Het totale onvermogen tot verdraagzaamheid verscheurt op dit moment het Midden-Oosten. Zo dramatisch is het – Goddank – bij lange na niet in ons land. Maar ook in ons steeds pluriformere land staat de ruimte voor verschil onder druk. Zo is het in onze samenleving niet langer vanzelfsprekend dat de Joodse gemeenschap gewoon zichtbaar zichzelf kan zijn. De vrijheid van Joden en moslims voor rituele slacht is een aangevochten vrijheid. En de ruimte om vanuit je diepste overtuiging – seculier of religieus – je in te zetten voor onderwijs, zorg, de omroep is allerminst vanzelfsprekend.

De vrijheden in de rechtsstaat worden soms bedreigd door een minderheid van radicale moslims. Het blijkt problematisch om hen duidelijk te maken dat je alleen met recht van vrijheid kunt genieten als je dat anderen ook gunt. Sluipender en daarom minder opvallend is de bedreiging van vrijheden die uitgaat vanuit de grote meerderheid. Meestal niet zozeer uit kwade wil, maar vooral uit onbegrip. Net als in de negentiende eeuw zien we dit onbegrip terug in de vaak zeer ongemakkelijke verhouding tussen liberalen en religie. Zo kondigde D66-collega Schouw al aan deze week opnieuw werk te gaan maken van het elimineren van de Zondagswet. Al eerder was hij erg druk was met het verbieden van het automatisch doorgeven van verhuizingen van kerkleden aan kerken. Het is een overheidsservice die wel in stand zou blijven voor bijvoorbeeld NS Reizigers en banken, maar als het aan D66 ligt niet voor kerken. Het is te klein om je er echt boos over te maken, maar wel een illustratie van liberale allergie voor religie in het publieke domein. En die religiestress is onnodig.

Allereerst is de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging een vrijheid voor alle Nederlanders. Iedere Nederlander heeft een overtuiging en iedereen heeft dezelfde vrijheid om daar, binnen de grenzen van de wet, handen en voeten aan te geven. Daarin staan Human-leden naast EO-leden, staan ouders van een Vrije Schoolvereniging naast ouders van een katholieke school en leggen D66-politici evenzeer de verbinding tussen hun diepste overtuiging en politieke keuzes als ChristenUnie-politici dat doen. Bij iedere aandrang die we voelen om andermans vrijheid in te perken, moeten we denken aan de Bijbelse wijsheid: behandel een ander zoals jezelf behandeld wil worden.

Naast een pleidooi voor gelijke behandeling, is dit ook een pleidooi voor veel ruimte voor onderlinge verschillen. Veel Nederlanders zetten zich uit overtuiging in voor kwetsbare medemensen, voor de schepping, voor een betere samenleving. En zeker een participatiesamenleving heeft deze participerende burgers nodig. Het is daarom alleen maar tot onze eigen schade als we een belangrijke bron van idealisme – geloof – excommuniceren uit het publieke domein. Een ernstige vorm van religiestress was de motie waarmee de gemeenteraad van Amsterdam enige tijd geleden bepaalde dat er geen overheidssubsidie meer mocht gaan naar exclusief religieuze organisaties. Het zou het einde hebben betekend voor onder andere het prachtige werk van het Leger des Heils in Amsterdam. Het college van B&W was zo verstandig om de motie niet uit te voeren. En naar verluidt heeft een nadere kennismaking met het werk van het Leger des Heils menig gemeenteraadslid inmiddels op andere gedachten gebracht. Het zijn juist nuchtere bestuurders in de grote steden die het werk van verschillende religieuze organisaties waarderen en gelijk behandelen als andere, seculiere organisaties. Want religieuze organisaties werken met een bezieling waar onze participatiesamenleving het ook van zal moeten hebben. En hoewel veel daarvan nooit helemaal te kwantificeren valt, heeft de gemeente Rotterdam al eens berekend dat de kerkelijke inzet voor de naaste de stad ieder jaar 120 miljoen oplevert. Tel uit je winst.

Een laatste overweging tegen religiestress betreft de kwaliteit van de rechtsstaat. Onze democratische rechtsstaat leeft bij voorwaarden die ze zelf niet kan scheppen. Een democratie kan geen deugden als naastenliefde, eerlijkheid en rechtvaardigheidvoorschrijven, maar heeft ze tegelijkertijd wel heel hard nodig. Publieke moraal wordt gevoed door private moraal. Het christendom, of religie in het algemeen, is zeker niet de enige bron, maar wel een belangrijke bron voor moraal. En als je beseft dat onze rechtsstaat gevoed moet worden vanuit private moraal, geef je ruimte aan de bronnen daarvan. Waaronder geloof.

Te vaak hebben liberale en confessionele politici tegenover elkaar gestaan als het ging om ruimte voor religie in het publieke moraal. Onnodig. We hoeven elkaar niet altijd te begrijpen om elkaar wel de ruimte te geven. Dan maken we onze samenleving vitaler en dienen we onze rechtsstaat. Het is aan ons, om te beginnen deze week.

Arie Slob is voorzitter en Gert-Jan Segers lid van de Tweede Kamerfractie van de ChristenUnie.