooi hebben gehouden? Maar wat ik me vooral afvraag, is of dat soort lieden nog weleens een gewoon mens spreken. Iemand die bijvoorbeeld snakt naar de kinderbijslag die morgen weer wordt overgemaakt omdat die – zoals Loesje ooit schreef – aan het eind van zijn geld meestal nog een stuk maand overhoudt.

Nicolae Ceausescu
In het najaar van 1989 was de Roemeens president Nicolae Ceausescu de last man standing in het Oostblok. Deze zoon van een arme boer was als oprechte communist begonnen, maar nadat de vazallen om hem heen decennialang tegen hem hadden gezegd dat hij een heilsstaat bestierde, zag Nicolae het allemaal niet meer zo scherp. Ik zal nooit de verbijstering op zijn gezicht vergeten toen hij in december 1989 een demonstratie toesprak en de demonstranten zich niet langer aan het script hielden. In een paar seconden zag je in twee wanhopige ogen een wereld vol verdraaide waarheden instorten. Zo erg zal het vast niet zijn geweest bij de heren en dame van de Raad van Bestuur van ABN Amro, maar toen zij dit weekend de media volgden zal er iets van diezelfde verbijstering in hun ogen te zien zijn geweest. Waarom doen ze allemaal zo lelijk tegen ons? We werken toch heel hard? Bij andere banken schrijven collega’s toch vergelijkbare bedragen bij?

Het verhaal van de beloningen bij de top van ABN Amro is een klein verhaal dat een veel groter verhaal vertelt. Het verhaal van een jarenlange crisis door wangedrag van financiële instellingen, van vuile hypotheken, van banken die niet mochten omvallen en daarom met belastinggeld moesten worden gered. Het is het verhaal van een financiële wereld die volkomen losgezongen werd van de kleine spaarders die met een zilvervlootrekening waren begonnen, van mannen en vrouwen die hun baan zijn kwijtgeraakt en de laatste tijd hun spaargeld hebben opgegeten. Het is het verhaal van een dolgedraaide economie waarin succes alleen maar werd afgemeten aan het dividend dat aan aandeelhouders kon worden uitgekeerd. Het verhaal waarin een goedlopende Philips-fabriek in Emmen de nek wordt omgedraaid omdat ze in Oost-Europa voor minder willen werken. Het verhaal waarin beloningen aan de top soms in geen enkele verhouding meer staan tot wat werknemers verdienen. Het verhaal waarin het grootste deel van de opbrengsten in de portemonnee van enkelen belandde en de kosten – van het opkopen van een bank tot vervuiling van de schepping – voor ons aller rekening kwamen. En daarom schreeuwde een boze meute dit weekend tegen de Ceausescu’s van ABN Amro: ‘Zijn jullie nu helemaal gek geworden?!’ En het was vanwege deze hartenkreet dat de ABN Amro-top zich genoodzaakt zag af te zien van de extra ton. En terecht.

bestorming
Ik geloof niet dat een bestorming van de bastille van ABN Amro ons verder zal helpen, daarvoor heeft de ondeugd van begeerte zich te breed ingevreten. Ik maak me weinig illusies over de mate van geldzucht in de harten van iedereen die nu ‘schande, schande’ roept, inclusief mijn eigen hart. Het waren ook gewone spaarders die met hun geld naar IJsland hopten, toen daar iets meer rente werd beloofd dan hier. Begeerte heeft ons allemaal een beetje gek gemaakt en ons van elkaar vervreemd. Wat ons wel zal helpen, is een grondige bezinning op onze samenleving en economische ordening en een hartgrondige verandering daarvan. Wat we nodig hebben is hernieuwd moreel besef, waardoor er nieuwe mogelijkheden komen om elkaar weer in de ogen te kunnen kijken en ons te verantwoorden voor elkaar en God. In oudtestamentische wetgeving zit een wijsheid die we juist nu bitter hard nodig hebben. Daar geeft God rust aan mensen, hun gemeenschap, hun land en geeft Hij een jubeljaar ter voorkoming van totaal ontwrichte vermogensverhoudingen. Met een jubeljaar op komst is het de hoogste tijd om die wijsheid opnieuw te ontsluiten voor een dolgedraaide economie.

Gert Jan Segers is Tweede Kamerlid voor de ChristenUnie. Hij schrijft iedere zes weken een column in het Nederlands Dagblad.